'Overlopers' in de Tweede Kamer

Met enige regelmaat zijn er afsplitsingen in de Tweede Kamer geweest. Dat een lid toetrad tot een andere fractie kwam veel minder vaak voor. In 2023 waren er echter drie leden die dat deden.

Hoewel er pas sinds eind 19e eeuw sprake was van fracties in de Tweede Kamer was er toch in 1879 al een lid dat 'overliep'; hij stak ook letterlijk over naar bankjes aan de andere zijde. Het ging om de liberaal De Bieberstein¹, die zich aansloot bij de katholieke afgevaardigden.

Het eerste lid dat van fractie wisselde was Lizzy van Dorp². Zij was in 1922 in de Tweede Kamer gekomen voor de Liberale Partij³, een door de Groningse staatsman Sam van Houten⁴ opgerichte partij. In mei 1925, kort voor de verkiezingen, verliet Van Dorp die partij en sloot zij aan bij de (liberale) Vrijheidsbond⁵. Daarvan maakte zij effectief slechts een maand deel uit.

Begin 1985 trad Stef Dijkman⁶ toe tot de fractie van de PPR⁷. Hij was eerder, in 1983 samen met Jan-Nico Scholten⁸, uit de CDA-fractie gestapt, nadat hen hun woordvoerderschappen waren ontnomen. Na twee jaar de fractie Groep-Scholten/Dijkman⁹ te hebben gevormd, besloot Dijkman lid te worden van de PPR.

Een kortstondige overstap maakten in 2006 Gerard van As¹⁰ en Joost Eerdmans¹¹ (beiden LPF). Van As werd een maand voor de verkiezingen van 2006 lid van de fractie van de eerder van de LPF afgescheide Hilbrand Nawijn¹². Hij verliet overigens kort daarna de Kamer. Eerdmans¹¹ sloot zich in september 2006 aan bij de Groep-Van Schijndel (een van de VVD afgescheiden lid).

De uit de fractie van de Partij voor de Dieren gezette Femke Merel van Kooten¹³ sloot zich in mei 2020 aan bij Henk Krol¹⁴, die na een breuk met 50PLUS een zelfstandige groep vormde. In augustus dat jaar kwam het al tot een breuk tussen beiden.

In december 2020 werd Wybren van Haga¹⁵ lid van de fractie van FVD. Hij was eerder, in december 2019, na enkele incidenten uit de VVD-fractie gezet en onafhankelijk lid geworden.

In 2023 stapten drie leden over naar de fractie van BBB. Uit de PVV-fractie was dat Lilian Helder¹⁶ en uit de fractie van JA21 waren dat Derk-Jan Eppink¹⁷ en Nicki Pouw-Verweij¹⁸.

• 1. 

  Afgevaardigde van het district Maastricht uit een oorspronkelijk Pools adellijk geslacht. Militair, die zijn redevoeringen voorlas als een bevelgevende officier. Sprak regelmatig en met grote passie. Lange tijd prototype van de 'Papo-liberaal'. Na de liberale medewerking aan het opheffen van het gezantschap bij de Paus ging hij geleidelijk afstand nemen van de liberalen en in 1879 stak hij in de Kamer over naar de rechterzijde. Bleef tot op hoge leeftijd Kamerlid en leidde diverse malen als nestor de eerste Kamervergadering na Prinsjesdag. Stond bekend als een gemoedelijke, hartelijke figuur, die populair was bij zijn medeleden.
   
• 2. 

  Orthodox-liberale econome, die zelfbewust en een tikkeltje arrogant haar - vaak nogal theoretische - standpunten naar voren bracht. Werd Tweede Kamerlid nadat de bejaarde lijsttrekker van de Liberale Partij, Sam van Houten, voor die functie had bedankt. Zette zich in voor vrouwenrechten, maar was in veel opzichten zeer conservatief. Publiceerde veel over economische onderwerpen. Stapte kort voor de verkiezingen van 1925 over naar de Vrijheidsbond, waarin zij zich tegen overheidsingrijpen in de economie bleef verzetten.
   
• 3. 

  De Liberale Partij ontstond in 1922 als tegenhanger van 'De Vrijheidsbond'. De partij vertegenwoordigde de conservatief-liberale stroming die vasthield aan het beginsel van staatsonthouding, zoals liberalen dat in de negentiende eeuw aanhingen.
   
• 4. 

  Onafhankelijk en individualistisch liberaal, die bijna veertig jaar een belangrijke rol in de Nederlandse politiek speelde. Advocaat in en afgevaardigde van Groningen. Gold bij binnenkomst in het parlement als uiterst progressief. Zette zich af tegen de leer van staatsonthouding van Thorbecke. Bracht in 1874 via een initiatiefvoorstel het bekende Kinderwetje tot stand. Kwam geleidelijk in conservatiever vaarwater en keerde zich tegen de plannen van Tak voor algemeen mannenkiesrecht. Bracht als bekwaam minister van Binnenlandse Zaken in het kabinet-Röell in 1896 wel zeer krachtdadig een belangrijke kiesrechtuitbreiding tot stand. Zijn rol was daarna grotendeels uitgespeeld, al bleef hij begin twintigste eeuw actief als tegenstander van de evenredige vertegenwoordiging. Beminnelijk man in de omgang met een brede belangstelling; cultuurminnend en erudiet.
   
• 5. 

  De Liberale Staatspartij ontstond in 1921 toen Liberale Unie, de Bond van Vrije Liberalen en enkele kleinere liberale partijen samengingen. Sinds 1921 was de LSP in de Tweede Kamer vertegenwoordigd en vanaf 1922 in de Eerste Kamer. Tot februari 1938 voerde de partij als naam 'De Vrijheidsbond'. In 1946 ging de LSP op in de Partij van de Vrijheid. Daaruit ontstond in 1948 de VVD.
   
• 6. 

  Uit de KVP afkomstige volkshuisvestingsspecialist in de CDA-fractie. Trok al direct bij zijn aantreden in 1977 aandacht door zich als enige voormalige KVP'er te voegen bij de zes uit de ARP afkomstige loyalisten die het kabinet-Van Agt slechts gedoogden. Nam met de oppositie en een minderheid uit de CDA-fractie principieel stelling tegen kernwapens en tegen de apartheid in Zuid-Afrika. Een dissident zonder veel vertoon. Dat in tegenstelling tot zijn collega Jan Nico Scholten met wie hij veel optrok. Het duo 'Stef en ik', zoals zij werden aangeduid, werd in december 1983 wegens verregaande deloyaliteit uit de fractie gezet. Ze vormden een eigen fractie, maar begin 1985 stapte hij over naar de PPR-fractie.
   
• 7. 

  De Politieke Partij Radikalen (PPR) was een radicaal-christelijke partij. De partij werd op 27 april 1968 opgericht door christenradicalen die zich hadden afgesplitst van vooral de Katholieke Volkspartij (KVP) en in mindere mate de Anti-Revolutionaire Partij (ARP). In 1991 fuseerde de PPR met CPN, EVP en PSP tot GroenLinks.
   
• 8. 

  Gedreven christendemocratisch politicus, die uiteindelijk bij de PvdA terecht kwam. Schoonzoon van ARP-voorman Bruins Slot. Na zijn rechtenstudie negen jaar burgemeester in het land van Heusden en Altena. Kwam in 1970 in de Tweede Kamer en werd daar woordvoerder volkshuisvesting en mediabeleid. Was als student al sterk betrokken bij internationale problemen en werd later een bekend strijder tegen het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime. Koos als buitenlandwoordvoerder van de ARP- en CDA-fractie vaak de zijde van de linkse oppositie. Kwam begin jaren tachtig steeds meer in conflict met zijn eigen fractie en steunde in 1980 een motie van afkeuring na afwijzing van een olieboycot van Zuid-Afrika. Verliet nadat hem in 1983 het fractiewoordvoerderschap was ontnomen de CDA-fractie en vormde met Dijkman een fractie (het duo 'Stef en ik'). In 1986 werd hij PvdA-lid en later senator voor die partij.
   
• 9. 

  Jan-Nico Scholten en Stef Dijkman splitsten zich op 8 december 1983 af van de CDA-Tweede Kamerfractie, omdat zij het niet eens waren met de koers van de fractie. Voor fractievoorzitter Bert de Vries was de houding van Scholten en Dijkman reden om hen eind oktober 1983 bij wijze van disciplinaire straf het recht te ontnemen om namens de CDA-fractie het woord te voeren.
   
• 10. 

  Joviale vastgoedbemiddelaar die als Tweede Kamerlid een vooraanstaande rol speelde in de LPF en daarvan twee jaar fractievoorzitter was. Was in zijn woonplaats Alphen aan den Rijn wethouder voor de VVD, maar trad voortijdig af. In de eerste LPF-fractie één van de weinigen met bestuurlijke ervaring. Was enkele keren betrokken bij de machtstrijd in zijn partij. Verloor bij de opvolging van Herben als fractievoorzitter van Wijnschenk. Volgde hem echter in 2004 echter alsnog op. Toen de leden Herben in 2006 weer als aanvoerder kozen, stapte hij over naar de Groep-Nawijn. Richtte met Nawijn de Partij voor Nederland op, maar verliet na een conflict rond de kandidaatstelling korte tijd later die partij en de Kamer. Gebruikte soms weinig omfloerste taal. Werd in 2014 opnieuw wethouder in Alphen aan den Rijn.
   
• 11. 

  Joost Eerdmans (1971) is sinds 31 maart 2021 lid van de Tweede Kamerfractie van JA21. Hij is fractievoorzitter en politiek leider. De heer Eerdmans was secretaris van burgemeester Opstelten van Rotterdam en kwam in 2002 voor de LPF in de Tweede Kamer. Voor de verkiezingen van 2006 stapte hij over naar Eén NL. Toen die partij geen zetel haalde, kwam er vrij onverwacht een einde aan zijn Kamerlidmaatschap. In 2009-2014 was hij wethouder van Capelle aan den IJssel en in 2014-2018 wethouder in Rotterdam namens Leefbaar Rotterdam. In de aanloop naar de verkiezingen van 2021 werd hij adviseur van Thierry Baudet, maar in november 2020 kwam het tot een breuk met FVD.
   
• 12. 

  Spraakmakend populistisch politicus. Zoon van een burgemeester van ARP-huize en zelf op lokaal niveau actief in het CDA. Was als directeur Vreemdelingenzaken, directeur van de Immigratie- en Naturalisatiedienst en advocaat goed ingevoerd op het gebied van het asielbeleid en werd voor de LPF in het kabinet-Balkenende I minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie. Deed in die functie soms omstreden uitspraken onder meer over de doodstraf. Zag in 2002 af van het lijsttrekkerschap van de LPF, maar werd met voorkeurstemmen tot Kamerlid gekozen. Trad ook in de Kamer vaak solistisch op, zocht contact met het Vlaams Belang en verliet de LPF. Had met een eigen lijst succes in de Zoetermeerse gemeentepolitiek, maar dong tevergeefs naar een Kamerzetel met zijn Partij voor Nederland.
   
• 13. 

  Tweede Kamerlid dat in de periode 2017-2021, na voor de Partij voor de Dieren gekozen te zijn, voor een eigen weg koos. Was medewerker van de PvdD-raadsfracties in de gemeenten Utrecht en 's-Gravenhage en van de fracties in Eerste en Tweede Kamer. Was zelf Statenlid in Utrecht. In juli 2019 kwam het tot een breuk met haar partij, onder meer omdat zij vond dat menselijke nood te weinig aandacht kreeg. In de periode mei-augustus 2020 vormde zij een groep met de van 50PLUS afgescheiden Henk Krol. Daarna was zij opnieuw een eenvrouwsfractie. Viel toen op door haar onbevangen optreden, bijvoorbeeld in debatten over de zorg in coronatijd. Was lid van de commissie die de affaire met de kinderopvangtoeslag onderzocht. Nam in 2021 zonder succes met haar nieuwe partij Splinter deel aan de Kamerverkiezingen, maar werd in 2022 wel raadslid in Woerden.
   
• 14. 

  Voorman van 50PLUS, die een niet onopgemerkte loopbaan als Tweede Kamerlid had. Was enige jaren voorlichter van de VVD-Tweede Kamerfractie en later oprichter en hoofdredacteur van 'De Gay Krant' en een bekend voorvechter van homorechten. Zo zette hij zich in voor opstelling van het huwelijk. Vanaf 2011 boegbeeld van 50PLUS en een jaar lid van Provinciale Staten van Noord-Brabant. Werd in september 2012 Tweede Kamerlid en fractievoorzitter van 50PLUS en bleef dat, met een onderbreking in 2013-2014, tot mei 2020. Was in 2014 ook raadslid in Eindhoven. Populair bij zijn eigen achterban, maar ook betrokken bij conflicten in zijn fractie en partij. In mei 2020 kwam het zelfs tot een breuk, waarna hij korte tijd als Kamerlid optrok met Femke Merel van Kooten. Eindigde echter als eenling en behaalde in 2021 met zijn Lijst Henk Krol geen zetel. Was bij de Tweede Kamerverkiezingen 2023 kandidaat voor BVNL (Belang van Nederland).
   
• 15. 

  Wybren van Haga (1967) was van 31 oktober 2017 tot 6 december 2023 lid van de Tweede Kamer. Tot 13 mei 2021 maakte hij deel uit van de FVD-fractie, daarna vormde hij met twee anderen de Groep-Van Haga. Eerder, op 24 september 2019, werd hij uit de VVD-fractie gezet, na voor een derde keer in opspraak te zijn geraakt. De heer Van Haga vormde daarna een eenmansfractie, maar trad per 1 december 2020 toe tot de fractie van FVD. Hij werkte voor Shell in onder meer Gabon, Schotland en Oman en was bestuurder van diverse ondernemingen. Hij was voorts zeven jaar gemeenteraadslid in Haarlem. In augustus 2021 richtte hij de partij BVNL (Belang van Nederland) op, waarmee hij in 2023 zonder succes deelnam aan de verkiezingen.
   
• 16. 

  Lilian Helder (1973) was van 17 juni 2010 tot 5 maart 2025 Tweede Kamerlid. Tot 1 september 2023 maakte zij deel uit van de Tweede Kamerfractie van de PVV en daarna was ze lid van de BBB-fractie. Zij was advocaat bij een advocatenkantoor in Eindhoven. Mevrouw Helder was als Kamerlid woordvoerder voor veiligheid, politie en justitie.
   
• 17. 

  Derk Jan Eppink (1958) was a member of the European Parliament from 2 July 2019 to 31 March 2021 and from 14 July 2009 to 1 July 2014 as an independent member, and was aligned with the European Conservatives and Reformists. He took seat in Parliament on behalf of Belgium.
   
• 18. 

  Nicki Pouw (1991) was van 31 maart 2021 tot 1 september 2023 lid van de Tweede Kamerfractie van JA21. Op 1 september 2023 stapte zij over naar de Tweede Kamerfractie van de BBB, waarvan zij tot 6 december 2023 deel uitmaakte. Van 10 maart tot 30 juni 2022 was zij met zwangerschaps- en bevallingsverlof. Hiervoor was zij van 11 juni 2019 tot 31 maart 2021 lid van de Eerste Kamer. Tot 30 november 2020 maakte mevrouw Pouw daar deel uit van de FVD-fractie, daarna van de Fractie-Van Pareren, later Fractie-Nanninga). Eerder was zij werkzaam in de thuiszorg en in ziekenhuizen. In 2023 promoveerde zij aan de VU op een onderzoek naar reuma. Mevrouw Pouw was verder Statenlid in Utrecht. Als Tweede Kamerlid hield zij zich vooral bezig met onderwijs, cultuur en wetenschap, volksgezondheid, welzijn en sport en sociale zaken en werkgelegenheid.