'Ministers' in de Bataafs-Franse tijd

In januari 1798 pleegden radicale unitariërs (voorstanders van centraal bestuur) een staatsgreep en stelden een nationale regering in, het uitvoerend bewind¹. Na een nieuwe staatsgreep door gematigde unitariërs stelde het uitvoerend bewind acht agenten aan, die als onze eerste ministers zijn te beschouwen.

In 1801 werd het uitvoerend bewind afgezet en met behulp van de Fransen vervangen door het staatsbewind². Daarna volgde een korte periode onder raadspensionaris Schimmelpenninck³, die al na een jaar door de Fransen werd vervangen door Lodewijk Napoleon⁴, de eerste 'Nederlandse' koning. Hij stelde Nederlandse ministers aan.

Meer over

• 1. 

  Tussen januari 1798 en oktober 1801 is er een staatsbestel met, naast een nationaal parlement, een Uitvoerend Bewind. Dat is een meerdere leden tellende nationale regering. Aanvankelijk bestaat het Uitvoerend Bewind uit radicaal-democraten, maar na een staatsgreep in juni 1798 komen gematigder bestuurders aan de macht.
   
• 2. 

  Op grond van de Grondwet van 16 oktober 1801 komt er een nieuw soort regering: het Staatsbewind. Dat twaalf leden tellende college heeft veel macht. Het heeft wetgevende macht, kan verdragen sluiten met andere landen, beheert de nationale financiën en heeft het opperbevel over leger, vloot en politie. Het Staatsbewind wordt bijgestaan door secretarissen van staat (ministers), uit drie leden bestaande raden (onder meeer voor marine en binnenlandse zaken) en een algemeen secretaris.
   
• 3. 

  Het eenhoofdige bewind van raadpensionaris Rutger Jan Schimmelpenninck wordt in februari 1805 ingesteld door de Fransen (Napoleon) en vangt op 29 april dat jaar, na een (schijn)referendum over een nieuwe Grondwet waaraan slechts weinig burgers meedoen. Het bewind houdt het één jaar uit. Schimmelpenninck was daarmee president van de Bataafse Republiek (Bataafs Gemenebest).
   
• 4. 

  Op 23 juni was het 200 jaar geleden dat Lodewijk Napoleon, de broer van de Franse keizer Napoleon, als koning zijn intrede in ons land deed. Hoewel hij een buitenlandse vorst was, kan hij toch als eerste nationale vorst worden gezien. In zijn regeerperiode werd de kiem gelegd voor onze latere monarchie. Willem de Eerste kon in 1813 als het ware in de voetsporen van Lodewijk Napoleon stappen.
   
• 5. 

  Onder de Bataafs-Franse tijd verstaan we de periode tussen 1795 en 1813 waarin de Nederlanden onder Franse invloed stonden. Tot 1806 is er sprake van een overwegend Nederlands bestuur, daarna nemen de Fransen de touwtjes zelf in handen, eerst onder koning Lodewijk Napoleon en vanaf 1810 door inlijving bij het Franse keizerrijk.