Tweede Kamerverkiezingen 1933

Source: Parlement.com.

Op 26 april 1933 waren er vervoegde Tweede Kamerverkiezingen. De RKSP i bleef de grootste partij, maar voornaamste winnaar was de ARP i, die met Hendrik Colijn i als lijsttrekker twee zetels won. De verkiezingen waren nodig, omdat het kabinet-Ruijs de Beerenbrouck III i een parlementaire nederlaag had geleden en de wens leefde dat er een breder samengesteld kabinet zou komen vanwege de in 1929 uitgebroken economische crisis.

De verkiezingen gaven in tegenstelling tot die in 1929 wel de nodige verschuivingen te zien. Opvallend was het grote aantal partijen dat aan de verkiezingen deelnam: 54. Daaronder waren enkele rechtsextremistische, zoals de Fascistenbond, maar die behaalden geen zetel.

Na de verkiezingen werd een centrumrechts crisiskabinet i gevormd onder leiding van Colijn.

1.

Uitslag

Partij

Stemmen

%

Zetels

Winst/verlies

RKSP

1.037.522

27,86

28

-2

SDAP

799.446

21,47

22

-2

ARP

500.150

13,43

14

+2

CHU

340.180

9,14

10

-1

Vrijheidsbond

258.836

6,95

7

-2

VDB

189.007

5,08

6

-1

CPN

118.249

3,18

4

+2

SGP

93.300

2,51

3

-

HGSP

33.992

0,91

1

-

NBTMB

47.671

1,28

1

-

CDU

38.459

1,03

1

+1

RSP

48.405

1,3

1

+1

RKVP

40.904

1,1

1

+1

VNH

30.331

0,81

1

+1

Onafhankelijk Socialistische Partij

27.476

0,74

0

 

Katholiek Democratische Bond

20.427

0,55

0

 

Algemeen Nederlandse Fascistenbond

17.157

0,46

0

 

Algemeene Democratische Unie

14.567

0,39

0

 

Nationaal Verbond Plicht, Orde, Recht

11.162

0,3

0

 

Nederlandse Christelijke Arbeiderspartij

6.787

0,18

0

 

Verbond van Nationalisten

6.449

0,17

0

 

Limburgsche Federatie

6.358

0,17

0

 

RK Arbeiderspartij

6.202

0,17

0

 

Recht en Vrijheid

4.267

0,11

0

 

Marktkooplieden

3.184

0,09

0

 

Lijst Wolswinkel

3.030

0,08

0

 

Onafhankelijke Zakenlui

2.422

0,07

0

 

Nationaal-Socialistische Partij

2.127

0,06

0

 

Nederlandsche Fascisten Unie

1.771

0,05

0

 

Lijst Jacobs

1.629

0,04

0

 

RK Bouwvakarbeiders

1.330

0,04

0

 

Lijst Eijking

1.180

0,03

0

 

Handeldrijvende Middenstand

1.123

0,03

0

 

Volkswelvaartspartij

1.038

0,03

0

 

Bond van Belastingbetalers

940

0,03

0

 

Hoofd- en handarbeiders

763

0,02

0

 

Nieuwe Socialistische Partij

746

0,02

0

 

Lijst Engels

725

0,02

0

 

Nationaal Verbond voor Arbeidersbelangen

551

0,01

0

 

Lijst De Wit

510

0,01

0

 

Lijst Bongers

473

0,01

0

 

Voor Algemeen Welzijn

371

0,01

0

 

Zuiderzee Partij

338

0,01

0

 

Algemeene Nederlandse Huurdersbond

294

0,01

0

 

Oranjefascisten

261

0,01

0

 

Universeele Partij

237

0,01

0

 

Nationale Werkliedenpartij

227

0,01

0

 

Anti-crisis Partij

197

0,01

0

 

Lijst Triesscheijn

193

0,01

0

 

Proletarische Groep

185

0

0

 

Centrale Democratische Arbeiderspartij

182

0

0

 

Opbouw en Verbroedering

142

0

0

 

Algemeene Arbeidersbond

97

0

0

 

2.

Kerngegevens

Tweede Kamerverkiezingen 1933

verkiezingsdatum

26 april 1933

aantal kiesgerechtigden

4.136.519

aantal uitgebrachte stemmen

3.897.510

aantal geldige stemmen

3.721.800

aantal ongeldige stemmen

175.682

opkomst

94,2%

aantal deelnemende partijen

54

aantal partijen dat zetel behaalde

14

3.

Lijsttrekkers en verkiezingsprogramma's

In onderstaande tabel is per partij aangegeven wie de lijsttrekker was en met welk verkiezingsprogramma een partij mee heeft gedaan aan de verkiezingen.

 

Partij

Lijsttrekker

Verkiezingsprogramma

RKSP

P.J.M. Aalberse

Program 1933.

SDAP

Willem Albarda i

Resolutie en Verkiezingsprogram '33.

ARP

Hendrik Colijn i

Verkiezingsmanifest 1933.

CHU

J.R. Snoeck Henkemans i

Verkiezingsmanifest 1933.

Vrijheidsbond

H.J. Knottenbelt i

Verkiezingsprogram en Oproep aan de kiezers.

VDB

Hendrik Pieter Marchant i

Houdt koers, kiest Marchant.

CPH

Lijsttrekker*

Verkiezingsprogram 1933.

SGP

G.H. Kersten i

Manifest aan het Nederlandsche Volk.

HGSP

C.A. Lingbeek i

Verkiezingsmanifest 1933.

NBTMB

A. i Braat i

Verkiezingsprogramma 1933*

CDU

H. i van Houten i

Verkiezingsprogram.

RSP

Henk Sneevliet i

Verkiezingsprogram 1933.

RKVP

Pius Arts i

Verkiezingsprogram 1933.

VNH

W.M. Westerman i

Verkiezingsprogramma 1933*

  • (Nog) niet beschikbaar

4.

Gekozenen

Neem contact op met de redactie van PDC voor een overzicht van de gekozenen.

Achtergrond verkiezingen>

Kabinet-Colijn II (1933-1935)

Dit centrumrechtse kabinet moest het hoofd bieden aan de in 1929 uitgebroken economische crisis, die ook Nederland hard trof. Het kabinet koos voor een politiek van 'aanpassing'. De overheidsuitgaven werden verlaagd en de waarde van de (dure) gulden werd gehandhaafd. Wel zette het kabinet, ondanks de beperkte financiële middelen, werkgelegenheidsprojecten op. In 1935 was dertig procent van de beroepsbevolking werkloos.

Kabinet-Colijn III (1935-1937)

Dit kabinet was een voortzetting in iets gewijzigde samenstelling van het tweede kabinet-Colijn i. De aanduiding Colijn III is feitelijk onjuist. Met name Colijn wilde na het conflict met de Katholieke Kamerfractie echter benadrukken dat er een nieuw kabinet was gevormd. Het ging evenwel om een reconstructie en er werd teruggekomen op de ontslagaanvrage.


Meer over