Grondwetswijzigingen 2022/2023

In 2022 werd de Grondwet op verschillende punten gewijzigd:

  • - 
    er werd een algemene bepaling1 aan de Grondwet toegevoegd dat de Grondwet de grondrechten en de democratische rechtsstaat garandeert
  • - 
    in artikel 132 werd het briefgeheim gemoderniseerd, waardoor er niet meer over een telegraaf maar overe telecommunicatiemiddelen wordt gesproken
  • - 
    in artikel 173 werd toegevoegd dat iedereen recht heeft op een eerlijk proces binnen een redelijke termijn
  • - 
    aan artikel 554 werd een lid toegevoegd zodat niet-ingezeten kiesgerechtigden via een kiescollege getrapt kiesrecht krijgen voor de Eerste Kamer
  • - 
    in artikel 1375 werd verduidelijkt dat alleen de nieuw gekozen Tweede Kamer over een wijzigingsvoorstel in tweede lezing mag beslissen.

In januari 2023 rondde de Eerste Kamer de tweede lezing van een aanvulling op de non-discriminatiegronden van artikel 16 af.

  • Algemene bepaling

    Veel landen hebben voorafgaand aan hun Grondwet een preambule, of een algemene bepaling staan. Doel daarvan is een relatie te leggen tussen de grondwet en degenen voor wie die Grondwet bestemd is. Zo'n preambule of algemene bepaling bevat dan verwijzingen naar begrippen als rechtsstaat, democratie en grondrechten.

  • Modernisering briefgeheim

    Al sinds jaar en dag werd in artikel 137 van de Grondwet de onschendbaarheid van het briefgeheim en de onschendbaarheid van het telefoon- en telegraafgeheim genoemd. Door de technologische vooruitgang was dat achterhaald. Met name de telegraaf raakte aan het einde van de 20e eeuw geheel in onbruik en maakte plaatst voor nieuwe communicatiemiddelen zoals smartphoneverkeer en e-mail. Het kabinet-Rutte II8 diende daarom in juli 2014 een voorstel tot wijziging van dit Grondwetsartikel in.

  • Eerlijk proces

    Het recht op een eerlijk proces was niet met zoveel woorden in de Grondwet opgenomen. De elementen van het recht op een eerlijk proces werden weliswaar verdeeld door de Grondwet heen gegarandeerd, maar het recht werdt niet expliciet genoemd. Een voorstel om het recht wel expliciet in de Grondwet op te nemen is in 2022 aangenomen.

  • Niet-ingezetenen kiesrecht Eerste Kamer

    Artikel 55 van de Grondwet bepaalt door wie de Eerste Kamer wordt gekozen. Voor 2023 hadden Nederlanders die in het buitenland woonden geen invloed op de samenstelling van de Eerste Kamer. De leden van de Eerste Kamer werden namelijk gekozen door de Provinciale Staten en de leden van de kiescolleges voor de Eerste Kamer in de Caribische openbare lichamen. In 2022 werd artikel 55 gewijzigd zodat Nederlanders die in het buitenland wonen stemrecht krijgen voor een afzonderlijk kiescollege. Dat kiescollege zal dan voor de niet-ingezetenen kunnen stemmen op kandidaten voor de Eerste Kamer.

  • Verduidelijking wijzigingsprocedure

    In 2022 werd artikel 137 zodanig gewijzigd dat alleen de Tweede Kamer die wordt gekozen na de bekendmaking van een Grondwetsherzieningwet in eerste lezing, bevoegd is de behandeling in tweede lezing ter hand te nemen en af te ronden. Als deze Kamer geen besluit neemt, vervalt het voorstel van rechtswege. Tot 2022 kon ook een volgende Tweede Kamer het voorstel in tweede lezing afhandelen.

  • 1. 
    De Grondwet waarborgt de grondrechten en de democratische rechtsstaat.
     
  • 2. 
    1. Ieder heeft recht op eerbiediging van zijn brief- en telecommunicatiegeheim.
     
  • 3. 
    1. Ieder heeft bij het vaststellen van zijn rechten en verplichtingen of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde vervolging recht op een eerlijk proces binnen een redelijke termijn voor een onafhankelijke en onpartijdige rechter.
     
  • 4. 
    1. De leden van de Eerste Kamer worden gekozen door de leden van provinciale staten en de leden van de kiescolleges, bedoeld in het tweede lid en artikel 132a, derde lid. De verkiezing wordt, behoudens in geval van ontbinding der kamer, gehouden binnen drie maanden na de verkiezing van de leden van provinciale staten.
     
  • 5. 
    1. De wet verklaart, dat een verandering in de Grondwet, zoals zij die voorstelt, in overweging zal worden genomen.
     
  • 6. 
    Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.
     
  • 7. 
    1. Het briefgeheim is onschendbaar, behalve, in de gevallen bij de wet bepaald, op last van de rechter.
     
  • 8. 
    Dit kabinet werd door VVD en PvdA gevormd na de Tweede Kamerverkiezingen van 12 september 2012. VVD-leider Mark Rutte werd voor de tweede keer premier. Onder leiding van informateurs Wouter Bos en Henk Kamp wisten de coalitiepartijen hun grote onderlinge verschillen te overbruggen. De formatie van het kabinet-Rutte II was één van de snelste kabinetsformaties ooit.
     
  • 9. 
    Gedurende ruim tien jaar een extrovert en debatvaardig Tweede Kamerlid van D66. Had een achtergrond als acteur bij diverse toneelgezelschappen en was voorzitter van de Jonge Democraten. Verder was hij financieel bestuurslid van de Nationale Jeugdraad. In de Tweede Kamer hield hij zich onder meer bezig met het onderwijsbeleid, drugsbeleid, natuurbehoud, dierenwelzijn, binnenlands bestuur, cultuur en media. Hij was voorzitter van de vaste commissie voor Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en lid van de onderzoekscommissie onderwijsvernieuwingen en van het Kamerpresidium. Was betrokken bij vele parlementaire initiatieven, zoals die om de Tweede Kamer het voortouw te geven in de kabinetsformatie en om tot invoering van een correctief dan wel raadgevend referendum te komen.
     
  • 10. 
    Tweede Kamerlid voor GroenLinks uit een Marokkaans-Nederlands arbeidersgezin. Werkte als programmamaker bij de IKON, De Balie en de VPRO. Was in 2002 korte tijd en daarna vanaf 2004 zes jaar Kamerlid. Was aanvankelijk woordvoerder op onderwijsgebied en later op het terrein van justitie, politie en vreemdelingenzaken. Zette zich onder meer in voor gehandicapten, ouderen en asielzoekers. Gedreven en enthousiast Kamerlid.
     
  • 11. 
    PvdA-politica uit Twente, die voor zij Tweede Kamerlid werd drieëntwintig jaar in ziekenhuizen, de ouderenzorg en de thuiszorg werkte. Na gemeenteraadslid in Hengelo (Ov.) te zijn geweest, stapte zij in 2003 over naar de Haagse politiek. Hield zich als Kamerlid (in de perioden 2003-2006 en 2007-2010) onder meer bezig met emancipatie, homorechten, sociale zaken, eerstelijnszorg en arbeidsmarkt in de zorg, familie- en personenrecht en zaken betreffende het koninklijk huis. Verder was zij enige tijd voorzitter van de vaste commissie voor Economische Zaken. In 2012-2016 was zij wethouder van Almelo.
     
  • 12. 
    Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.
     
  • 13. 
    Alexander Hammelburg (1982) was van 31 maart 2021 tot 6 december 2023 lid van de Tweede Kamerfractie van D66. Hij was gemeenteraadslid in Amsterdam (vicefractievoorzitter) en internationaal beleidsmedewerker/lobbyist van COC Nederland. Als Kamerlid hield de heer Hammelburg zich bezig met ontwikkelingssamenwerking, fiscaliteit, defensie en antidiscriminatie (artikel 1). Hij werd in juni 2023 fractiesecretaris.
     
  • 14. 
    Laura Bromet (1970) is sinds 7 juni 2018 Tweede Kamerlid. Tot 27 oktober 2023 was dat voor GroenLinks en sindsdien is zij lid van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks-PvdA. Zij was wethouder van de gemeente Waterland. Eerder was zij beleidsmedewerker van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks en raadslid in Waterland. Verder was zij jarenlang werkzaam in journalistiek en media, onder andere bij het bedrijf van haar vader, de bekende programmamaker Frans Bromet. Als Tweede Kamerlid houdt mevrouw Bromet zich bezig met landbouw, natuur, voedselkwaliteit, stikstofbeleid, visserij en koninklijk huis. Zij is voorzitter van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
     
  • 15. 
    Habtamu de Hoop (1998) is sinds 31 maart 2021 Tweede Kamerlid. Tot 27 oktober 2023 was dat voor de PvdA en sindsdien is hij lid van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks-PvdA. Hij was in de periode 2018-2021 lid van de gemeenteraad van Súdwest-Fryslan en was eerder ook presentator van 'Het Klokhuis' bij de NTR. De heer De Hoop is woordvoerder verkeer, openbaar vervoer en volkshuisvesting.
     
  • 16. 
    DEN HAAG (PDC) - De Eerste Kamer heeft ingestemd met het initiatiefvoorstel van D66, GroenLinks en PvdA om handicap en seksuele gerichtheid op te nemen als non-discriminatiegronden in artikel 1 van de Grondwet.