Debat over de regeringsverklaring: kabinet-Rutte IV uit de startblokken

DEN HAAG (PDC) - Na twee dagen debat in de Tweede Kamer over de kabinetsplannen en een verworpen motie van wantrouwen kunnen de bewindslieden van het kabinet-Rutte IV¹ aan de slag.

De Tweede Kamer debatteerde over de regeringsverklaring², met als onderwerp de hoofdlijnen van het regeerakkoord³. In het debat vielen enkele zaken op, die hieronder kort toegelicht worden.

Ontkoppeling minimumloon en AOW

Belangrijke thema's in het debat waren onder meer koopkracht en inkomensongelijkheid. Het kabinet houdt vast aan het plan om de geplande verhoging van het minimumloon niet te laten doorwerken in de AOW-uitkeringen. De oppositie is hier fel op tegen. Daarom zal dit onderwerp een belangrijke test worden voor het kabinet, nu een meerderheid in de Eerste Kamer voor dit plan niet zeker is.

Constitutionele toetsing

Pieter Omtzigt bracht het onderwerp constitutionele toetsing⁴ ter sprake. Minister-president Rutte⁵ reageerde op zijn vragen dat het kabinet het advies van de staatscommissie⁶ Parlementair Stelsel volgt, en bekijkt welke vorm van constitutionele toetsing het beste aansluit bij het Nederlandse rechtssysteem.

Budgetrecht

De Kamer nam tijdens de stemming een motie⁷ aan over het budgetrecht⁸ van de Tweede Kamer bij de verschillende fondsen die het kabinet wil instellen voor onder andere klimaat en stikstof. De motie van CU-leider Gert-Jan Segers⁹ en VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans¹⁰ verzocht de regering om de Kamer nadrukkelijk te betrekken bij de vormgeving van het klimaat- en transitiefonds en het stikstoffonds. De motie werd aangenomen.

Kamer actief informeren

Ook nam de Tweede Kamer een motie aan, die het kabinet maande de Kamer proactief te informeren, en actief op te treden tegen regeringsleden en medewerkers die zich hier niet aan houden door informatie eerder te lekken naar de pers. De motie verwees naar de politieke cultuur en nieuwe bestuurscultuur, waar in 2021 veel over te doen was in het politieke debat. De motie werd ingediend door Caroline van der Plas¹¹ (BBB) en is met algemene stemmen aangenomen.

Motie van wantrouwen

Tot slot diende PVV-leider Geert Wilders¹² een motie van wantrouwen¹³ in tegen het gehele kabinet, die alleen steun kreeg van de PVV en Forum voor Democratie. Het was voor het eerst sinds 1939 dat bij het debat over de regeringsverklaring een motie van wantrouwen tegen het kabinet werd ingediend.

Bron: Tweede Kamer, ANP

• 1. 

  Dit kabinet van VVD, D66, CDA en ChristenUnie kwam na de langste formatie sinds de Tweede Wereldoorlog tot stand. Negen maanden na de verkiezingen van 17 maart 2021 en bijna een jaar na de ontslagneming van het kabinet-Rutte III stond er een nieuw kabinet op het bordes. Premier Mark Rutte leidde voor de vierde keer een kabinet.
   
• 2. 

  Nadat het regeerakkoord is gesloten en de nieuwe bewindslieden zijn aangetreden, legt de minister-president in de Tweede Kamer de regeringsverklaring af. Als regel gebeurt dat een dag of tien na beëindiging van de kabinetsformatie.
   
• 3. 

  Het regeerakkoord 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst' omvat de afspraken gemaakt tussen VVD, D66, CDA en ChristenUnie en vormt de basis voor het kabinet-Rutte IV. Het regeerakkoord telde 47 inhoudelijke pagina's.
   
• 4. 

  Constitutionele toetsing door de rechter houdt in dat de rechter toetst (of mag toetsen) of wetten al dan niet in overeenstemming zijn met de Grondwet. Het huidige artikel 120 van de Grondwet bepaalt dat de rechter niet mag beoordelen of wetten en verdragen in strijd zijn met de Grondwet. Nederland kent ook geen apart hof om wetgeving te toetsen.
   
• 5. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 6. 

  Een grondwetscommissie houdt zich bezig met mogelijke Grondwetsherzieningen. Vaak is een grondwetscommissie een staatscommissie: een niet-permanent adviesorgaan dat bij koninklijk besluit wordt ingesteld door de regering.
   
• 7. 

  Moties zijn uitspraken van de Tweede of Eerste Kamer, die door één of meer Kamerleden worden voorgesteld. Een motie wordt vaak gebruikt om een conclusie van een debat of een actiepunt voor een minister (of staatssecretaris) vast te leggen. Moties komen veel voor bij de bespreking van regeringsnota's en -notities in de Tweede Kamer.
   
• 8. 

  Het samenstel van parlementaire rechten op het gebied van de Rijksbegroting wordt budgetrecht of begrotingsrecht genoemd. Zo moeten begrotingswetsvoorstellen (wijzigingsvoorstellen daarvoor) worden goedgekeurd door de Tweede en Eerste Kamer. Het kabinet is het parlement ook achteraf verantwoording schuldig over het gevoerde begrotingsbeleid. In tegenstelling tot de Eerste Kamer kan de Tweede Kamer de begrotingen ook zelf wijzigen (amenderen).
   
• 9. 

  Gert-Jan Segers (1969) was van 20 september 2012 tot 25 januari 2023 Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie en van 10 november 2015 tot 17 januari 2023 fractievoorzitter en politiek leider. Bij de verkiezingen van 2017 was hij lijsttrekker en in 2021 was hij dat opnieuw. De heer Segers was in 2008-2012 directeur van het wetenschappelijk instituut van de ChristenUnie. Eerder werkte hij onder andere bij de EO en was hij zendingswerker in Egypte. Hij is kenner van de islamitische wereld. De heer Segers was woordvoerder algemene zaken/koninklijk huis, mensenhandel, maatschappelijke diensttijd, integratie en zorg.
   
• 10. 

  Sophie Hermans (1981) is sinds 2 juli 2024 minister van Klimaat en Groene Groei en tweede vicepremier in het kabinet-Schoof. Zij was van 23 maart 2017 tot 2 juli 2024 Tweede Kamerlid voor de VVD en van 11 januari 2022 tot 25 juni 2024 fractievoorzitter. Eerder was zij al sinds 18 maart 2021 waarnemend fractievoorzitter en secondant tijdens de onderhandelingen in de formatie. Mevrouw Hermans was politiek assistent van minister-president Mark Rutte en daarvoor van minister Stef Blok. Daarvoor werkte zij bij 'De Publieke Zaak" en bij Andersson Elffers Felix. Mevrouw Hermans was als Kamerlid onder meer woordvoerder langdurige zorg, gezondheidspreventie en -bevordering.
   
• 11. 

  Caroline van der Plas (1967) is sinds 31 maart 2021 lid en voorzitter van de Tweede Kamerfractie van BoerBurgerBeweging (BBB). Zij komt uit Deventer en was werkzaam als journalist voor tijdschriften in de agrarische sector. Omschreef zichzelf als 'boerin zonder boerderij'. Behalve met het algemene regeringsbeleid houdt mevrouw Van der Plas zich als Kamerlid bezig met landbouw, natuur, visserij, voedselzekerheid, praktijk- en beroepsonderwijs, arbeidsmigratie en regio. Sinds 2024 is zij voorzitter van de vaste commissie voor Europese Zaken.
   
• 12. 

  Geert Wilders (1963) is sinds november 2006 politiek leider van de PVV. Hij is sinds 25 augustus 1998 (met een korte onderbreking in 2002) Tweede Kamerlid. Aanvankelijk was hij dat voor de VVD, maar op 2 september 2004 werd hij een onafhankelijk Kamerlid. In 2023 was hij voor de zesde keer lijsttrekker. De heer Wilders was medewerker van de afdeling Verdragen bij de Ziekenfondsraad, wetstechnisch medewerker van de Sociale Verzekeringsraad en beleidsmedewerker en speechschrijver van de VVD-Tweede Kamerfractie. In 2010 zat hij enige tijd in de gemeenteraad van Den Haag.
   
• 13. 

  An overview of votes of no confidence in the Netherlands.