Kabinet: nieuwe demissionaire bewindspersonen kunnen Tweede Kamerzetel behouden

DEN HAAG (PDC) - Demissionair premier Mark Rutte¹ heeft in reactie op schriftelijke vragen van Lilian Marijnissen² en Renske Leijten³ (SP) over de recente benoeming van nieuwe bewindslieden aangegeven dat het kabinet van mening is dat Kamerleden kunnen toetreden tot een demissionair kabinet, en dan ook tegelijkertijd hun Kamerzetel kunnen behouden.

Volgens artikel 57, tweede lid Grondwet⁴ mag een lid van de Staten-Generaal niet op hetzelfde moment minister of staatssecretaris zijn. De Grondwet kent op deze specifieke regel echter een uitzondering. Zo stelt lid 3 van hetzelfde Grondwetsartikel dat demissionaire bewindslieden wel lid kunnen zijn van de Tweede Kamer. Deze uitzondering lijkt vooral gecreëerd te zijn om de periode van verkiezingen tot de vorming van een nieuwe kabinet te ondervangen.

De recente benoemingen van Dilan Yesilgöz⁵ (VVD), Dennis Wiersma⁶ (VVD) en Steven van Weyenberg⁷ (D66) tot demissionair staatsecretaris van Economische Zaken en Klimaat, van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, en van Infrastructuur en Waterstaat roept echter nieuwe staatsrechtelijke vragen op omdat het hierbij gaat om Kamerleden die als nieuw lid tot het huidige demissionaire kabinet toetreden.

In zijn brief over dit onderwerp stelt Rutte dat 'de uitzondering op de onverenigbaarheid van functies, naar het oordeel van het kabinet, zodanig geformuleerd is dat deze zowel op zittende bewindspersonen als op nieuw te benoemen bewindspersonen ziet'. Het demissionaire kabinet neemt hiermee het standpunt in dat de uitzondering die door artikel 57, lid 3 Grondwet geboden wordt ook van toepassing is op nieuwe bewindslieden en niet enkel op reeds demissionaire kabinetsleden die tijdens de verkiezingen van maart als lid van de Tweede Kamer gekozen werden.

De uitleg van het demissionair kabinet botst echter met de interpretaties die verschillende oppositiepartijen en staatsrechtgeleerden hebben van deze uitzonderingsregel. Zij vinden dat deze uitzondering alleen van toepassing is op bewindslieden die reeds bij de verkiezingen al lid waren van het demissionaire kabinet. SP-Kamerlid Renske Leijten roept nu de nieuw benoemde staatssecretarissen Yesilgöz, Wiersma en Van Weyenberg op om hun Kamerzetel alsnog in te leveren. Naast dat de nieuwe benoemingen in strijd zouden zijn met de Grondwet, maakt Leijten zich ook zorgen over een mogelijke verzwakking van de controlerende en medewetgevende macht van de Tweede kamer als elf leden naast Kamerlid ook bewindspersoon zijn van het demissionair kabinet.

Bron: De Volkskrant en Tweede Kamer

• 1. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 2. 

  Van jongsaf politiek betrokken SP-politica, die zes jaar politiek leider van haar partij was. Stapte daarmee in de voetsporen van haar vader Jan Marijnissen. Werd al op zeer jonge leeftijd tot gemeenteraadslid in Oss gekozen en moest enige tijd wachten voor zij zitting kon nemen. Was later onder meer cao-onderhandelaar voor Abvakabo FNV en later FNV. Werd al na een half jaar fractievoorzitter. Was sinds haar aantreden als Kamerlid in maart 2017 tevens woordvoerder zorg van de SP-fractie. Bepleitte onder meer succes een parlementair onderzoek naar dienstverlening van en fraudebestrijding door overheidsdiensten. Vriendelijk Kamerlid, dat echter fel oppositie voerde tegen in haar ogen doorgeschoten marktwerking.
   
• 3. 

  Renske Leijten (1979) was van 30 november 2006 tot 5 juli 2023 Tweede Kamerlid voor de SP. Mevrouw Leijten was voorzitter van ROOD, de jongerenorganisatie van de SP. Zij was geruime tijd woordvoerder jeugdbeleid, gezondheidszorg, welzijn en sport van de SP-fractie en later woordvoerder Europa/EU, financiën, binnenlandse zaken en de toekomst van de euro. Verdedigde enkele keren initiatiefwetsvoorstellen, onder meer over het invoeren van een correctief referendum.
   
• 4. 

  1. Niemand kan lid van beide Kamers zijn.
   
• 5. 

  Dilan Yeşilgöz (1977) is sinds 23 november 2023 fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Sinds 6 december 2023 is zij Tweede Kamerlid. Eerder was zij lid van 23 maart 2017 tot 3 september 2021. Van 10 januari 2022 tot 2 juli 2024 was mevrouw Yesigöz minister van Justitie en Veiligheid in het kabinet-Rutte IV. In het (demissionaire) kabinet-Rutte III was zij van 25 mei 2021 tot 10 januari 2022 staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat. Mevrouw Yeşilgöz was eigenaar/senior adviseur van Bureau DenW in Amsterdam en daar raadslid. Eerder was zij bestuursadviseur veiligheid en zorg van het college van B&W van Amsterdam. Zij was lijsttrekker bij de Tweede Kamerverkiezingen 2023.
   
• 6. 

  Dennis Wiersma (1986) was sinds 10 januari 2022 minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs in het kabinet-Rutte IV. Hij stapte per 23 juni 2023 op vanwege discussies over zijn gedrag. In het (demissionaire) kabinet-Rutte III was hij vanaf 10 augustus 2021 staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De heer Wiersma was van 23 maart 2017 tot 3 september 2021 Tweede Kamerlid voor de VVD. Hij werkte bij pensioenuitvoerder PGGM en was voorzitter van FNV Jong. Verder was hij projectleider jeugdwerkloosheid op het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De heer Wiersma was als Kamerlid woordvoerder vreemdelingenzaken/migratie, aanpak mensenhandel, arbeidsmigratie en pensioenen en AOW. Hij werkt nu bij adviesbureau De Galan.
   
• 7. 

  Steven van Weyenberg (1973) was van 12 januari tot 2 juli 2024 minister van Financiën in het demissionare kabinet-Rutte IV. Hij was eerder kort staatssecretaris voor Cultuur en Media en van 10 augustus 2021 tot 10 januari 2022 staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat in het demissionaire kabinet-Rutte III. De heer Van Weyenberg was van 20 september 2012 tot 3 september 2021 en van 18 januari 2022 tot 5 december 2023 Tweede Kamerlid voor D66. Daarvoor was hij veertien jaar werkzaam bij het ministerie van Economische Zaken en daarna twee jaar bij Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De heer Van Weyenberg was als Kamerlid woordvoerder voor onder meer financiën en financiële markten en tevens vicefractievoorzitter. Sinds mei 2025 is hij wethouder in Amsterdam.