Conflicten in ouderenpartijen

De Nederlandse politiek kent een rijke geschiedenis aan ouderenpartijen, zo deden er in 1971 al vier ouderenpartijen mee aan de Tweede Kamerverkiezingen. Er zijn echter ook opvallend veel conflicten en afsplitsingen geweest binnen ouderenpartijen, voornamelijk in AOV en 50PLUS.

Na de verkiezingen van 1994 kwam het door Martin Batenburg¹ opgerichte AOV² met zes zetels in de Tweede Kamer. Kort na haar intree in de Tweede Kamer, in mei 1994, ontstond er al ruzie in de AOV-fractie. In oktober 1994 werd Theo Hendriks³ na een conflict met Jet Nijpels⁴ uit de AOV-fractie gezet. Nijpels beschuldigde Hendriks er onder meer van fysiek geweld tegen haar te hebben gebruikt.

Op 30 mei 1995 ontstond een echte splitsing in de AOV-Tweede Kamerfractie. Nijpels deelde in de Kamer mee dat de leden Cees van Wingerden⁵ en Wil Verkerk⁶ geen deel meer uitmaakten van de fractie, omdat Van Wingerden door het AOV-bestuur was geschorst en de fractie het vertrouwen in hem had opgezegd. Verkerk had zich solidair met hem verklaard. Nijpels bleef met Liesbeth Aiking⁷ en Leo Boogaard⁸ de AOV-fractie vormen.

Op 29 augustus 1995 verklaarde Van Wingerden in de Tweede Kamer dat, na een royement van Nijpels, Aiking en Boogaard door de AOV-ledenvergadering op 10 juni 1995, hij en Verkerk als AOV-fractie moesten worden beschouwd. Nijpels c.s. kreeg toen de naam fractie Groep-Nijpels.

In 1995 ontstond er ook ruzie tussen fractievoorzitter Nijpels en partijvoorzitter Martin Batenburg. Dat ging deels over de koers van de partij, maar daarnaast speelden persoonlijke tegenstellingen. Jet Nijpels werd ervan beschuldigd familieleden aan functies te willen helpen. De ruzie bereikte een hoogtepunt toen Batenburg door een selectiecommissie op een onverkiesbare achtste plaats voor de Eerste Kamer werd gezet. Batenburg eiste via de media een hogere plaats, waarna Nijpels op het aftreden van Batenburg aanstuurde. De ledenvergadering van de AOV koos in juni echter de zijde van Batenburg.

De gespannen interne verhoudingen hadden naast royementen opzeggingen tot gevolg. Nijpels, Aiking en Boogaard besloten uiteindelijk een nieuw partij ('Senioren 2000') op te richten. Senioren 2000 deed mee aan de verkiezingen van 1998, maar wist onvoldoende stemmen te behalen voor een zetel.

Op 31 maart 1998 brak Verkerk met zijn fractiegenoot Van Wingerden.

Er waren dus de volgende ouderenfracties van de AOV:

De Onafhankelijke Ouderen en Kinderen Unie (OokU) werd in augustus 2009 opgericht door Jan Nagel¹³ en Kees de Lange¹⁴. In november 2010 werd de OokU opgevolgd door 50PLUS, de naamsverandering vond mede plaats op advies van opiniepeiler Maurice de Hond.

Nagel werd voorzitter en De Lange werd vicevoorzitter van de partij. In mei 2012 trad De Lange echter alweer uit de partij, die hij van machtsmisbruik en corruptie beschuldigde. Nagel trad in november 2012 vanwege zijn senaatszetel af als voorzitter en werd opgevolgd door Willem Holthuizen, maar keerde in 2013 terug als interim-voorzitter.

Bij de verkiezingen in 2012 behaalde 50PLUS twee zetels, die werden ingenomen door Henk Krol¹⁵ en Norbert Klein¹⁶. In oktober 2013 stelde Krol zijn zetel ter beschikking vanwege beschuldigingen dat hij als hoofdredacteur van de Gay Krant ten onrechte pensioenpremies niet zou hebben afgedragen en subsidie voor de Stichting Vrienden van de Gay Krant onjuist zou hebben besteed. Zijn zetel werd in 2013 ingenomen door Martine Baay-Timmerman¹⁷, Klein nam het voorzitterschap van de fractie over.

Maar Baay-Timmerman en Klein bleken niet goed te kunnen samenwerken. Fractievoorzitter Klein zette Baay-Timmerman op 28 mei 2014 uit de Tweede Kamerfractie wegens een voor hem "onherstelbare vertrouwensbreuk". Het hoofdbestuur van 50PLUS koos echter haar kant en eiste van Klein dat hij zijn zetel zou opgeven, wat hij weigerde. Sindsdien vertegenwoordigde ze als enige in de Tweede Kamer de partij 50PLUS onder de naam 50PLUS/Baay-Timmerman¹⁸. Toen Baay in 2014 haar zetel wegens ziekte moest opgeven, keerde Krol terug in de Kamer. Op 12 juni 2014 zegde Klein alsnog zijn partijlidmaatschap op en vormde een eigen fractie. Kort daarna lanceerde hij de nieuwe Vrijzinnige Partij¹⁹.

In mei 2018 werd Geert Dales op het partijcongres gekozen tot nieuwe voorzitter van 50PLUS. Binnen het partijbestuur ontstond daarna echter spanning tussen Dales en een drietal andere leden. Op een buitengewone ledenvergadering in november 2018 besloten de drie zich terug te trekken. Ook regionaal kende de partij problemen in deze tijd. In Overijssel eindigde een afdelingsvergadering in mei 2018 zelfs in een vechtpartij waar de politie aan te pas kwam.

Vervolgens bracht Dales in april 2020 naar buiten zich kandidaat te willen stellen voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2021. Hij werd hierin ondersteund door fractievoorzitter Krol, maar stuitte op verzet binnen 50PLUS. Afdelingsbestuurders en leden van de Eerste en Tweede Kamerfractie kantten zich tegen Dales en uiteindelijk stapte hij op 24 mei 2020 per direct op.

In mei 2020 stapte ook fractievoorzitter Krol vanwege slepende conflicten binnen de partij op. Hij richtte samen met Femke Merel van Kooten-Arissen, die in juli 2019 uit de fractie van de Partij voor de Dieren was gestapt en in december lid was geworden van 50PLUS, de Groep-Krol/Van Kooten op die kortstondig leidde tot de Partij voor de Toekomst. Na de breuk tussen Krol en van Kooten-Arissen lanceerde Krol op 26 november 2020 Lijst Henk Krol²⁰.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 haalde 50PLUS 1 zetel met lijsttrekker Liane den Haan²¹. In mei 2021 trad zij echter uit 50PLUS, maar behield haar Kamerzetel, waardoor 50PLUS niet meer in de Tweede Kamer vertegenwoordigd is. De fractievoorzitter en partijleider van de ouderenpartij lag al een tijd lang overhoop met het partijbestuur en Den Haan voelde zich gesaboteerd door het bestuur. Tegelijkertijd was het bestuur boos op Den Haan, omdat zij zich niet aan afspraken uit het verkiezingsprogramma zou hebben gehouden.

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 ontaardde het partijcongres van 50PLUS op 30 september 2023 in een grimmige sfeer, waar zelfs politie aan te pas moest komen. Het bestuur onder leiding van Jorien van den Herik schoof Ellen Verkoelen naar voren als kandidaat-lijsttrekker, en royeerde na een conflict haar tegenkandidaat Gerard van Hooft²². Dit was onderdeel van een langlopende strijd binnen de partij. Na dit incident kondigde Van den Herik zijn vertrek aan. Een week later werd Van Hooft tijdens een digitale voortzetting van het congres alsnog tot lijsttrekker verkozen door de leden. Verkoelen kwam niet meer voor op de kandidatenlijst voor de verkiezingen. 50PLUS slaagde er niet in om een zetel te behalen bij de verkiezingen.

Bovenstaande ontwikkelingen leidden tot de volgende fracties:

• 1. 

  Oprichter, voorzitter en senator van het Algemeen Ouderen Verbond (AOV). Was geruime tijd personeelschef, onder meer bij Philips in Eindhoven. Werd na zijn pensionering politiek actief. Was korte tijd succesvol met zijn ouderenpartij, maar door ruzies viel die partij spoedig uiteen. Kwam op 76-jarige leeftijd in de Eerste Kamer. Speelde een doorslaggevende rol bij de afwijzing van het correctief referendum. Zijn laatste jaar in de Eerste Kamer vormde hij de eenmansfractie 'Martin Batenburg' en na zijn vertrek als senator werd hij lid van het CDA.
   
• 2. 

  Het AOV was een belangenpartij, die op 1 december 1993 door Martin Batenburg werd opgericht. Het Verbond wilde opkomen voor de belangen van ouderen. Het AOV, dat spoedig te maken kreeg met interne ruzies, ging later op in de Verenigde Senioren Partij (VSP) en de Ouderenunie.
   
• 3. 

  Voormalige stedenbouwkundige die vier jaar een opvallend Tweede Kamerlid was. Werd gekozen voor het AOV, maar kwam vanwege zijn solistische optreden al direct in conflict met fractieleider Jet Nijpels. Werd vijf maanden na zijn verkiezing uit de AOV-fractie gezet. Als eenling viel hij op door zijn nogal onconventionele en controversiële optreden. Hield zich vaak niet aan de parlementaire gewoonten en was daardoor soms lastig voor de Kamervoorzitter.
   
• 4. 

  Fractieleider van het AOV en later van de naar haar genoemde groep-Nijpels in de Tweede Kamer. Was actief in de Eindhovense gemeentepolitiek, stapte na een conflict uit de VVD en werd in 1994 lijsttrekker van het door Martin Batenburg opgerichte Algemeen Ouderenverbond. Kon als voorzitster de haastig samengestelde fractie echter niet bijeenhouden en scheidde zich met twee anderen af. Richtte toen Senioren 2000 op. Na de verkiezingen van 1998 waarbij die partij geen zetel behaalde, verdween zij uit de politiek. Schoonzuster van VVD-voorman Ed Nijpels.
   
• 5. 

  Gepensioneerde manager van onder andere DSM die vier jaar AOV-Tweede Kamerlid was. Maakte sinds mei 1995 nog alleen met W.J. Verkerk deel uit van de AOV-fractie, nadat een conflict met Jet Nijpels was ontstaan. Kort voor de verkiezingen van 1998 kwam het ook tot een breuk met zijn fractiegenoot Verkerk. In de Kamer hield hij zich vooral bezig met financieel-economische zaken.
   
• 6. 

  Voormalige voorlichter van de gemeente Eindhoven, die vier jaar als Ouderenvertegenwoordiger in de Tweede Kamer zat. Kwam na anderhalf jaar in conflict met fractieleider Jet Nijpels, waarna de fractie splitste; zij beschuldigde hem er zelfs van fysiek geweld te hebben gebruikt. Vormde na die breuk samen met Van Wingerden de AOV-fractie. Aan deze samenwerking kwam kort voor de verkiezingen van 1998 een einde. Kaartte als Kamerlid de millenniumproblematiek aan (de mogelijkheid dat verouderde computersystemen niet meer zouden werken na ingang van het jaar 2000).
   
• 7. 

  Voormalige adviseur van milieuminister Irene Vorrink die in 1994 als Tweede Kamerlid voor het AOV werd gekozen. Koos in 1995 de zijde van Jet Nijpels toen het tot een breuk in de AOV-fractie kwam. Was eerder actief in het CDA en speelde een belangrijke rol bij de oprichting van de Stichting Natuur en Milieu. In de Kamer woordvoerster op het gebied van justitie, landbouw, natuurbeheer en huisvesting. Maakte deel uit van de enquêtecommissie opsporingsmethoden (IRT).
   
• 8. 

  Uit het bedrijfsleven afkomstige Ouderenvertegenwoordiger, die als manager ook enige tijd in het buitenland verbleef. Koos in 1995 de zijde van Jet Nijpels toen het tot een breuk in de AOV-fractie kwam. In de Kamer hield hij zich bezig met buitenlandse zaken, sociale zaken, landbouw en justitie. Had opvallende belangstelling voor Oosterse filosofie. Verliet in 1996 de Kamer vanwege zijn gezondheid.
   
• 9. 

  De fractie van het Algemeen Ouderen Verbond (AOV) was van 17 mei 1994 tot 19 mei 1998 in de Tweede Kamer vertegenwoordigd. De samenstelling wisselde sterk door allerlei conflicten. Van de zes leden bleef er uiteindelijk één over. Tussen juni en augustus 1995 vormden Jet Nijpels, Leo Boogaard en Liesbeth Aiking de AOV-fractie. Op grond van een partijbesluit werden daarna de leden Van Wingerden en Verkerk als rechtmatige AOV-fractie beschouwd. Verkerk en Van Wingerden kregen in maart 1998 ruzie.
   
• 10. 

  De fractie lid-Hendriks bestond van 11 oktober 1994 tot 19 mei 1998. De eenling Theo Hendriks werd na een ruzie en handgemeen uit de AOV-fractie gezet en ging daarna als onafhankelijk lid verder.
   
• 11. 

  De Groep-Nijpels ontstond op 29 augustus 1995, na een ruzie binnen de AOV-fractie tussen voorzitster Jet Nijpels en oprichter Martin Batenburg. Dat ging deels over de koers van de partij, maar daarnaast speelden ook persoonlijke tegenstellingen een rol. Jet Nijpels werd ervan beschuldigd familieleden aan functies te willen helpen. Nijpels werd met Liesbeth Aiking en Leo Boogaard geroyeerd als AOV-lid en kreeg in de Tweede Kamer daarom de naam Groep-Nijpels.
   
• 12. 

  De fractie lid-Verkerk bestond van 31 mei tot 29 augustus 1995, na een splitsing in het AOV. Feitelijk was dit, na het uittreden van de Groep-Nijpels samen met de fractie lid-Van Wingerden de AOV-fractie. Van 29 augustus 1995 werd weer de naam AOV-gevoerd.
   
• 13. 

  Politicus die ruim een halve eeuw actief was op vele fronten en bij meerdere partijen, vanaf 2011 bij 50PLUS. Begon bij de PvdA-jongeren, werd voorman van Nieuw Links en was later Eerste Kamerlid voor die partij. Was jarenlang programmamaker bij de VARA en lange tijd een prominent partijbestuurder van de PvdA. Stapte later uit die partij en richtte de lokale partij Leefbaar Hilversum op, die succesvol was bij de gemeenteraadsverkiezingen, waarna hij in 2001 wethouder werd. Medeoprichter van Leefbaar Nederland, waarvan hij ook voorzitter werd. Haalde Pim Fortuyn in de politiek. Na mislukte pogingen een nieuwe partij op te richten, keerde hij in 2011 terug in het politieke centrum als medeoprichter van 50PLUS. Was als voorzitter naast Henk Krol voorman van die partij en acht jaar Eerste Kamerlid. Schaker, die wist hoe in Hilversum en Den Haag 'de hazen liepen' en volop gebruikmaakte van die kennis.
   
• 14. 

  Gepensioneerde hoogleraar scheikunde aan de Vrije Universiteit, die in 2011 voor OSF in de Eerste Kamer kwam. Hield zich in de Eerste Kamer met vele onderwerpen bezig. Was als OSF'er tevens nauw verbonden met 50PLUS, waarvan hij bestuurder was, tot het in 2012 na een conflict met Jan Nagel tot een breuk kwam. Kort voor de verkiezingen van 2015 brak hij ook met de OSF, waarna hij als zelfstandige eenmansfractie doorging. Een rol als eenling leek voor hem, als wetenschapper en onafhankelijk denker, ook het best passend. Bij interrupties moest de Voorzitter hem geregeld vragen enige bondigheid in acht te nemen. Was in 2009-2011 tevens voorzitter van de Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen.
   
• 15. 

  Voorman van 50PLUS, die een niet onopgemerkte loopbaan als Tweede Kamerlid had. Was enige jaren voorlichter van de VVD-Tweede Kamerfractie en later oprichter en hoofdredacteur van 'De Gay Krant' en een bekend voorvechter van homorechten. Zo zette hij zich in voor opstelling van het huwelijk. Vanaf 2011 boegbeeld van 50PLUS en een jaar lid van Provinciale Staten van Noord-Brabant. Werd in september 2012 Tweede Kamerlid en fractievoorzitter van 50PLUS en bleef dat, met een onderbreking in 2013-2014, tot mei 2020. Was in 2014 ook raadslid in Eindhoven. Populair bij zijn eigen achterban, maar ook betrokken bij conflicten in zijn fractie en partij. In mei 2020 kwam het zelfs tot een breuk, waarna hij korte tijd als Kamerlid optrok met Femke Merel van Kooten. Eindigde echter als eenling en behaalde in 2021 met zijn Lijst Henk Krol geen zetel. Was bij de Tweede Kamerverkiezingen 2023 kandidaat voor BVNL (Belang van Nederland).
   
• 16. 

  Vrijzinnige vijftigplusser die als solistisch Tweede Kamerlid wel tamelijk actief was, maar weinig kon bereiken. Was voor de VVD raadslid in Nijmegen en Statenlid in Gelderland en verder voorzitter van de VVD-afdeling Hoevelaken, maar kwam voor 50PLUS in de Tweede Kamer. Na een conflict vormde hij vanaf juni 2014 een eenmansfractie. Diende initiatiefwetsvoorstellen in over het afschaffen van kieskringen en over de flexibilisering van het ouderdomspensioen en bracht een initiatiefnota uit over een onvoorwaardelijk basisinkomen. In 2017 was hij bij de Tweede Kamerverkiezingen lijsttrekker van de door hem opgerichte Vrijzinnige Partij, maar die behaalde geen zetel.
   
• 17. 

  Martine Baay-Timmerman (1958) was van 28 maart 2017 tot 13 juni 2023 Eerste Kamerlid voor 50PLUS. Van 29 oktober 2013 tot 31 december 2014 was zij Tweede Kamerlid, maar op 10 september 2014 ging zij met ziekteverlof. Zij is advocaat en was secretaris van 50PLUS. In 2001-2009 woonde zij in Marbella. In de periode na 2015-2017 was zij medewerker van de 50PLUS-Eerste Kamerfractie. Als Tweede Kamerlid hield mevrouw Baay zich onder meer bezig met zorg, sociale zaken en wonen; in de Eerste Kamer sprak zij vooral over zorg, justitie en binnenlandse zaken (Grondwet, kiesrecht, open overheid).
   
• 18. 

  De fractie 50PLUS/Baay-Timmerman ontstond op 28 mei 2014 toen Martine Baay-Timmerman door haar fractievoorzitter uit de fractie van 50PLUS werd gezet. Mevrouw Baay werd door het partijbestuur gezien als vertegenwoordiger van 50PLUS. Sinds 10 september 2014 werd zij vanwege ziekte vervangen door Henk Krol, die haar per 31 december 2014 definitief opvolgde.
   
• 19. 

  De Vrijzinnige Partij had bij de verkiezingen van 15 maart 2017 Norbert Klein als lijsttrekker. De titel van het verkiezingsprogramma luidt 'De basis op orde'.
   
• 20. 

  Lijst Henk Krol (LHK) had bij de verkiezingen van 17 maart 2021 Henk Krol als lijsttrekker. De titel van het verkiezingsprogramma luidde 'Koester wat goed is. Verander wat beter kan'.
   
• 21. 

  In 2021 de verrassende lijsttrekker van 50PLUS, die echter twee maanden na haar verkiezing met die partij brak en als eenpersoonsfractie verder ging. Zij werkte eerder als manager en adviseur op het gebied van personeelswerving, was directeur van COC Nederland en directeur-bestuurder van ouderenorganisatie ANBO. Voorts zat zij in de Sociaal-Economische Raad en was zij gemeenteraadslid voor Progressief Woerden. Als Kamerlid pleitbezorger van de belangen van ouderen en van mensen met een beperking. Vond het politieke bedrijf te populistisch. Vanaf 1 november 2023 bekleedde zij een bestuursfunctie in een instelling voor kwetsbare ouderen.
   
• 22. 

  Gerard van Hooft (1962) was lijsttrekker van 50PLUS bij de Tweede Kamerverkiezingen 2023. Hij is adviseur in de financiële sector en mede-eigenaar van een vastgoedbedrijf. Hij was onder meer penningmeester en waarnemend voorzitter van 50PLUS.