Hedy mocht niet naar Brussel én Den Haag

De vernieuwingsgezinde PvdA-voorzitter Felix Rottenberg¹ wilde minister Hedy d'Ancona² een belangrijke rol laten spelen bij de verkiezingen in 1994. Hij gaf haar in 1993 aanvankelijk de keuze uit het lijsttrekkerschap van de PvdA bij de Europese verkiezingen of een plek als eerste vrouw op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer.

Tot verwondering van d'Ancona vroeg Rottenberg enige tijd later Karin Adelmund³, toen vicevoorzitter van de FNV, lijsttrekker bij de Europese verkiezingen te worden. D'Ancona moest toch maar naar Den Haag. Partijleider Wim Kok⁴ besloot echter anders. Hij vond het lijsttrekkerschap van Adelmund geen goed idee en stelde voor alsnog Hedy d'Ancona voor die positie te vragen. Daarover was PvdA-fractieleider Jacques Wallage⁵ weer niet enthousiast, want hij had d'Ancona graag als lid van zijn nieuwe fractie.

De uiteindelijk gekozen oplossing was een dubbelmandaat voor d'Ancona. Zij moest zowel lijsttrekker als nummer drie op de Tweede Kamerlijst worden. Ter verdediging daarvan voerde het PvdA-partijbestuur aan dat een dubbelmandaat goed was voor de uitwisseling van ervaringen tussen beide parlementen, dat de wederzijdse contacten tussen 'Brussel' en 'Den Haag' werden bevorderd en dat het zou leiden tot grotere herkenbaarheid van 'Europa' in Den Haag.

Tot 1979 kwamen alle Europarlementariërs uit de nationale parlementen en was dus als vanzelf sprake van dubbelmandaten. Daaraan kwam na de eerste rechtstreekse verkiezingen voor het Europees Parlement in 1979 spoedig een einde. Alleen Piet Dankert⁶ (PvdA) en Aart Geurtsen⁷ (VVD) combineerden tot en met 1981 'het Binnenhof' met het Europese Parlement.

Vier zittende Europarlementariërs, Jan Willem Bertens⁸ (D66), Nel van Dijk⁹ (GroenLinks), Maxime Verhagen¹⁰ (CDA) en Florus Wijsenbeek¹¹ (VVD) keerden zich op 23 november 1993 in een ingezonden stuk in NRC Handelsblad tegen het mogelijke dubbelmandaat van d'Ancona. Zij betoogden dat beide functies een fulltime baan waren - zeker als je beide goed wilde uitvoeren. Invloed in Straatsburg hing volgens hen af van inzet en aanwezigheid en van (tijdrovend) voorbereidend werk in de commissies van het Europees Parlement. Dat kon niet bij een combinatie met de Haagse politiek.

Het lidmaatschap van de Tweede Kamer maakte volgens de briefschrijvers iemand niet per definitie tot een 'aansprekend politicus'. Ook zonder dat was d'Ancona volgens hen al aansprekend genoeg. Met dubbelmandaten waren er bovendien - met name bij de Franse afgevaardigden - slechte ervaringen. Ten slotte vreesden zij voor 'renationalisatie' van het Europees Parlement, omdat nationale en Europese politiek te zeer vermengd zouden raken.

Het PvdA-congres van 10 en 11 december 1993 deelde de visie van de briefschrijvers. Het dubbelmandaat werd door de congresafgevaardigden afgewezen. Partijvoorzitter Rottenberg en het partijbestuur leden een gevoelige nederlaag. Hedy d'Ancona werd gedwongen te kiezen. Zij koos voor het lijsttrekkerschap bij de Europese verkiezingen. Karin Adelmund werd als nummer vier eerste vrouw en eerste nieuweling op de Tweede Kamerlijst.

Van het dubbelmandaat is nadien niets meer vernomen en sinds de Europese verkiezingen van 2004 is het dubbelmandaat bij Besluit van de Raad van de EU zelfs niet meer toegestaan. Alleen voor het Verenigd Koninkrijk en Ierland werd tot 2009 nog een uitzondering gemaakt.

Toen twee jaar geleden Wim van de Camp¹², Hans van Baalen¹³ en Barry Madlener¹⁴ in het Europees Parlement werden gekozen, moesten zij de Tweede Kamer verlaten. Omgekeerd gold hetzelfde voor Europarlementariër Louis Bontes¹⁵ (PVV) in 2010, nadat hij tot Tweede Kamerlid was gekozen.

PVV'ster Laurence Stassen¹⁶ combineert wel het Europees Parlement met de Limburgse Staten.

Deze bijdrage verscheen in de Hofvijver van 19 december 2011.

• 1. 

  Intelligente, spreekvaardige en vrijgevochte Amsterdamse sociaaldemocraat, die al op jonge leeftijd actief was in de PvdA. Als voorzitter van de Jonge Socialisten lid van het partijbestuur ten tijde van Den Uyl. Bekleedde later functies op cultureel en journalistiek gebied en werd in 1992 samen met Ruud Vreeman voorzitter van de PvdA. Stuurde aan op partijvernieuwing, hetgeen onder meer leidde tot grote wijzigingen op de kandidatenlijst. Gooide regelmatig de knuppel in het hoenderhok en was voorstander van openlijke debatten. Een ziekte dwong hem zijn voorzitterschap neer te leggen. Keerde later terug in de journalistiek als programmamaker.
   
• 2. 

  Hedy d' Ancona (1937) was a member of the European Parliament from 19 July 1994 to 20 July 1999 and from 24 July 1984 to 7 November 1989 as an independent member, and was aligned with the Progressive Alliance of Socialists and Democrats. She took seat in Parliament on behalf of the Netherlands.
   
• 3. 

  Strijdbare vakbondsbestuurder en PvdA-politica die zich er niet voor schaamde emoties te tonen in het debat. Rotterdamse, dochter van een bijstandsmoeder. Volgde na de mulo en de Sociale Academie een academische opleiding en ging toen bij de vakbond werken. Bij de FNV werd zij spoedig als voorzitter van de Vrouwenbond en later als vicevoorzitter een bekend actievoerster. In 1994 kwam zij als hoogste nieuweling op de PvdA-kandidatenlijst voor de Tweede Kamer en in de Kamer was zij fractiewoordvoerster sociale zekerheid. Combineerde anderhalf jaar het partijvoorzitterschap met het Kamerlidmaatschap en werd vervolgens staatssecretaris van Onderwijs in het kabinet-Kok II. Na haar terugkeer in de Tweede Kamer voorzitter van de commissie voor het integratiebeleid. Overleed op 56-jarige leeftijd.
   
• 4. 

  Former social democratic prime minister of The Netherlands between 1994 to 2002. Wim Kok led a coalition of two political opposites: the social democrats of the PvdA and the liberals of the VVD. Prior to becoming prime minister he was minister for Finance. Considered a competent, sincere politician, capable of forging alliances between political and socio-economic adversaries. During his tenure as prime minister unemployment figures dropped and general income levels rose continually, but his governments were unable to stem growing problems in the sectors of healthcare and education. Internationally lauded as proponent of the "Third Way", striking a balance between right-wing economic and left-wing social policies.
   
• 5. 

  PvdA-bestuurder en politicus die van jongs af aan politiek actief was. Socioloog uit een joods middenstandsgezin. Werd al op jonge leeftijd wethouder van Groningen. In de Tweede Kamer aanvankelijk onderwijsspecialist en woordvoerder Zuid-Afrikabeleid. Goed, spreekvaardig debater. Als staatssecretaris in het derde kabinet-Lubbers, eerst van onderwijs en daarna van sociale zaken, bracht hij belangrijke wetgeving in het Staatsblad, zoals de Wet op de basisvorming en de Wet voorzieningen gehandicapten. Onderhandelde in 1994 over de vorming van het eerste paarse kabinet. Na een vierjarige periode fractievoorzitter te zijn geweest, werd hij burgemeester van Groningen. Stond als zodanig ruim tien jaar goed aangeschreven. Is nu honorair hoogleraar.
   
• 6. 

  Piet Dankert (1934) was a member of the European Parliament from 19 July 1994 to 20 July 1999 and from 17 July 1979 to 7 November 1989 as an independent member, and was aligned with the Progressive Alliance of Socialists and Democrats. He took seat in Parliament on behalf of the Netherlands.
   
• 7. 

  Aimabele Rotterdamse advocaat; sluw jurist, veelzijdige volksvertegenwoordiger, met ongekende werkkracht. Was woordvoeder justitie en middenstand van de VVD-Tweede Kamerfractie. Dwong in 1972 alom respect af toen hij als voorzitter van de Kamercommissie Justitie met veel empathie leiding gaf aan de uiterst emotionele hoorzitting over de voorgenomen vrijlating van de Drie van Breda. Bracht met de KVP'er Van Schaik een wet tot stand over legalisering van casino's en diende met zijn fractiegenote Veder-Smit een initiatiefvoorstel in over abortus. Dat voorstel, later gecombineerd met een voorstel van de PvdA'ers Lamberts en Roethof, strandde in de Senaat. Werd in 1979 Europarlementariër en had daardoor twee jaar een dubbelmandaat. Nadien de eerste voorzitter van het Commissariaat voor de Media.
   
• 8. 

  Flamboyante diplomaat en Europarlementariër van nimmer verloochende Limburgse afkomst. Gaf zijn loopbaan als carrièrediplomaat op om voor D66 lid te worden van het Europees Parlement. Sloot zich in 1989 als enig gekozen D66-lid aan bij de Europese Liberale en Democratische fractie (ELDR), waarvan hij later, opererend op de linkervleugel, woordvoerder buitenlandse zaken werd. Begon zijn diplomatieke loopbaan als ambassadesecretaris in Uruguay en sloot deze af als ambassadeur voor Midden-Amerika met standplaats Costa Rica. Was voordien gedurende vijf jaar de, om zijn openheid gewaardeerde, woordvoerder van de minister van Buitenlandse Zaken. Man met grote aandacht voor de mensenrechten, vooral in het hem zeer vertrouwde Latijns Amerika.
   
• 9. 

  Nel van Dijk (1952) was a member of the European Parliament from 31 January 1987 to 1 September 1998 as an independent member, and was aligned with the Greens/European Free Alliance. She took seat in Parliament on behalf of the Netherlands.
   
• 10. 

  Maxime Verhagen (1956) was a member of the European Parliament from 24 July 1989 to 19 July 1994 as an independent member, and was aligned with the European People's Party. He took seat in Parliament on behalf of the Netherlands.
   
• 11. 

  VVD'er met drie decennia Europese ambtenarij en politiek achter zich, in wie Europa in het bloed zit. De Leidse rechtenstudent - dat verleden bleef hij altijd een beetje uitstralen - ontwikkelde zich tot een overenthousiast pleitbezorger van de Europese zaak. Een ambtelijke loopbaan bij de Europese Commissie, uiteenlopende activiteiten bij de liberale fractie in het parlement en het secretariaat-generaal van de federatie van Europese liberale partijen, gingen vooraf aan vijftien jaar lidmaatschap van het EP. Hield zich vooral bezig met juridische zaken en transport. Niet altijd tot genoegen van eurosceptische partijgenoten, die hem té Europees vonden, zo niet een Don Quichotte. Zette zich met verve in voor de rechtspositie van de parlementariërs.
   
• 12. 

  Wim van de Camp (1953) was a member of the European Parliament from 14 July 2009 to 2 July 2019 as an independent member, and was aligned with the European People's Party. He took seat in Parliament on behalf of the Netherlands.
   
• 13. 

  Internationaal georiënteerde liberaal, die namens de VVD negen jaar Tweede Kamerlid en tien jaar lid van het Europees Parlement was. Voor zijn Kamerlidmaatschap directeur van Public Affairs Consultants bij Deloitte en internationaal secretaris van de VVD. Zijn komst in de Kamer werd vertraagd vanwege geruchten over extreemrechtse sympathieën als student, die echter onbewezen bleven. Ontwikkelde zich snel tot een gedegen Kamerlid, dat helder en scherp formuleerde. Woordvoerder Europese zaken en als voorzitter van de commissie voor Defensie nauw betrokken bij de krijgsmacht. Was in 2009 en 2014 lijsttrekker bij de Europese verkiezingen. Baarde opzien met zijn steun aan de Oekraïense democratiseringsbeweging. Aimabele, toegankelijke volksvertegenwoordiger, die grossierde in buitenlandse onderscheidingen.
   
• 14. 

  Barry Madlener (1969) was a member of the European Parliament from 14 July 2009 to 20 September 2012 as an independent member. He took seat in Parliament on behalf of the Netherlands.
   
• 15. 

  Louis Bontes (1956) was a member of the European Parliament from 14 July 2009 to 17 June 2010 as an independent member. He took seat in Parliament on behalf of the Netherlands.
   
• 16. 

  Laurence Stassen (1971) was a member of the European Parliament from 14 July 2009 to 1 July 2014 as an independent member. She took seat in Parliament on behalf of the Netherlands.