Werkprogramma Europese Commissie 2021

Bron: European Commission

De Commissie-Von der Leyen presenteerde op 19 oktober 2020 haar werkprogramma voor het jaar 2021. Met het werkprogramma wilde de Commissie invulling geven aan 'de overgang naar een eerlijk, digitaal en klimaatneutraal Europa'.

De zes grote ambities van de Commissie voor 2021 waren in eerste aanzet dezelfde als in 2020:

• - 

  een Europese Green Deal
• - 

  een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk
• - 

  een economie die werkt voor de mensen
• - 

  een sterker Europa in de wereld
• - 

  bevordering van onze Europese leefwijze en
• - 

  een nieuwe impuls voor Europese democratie

En in lijn met eerdere jaren wilde de Europese Commissie¹ ook in 2021 bij al deze doelen inzetten op betere Europese regelgeving.

De aanpak van de coronacrisis was nog een bijkomende ambitie: een sterkere Europese gezondheidsunie. Daar is in het werkprogramma echter niet speciaal invulling aan gegeven. Wel gaf Von der Leyen aan dat de Commissie ervoor wilde zorgen dat een eventueel vaccin zo snel mogelijk voor alle Europese burgers beschikbaar zou komen.

In 2020 werd een reeks aan programma's, plannen en initiatieven uitgesteld vanwege de uitbraak van corona. Initiatieven die essentieel werden geacht voor het herstel van de EU kregen veel prioriteit. Hierbij ging het onder meer om strategieën voor duurzame mobiliteit en renovatie, initiatieven ter versterking van digitale diensten en ter ondersteuning van jongeren, en een white paper over buitenlandse financiering in de interne markt.

Binnen alle plannen rond economie, digitalisering en vergroening benadrukte de Commissie dat er gebruikgemaakt kon en moest worden van het speciale herstelfonds², juist als extra impuls om uit de door corona ontstane economische problemen te komen.

Initiatieven uit 2020 die werden doorgeschoven naar 2021 omvatten onder meer twee vernieuwde strategieën voor de aanpassing aan klimaatverandering en bebossing, een tweede white paper over kunstmatige intelligentie en een strategie tegen mensenhandel.

Halverwege december 2019 presenteerde de Commissie al de Green Deal, een plan voor een klimaatneutraal Europa. Om de overgang naar een klimaatneutraal Europa te voltooien in 2050, werd een bindende Europese Klimaatwet aangekondigd. Hierin is opgenomen dat de CO2-uitstoot in 2030 met 55 procent moet zijn afgenomen ten opzichte van 1990. Daarnaast kwam de Commissie met initiatieven voor een duurzame en circulaire economie en met een strategie om de transportsector te moderniseren en te vergroenen. Ook wilde de Commissie het verlies aan biodiversiteit in Europa tegengaan en boeren steunen in hun overgang naar duurzame voedselvoorziening.

Deze maatregelen werden gefinancierd door een Europees Investeringsplan. Hierbij wilde de Commissie garanderen dat de overgang eerlijk verloopt, door lidstaten en sectoren te ondersteunen met een Europees Overgangsmechanisme en Overgangsfonds. De transitie is een collectieve verantwoordelijkheid, wat de Commissie benadrukte door een klimaatpact aan te gaan met alle EU-burgers.

Om een digitale transitie te bewerkstelligen, introduceerde de Commissie een Europese Datastrategie, waarin gebruik wordt gemaakt van de waarde van (niet-persoonsgebonden) gegevens voor de digitale economie. Daarbij publiceerde ze ook een white paper over kunstmatige intelligentie om de Datastrategie te ondersteunen en om respect voor Europese waarden en fundamentele rechten te garanderen. Ook kwam de Commissie met initiatieven ter versterking van de markt voor digitale diensten en van de cybersecurity van de EU.

De Commissie zette in op een sterk en sociaal Europa met eerlijke maatregelen op de gebieden van duurzaamheid en digitale ontwikkeling. Daarom kwam ze met voorstellen voor Europese minimumlonen en een Europees werkloosheids­herverzekeringsstelsel. Daarnaast werden maatregelen versterkt die gericht zijn op de basisvoorzieningen van kinderen en jongeren.

Ook heeft de Commissie het economisch bestuur van de EU en de fiscale regels geëvalueerd, om in overleg met de lidstaten uit te zoeken hoe het stelsel verbeterd kan worden. Bovendien zijn er maatregelen genomen om nationale kapitaalmarkten beter te integreren in de Europese Kapitaalmarktunie³. Tenslotte wilde de Commissie ook de douane-unie⁴ versterken door grensbescherming te verbeteren en navolging van regels te bevorderen.

De Commissie ziet een geopolitieke rol voor Europa, dat internationale partnerschappen moet aangaan om Europese waarden en belangen te bevorderen. Met dit doel ontwikkelde de Commissie een nieuwe Afrika-strategie en is zij gaan onderhandelen over een Partnerschapsovereenkomst met Afrika, de Caraïben en Pacifische landen. Ook wilde de Commissie het partnerschap tussen de EU en de westelijke Balkanlanden verdiepen, onder meer door het toetredingsproces⁵ te verbeteren.

Naast deze initiatieven richtte de Commissie zich op het versterken van de economische en financiële soevereiniteit van de EU en op het verstevigen van Europa's leiderschapspositie op het gebied van mensenrechten en gendergelijkheid.

Om de Europese levenswijze te bevorderen en sterke Europese samenlevingen te bouwen, heeft de Commissie ten eerste ingezet op gezondheidsbeleid. Hiervoor kwam zij met een initiatief om kanker te bestrijden en met een farmaceutische strategie om de kwaliteit en veiligheid van medicijnen te verzekeren.

Om grensoverschrijdende bedreigingen te bestrijden, publiceerde de Commissie een nieuwe strategie voor een EU-Veiligheidsunie, gericht tegen terrorisme, georganiseerde misdaad en cybermisdaad. Bovendien kwam de Commissie met een nieuw migratie- en asielpact.

De Commissie wilde interne en externe bedreigingen voor de Europese democratie aanpakken. Daarom presenteerde zij een democratie-actieplan, met als doel de weerbaarheid van de Europese democratieën te verhogen en buitenlandse bemoeienis met Europese verkiezingen tegen te gaan. Om hierover in debat te gaan met alle EU-burgers en -instituties, heeft de Commissie een Conferentie over de Toekomst van Europa⁶ georganiseerd.

Daarnaast kwam de Commissie met meerdere strategieën om gelijkheid te bevorderen en geweld tegen minderheden te bestrijden. Ook heeft de Commissie gekeken naar demografische veranderingen en de invloed daarvan op sociaal beleid, gezondheid en economie.

In het nastreven van bovenstaande doelen zette de Commissie zich in voor betere regelgeving. Hiervoor ontwikkelde de Commissie een nieuw instrument, de 'One In, One Out'-benadering. Deze benadering houdt in dat nieuwe regelgeving over bepaald beleid gepaard gaat met een vermindering van administratieve lasten in datzelfde beleidsgebied. Met hetzelfde doel heeft de Commissie ook een 'Fit-for-future platform' opgezet, waarbinnen experts van gedachten kunnen wisselen over versimpeling en lastenverlichting bij Europese regelgeving.

Reactie kabinet: Staat van de Europese Unie 2021

In december 2020 verscheen de Staat van de Europese Unie⁷ 2021. Hierin presenteerde minister Stef Blok⁸ namens het kabinet Rutte-III⁹ de Nederlandse reactie op het werkprogramma van de Commissie-von der Leyen. Het kabinet geeft in de Staat van de Europese Unie aan welke beleidsvoornemens van de Europese Commissie het steunt. Het kabinet gaf aan zich in grote lijnen te kunnen vinden in de plannen van de Commissie.

Positief

Concreet gaf het het kabinet aan dat de versterkte samenwerking op het gebied van de volksgezondheid - in het licht van de coronacrisis - voor Nederland een welkome aanvulling is op eerdere prioriteiten. Alle plannen op het gebied van digitalisering kregen steun van het kabinet, behalve de voorgenomen digitaks. Dat zou volgens de regering beter op internationaal niveau geregeld kunnen worden.

Verder was het kabinet op enkele details na positief over de plannen over handel en het creëren van een eerlijke concurrentie, cyberveiligheid, de circulaire economie, de kapitaalmarktunie, de aanpak van witwassen, terrorisme en de georganiseerde criminaliteit, het beter in banen leiden van immigratie en de samenwerking met derde landen.

Negatief

Het kabinet was veel terughoudender op het vlak van maatregelen met betrekking tot de sociale zekerheid. Het kabinet wilde niet dat sluipenderwijs bevoegdheden naar 'Brussel' worden overgeheveld. Dat gold ook voor de plannen voor levenslang leren. Ook was het kabinet bezorgd over mogelijke extra lasten die alle klimaatmaatregelen met zich mee brengen, en wilde het zelf meer de regie kunnen voeren over de juiste mix van maatregelen op het gebied van energie.

Het kabinet stelde 'in afwachting te zijn van de juridische grondslag' voor het voorstel over het financieren van politieke partijen en politieke advertenties. Dat betekent dat Nederland er niet op voorhand mee instemt dat dit op Europees niveau afgestemd wordt.

Reactie Tweede Kamer: Staat van de Europese Unie 2021

Op 17 juni 2021 ging de Tweede Kamer in debat met de regering over de Staat van de Unie. De stemming hierbij was overwegend pro-Europees.

• 1. 

  The European Commission is the executive body of the EU and runs its day-to-day business. It is made up of the College of Commissioners, 27 European Commissioners, one for each member state, who are each responsible for one or several policy areas. In addition, the 'Commission' also refers to the entire administrative body that supports the Commissioners, consisting of the Directorates-General and the Services.
   
• 2. 

  Met het Europees Herstelfonds - door de Europese Commissie 'NextGenerationEU' genoemd - wil de Europese Unie de economische klap van de uitbraak van het COVID-19-virus opvangen. Het herstelfonds heeft een omvang van 807 miljard euro (prijspeil 2022, onderhevig aan inflatie), bestaande uit 338 miljard euro aan subsidies, 386 miljard aan leningen en 83 miljard voorzien voor andere Europese steunprogramma's. Italië en Spanje, de zwaarst getroffen lidstaten, ontvangen het meeste geld uit het herstelfonds.
   
• 3. 

  De kapitaalmarktunie moet het voor spaarders en beleggers makkelijker maken om in bedrijven buiten hun eigen land te investeren. Zo kunnen kleine en middelgrote bedrijven gemakkelijker aan kapitaal komen buiten de banken om. Zo moet het makkelijker worden om extra te investeren in de economie, wat moet leiden tot meer economische groei.
   
• 4. 

  De douane-unie is een samenwerking op het gebied van douanetarieven. De douane-unie werd in 1968 tot stand gebracht tussen de zes oorspronkelijke lidstaten van de Europese Economische Gemeenschap (EEG). Dat was anderhalf jaar eerder dan in het EEG-Verdrag was bepaald. De douane-unie vormt de grondslag van de interne markt. Sinds de inwerkingtreding van de douane-unie worden in het goederenverkeer tussen de EU-lidstaten onderling geen invoerrechten meer geheven. Bovendien geldt in de gehele EU een gemeenschappelijk douanetarief (GDT) voor goederen uit derde landen. De inkomsten uit douanerechten maken deel uit van de eigen middelen van de Gemeenschap.
   
• 5. 

  Op grond van artikel 49 van het Verdrag betreffende de Europese Unie kan elke Europese staat die de beginselen van artikel 6 lid 1 (over de grondrechten van Europese burgers, eerbiediging van nationale identiteit lidstaten, en de middelen van de EU) in acht neemt, bij de Raad een verzoek doen om tot de unie toe te mogen treden.
   
• 6. 

  Van 9 mei 2021 tot en met 9 mei 2022 vond de Conferentie over de Toekomst van Europa plaats. Deze had als doel het vaststellen van de prioriteiten van de Europese Unie. Hierin stond de burger centraal. Er zijn bijna 50 voorstellen aangenomen, die zijn uitgewerkt in 325 voorgestelde maatregelen. Enkele opvallende daarvan zijn dat er een einde moet komen aan veto's van lidstaten bij stemprocedures bij de Raad van de EU en de Europese Raad. Verder moet het Europees Parlement het recht krijgen om wetsvoorstellen te initiëren, en moeten er transnationale kandidatenlijsten komen bij de verkiezingen voor het Europees Parlement.
   
• 7. 

  De Staat van de Europese Unie is het jaarlijkse stuk waarin het kabinet vanuit een Nederlands perspectief terugkijkt op de belangrijkste ontwikkelingen in de Europese Unie van het afgelopen jaar én waarin het kabinet een visie presenteert op de Europese Unie en de Europese agenda van het komende jaar.
   
• 8. 

  Stef Blok (1964) was van 25 mei 2021 tot 10 januari 2022 minister van Economische Zaken en Klimaat. Hij verving minister Van 't Wout. Zijn taken als minister van Buitenlandse Zaken, wat hij sinds 7 maart 2018 was, werden overgenomen door minister Kaag. In het kabinet-Rutte II was de heer Blok van 5 november 2012 tot 27 januari 2017 minister voor Wonen en Rijksdienst en van 27 januari tot 26 oktober 2017 minister van Veiligheid en Justitie. Van 25 augustus 1998 tot 5 november 2012 was de heer Blok Tweede Kamerlid. Hij was in de periode 2010-2012 fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Daarvoor was hij kredietanalist-secretaris Concern Krediet College en accountmanager Corporate Banking bij ABN/Amro. In de Tweede Kamer was hij woordvoerder sociale zekerheid, AOW, pensioenen en financiën. De heer Blok is sinds 2022 lid van de Europese Rekenkamer.
   
• 9. 

  Dit kabinet van VVD, D66, CDA en ChristenUnie kwam na de tot dan langste formatie sinds 1945 tot stand. Zeven maanden na de verkiezingen van 15 maart 2017 stond er een opvolger van het kabinet-Rutte II op het bordes. Voor premier Mark Rutte was het de derde keer dat hij een kabinet leidde. Het kabinet bood op 15 januari 2021 ontslag aan, vanwege de harde conclusies van het parlementair onderzoek kinderopvangtoeslag. Hiermee werd het kabinet, en de leden hiervan, demissionair. Deze demissionaire periode zou 360 dagen duren, een record.
   
• 10. 

  DEN HAAG (PDC) - Tweede Kamerleden en Nederlandse Europarlementariërs gingen gisteren in debat met demissionair minister-president Rutte en minister Kaag van Buitenlandse Zaken over de staat van de Europese Unie. Dit plenaire debat vond plaats naar aanleiding van het rapport over de Staat van de Europese Unie 2021, dat afgelopen april door het kabinet werd gepresenteerd. Dit jaarlijkse document blikt terug op de belangrijkste Europese ontwikkelingen van het afgelopen jaar en introduceert de visie van de regering ten aanzien van verschillende onderwerpen uit het werkprogramma van de Europese Commissie.
   
• 11. 

  This workingprogramme is an actionplan for intiatieves from the European Commission they want to have realised in the next year.