H. (Henk) Gortzak - Main contents

Amsterdamse timmerman, die vanaf 1946 één van de voornaamste communistische leiders was. Was tijdens de bezetting actief in het verzet. Voorzitter van de CPN-fracties in Tweede Kamer en gemeenteraad van Amsterdam. Als Kamerlid een fel debater, die het de Kamervoorzitter vaak lastig maakte. Verliet in 1958 na een conflict met Paul de Groot i over de positie van de Eenheids Vakcentrale (EVC) samen met Wagenaar i en twee anderen de communistische fractie en deed zonder succes mee aan de Kamerverkiezingen van 1959 i. Nadien lid van de PSP, voor welke partij hij - tot onvrede van de CPN - vanaf 1969 nog twee jaar Kamerlid was. Vader van Wouter Gortzak i, het latere PvdA-Kamerlid.

CPN, Groep-Gortzak, PSP
functie(s) in de periode 1948-1971: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK

• - 

  CPH (Communistische Partij Holland), from 1924 until 1931 (tijdelijk geroyeerd, bleef officieus lid)
• - 

  CPH (Communistische Partij Holland), from 1934 (weer officieel lid na zijn aandeel in het Jordaan-oproer)
• - 

  CPN (Communistische Partij van Nederland), until 4 April 1958 (geroyeerd)
• - 

  Brug-groep, from 15 April 1958 until 1959
• - 

  SWP (Socialistische Werkerspartij), from 12 June 1959 until 18 December 1965
• - 

  PSP (Pacifistisch-Socialistische Partij), from 1965 until November 1974

• - 

  hulpje bij groente- en fruitstal te Amsterdam, from 1920
• - 

  loopjongen bij dameshoedenzaak te Amsterdam, until 1922
• - 

  leerling-timmerman, from 1922 until 1926
• - 

  timmerman, from August 1928 until 1939 (vanaf 1930 enige malen onderbroken door werkloosheid)
• - 

  arbeider metaalbedrijf "Sikkel en Hamer" te Moskou, around 1931
• - 

  werkloos, around 1933
• - 

  partij-instructeur CPH in de Noordelijke provincies
• - 

  partij-instructeur CPH in Limburg en Zwolle, around 1936
• - 

  arbeider bij de werkverschaffing te Amsterdam (betrokken bij de aanleg van het Amsterdamse Bos)
• - 

  beheerder van woningen, from 1936
• - 

  timmerman bij barakkenbouw te Schellingwoude, from 1940 until 1941
• - 

  medewerker illegale blad "De Waarheid", from November 1940
• - 

  vrijgesteld partijfunctionaris CPN, from May 1945
• - 

  lid tijdelijke gemeenteraad van Amsterdam, from 21 November 1945 until 1 September 1946
• - 

  lid gemeenteraad van Amsterdam, from 7 September 1946 until 1 September 1958
• - 

  redacteur binnenland, dagblad "De Waarheid", from 16 October 1947 until 1 January 1949
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 27 July 1948 until 20 March 1959
• - 

  lid Provinciale Staten van Noord-Holland, from 4 July 1950 until 6 June 1962
• - 

  fractievoorzitter CPN Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 15 July 1952 until 15 April 1958
• - 

  fractievoorzitter Groep-Gortzak, Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 15 April 1958 until 20 March 1959
• - 

  timmerman, from 1959 until 1962
• - 

  beheerder van woningen, from 1962
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 3 June 1969 until 10 May 1971

• - 

  krijgsgevangene te Stargard (Dld.), from May 1940 until June 1940
• - 

  gevangenschap strafgevangenis te Scheveningen, from 11 June 1944
• - 

  gevangenschap concentratiekamp te Vught, until September 1944
• - 

  gevangenschap concentratiekamp te Sachsenhausen, from September 1944 until 23 April 1945

• - 

  medewerker "De Tribune"
• - 

  redacteur "De Jonge Arbeider"
• - 

  secretaris belast met scholing en gemeenteraadswerk, CPN afdeling Amsterdam, from October 1945
• - 

  fractievoorzitter CPN gemeenteraad van Amsterdam, from November 1945 until April 1958
• - 

  lid partijbestuur CPN, from 1953 until December 1957
• - 

  hoofdredacteur "De Brug", maandblad voor Vrede en Socialisme, from 1958 until 1965
• - 

  lid dagelijks bestuur SWP, from 12 June 1959 until 18 December 1965
• - 

  lid partijbestuur PSP, from 1967 until 1968
• - 

  redacteur partijblad "Radikaal", from 1968 until 1970
• - 

  hoofdredacteur "Radikaal", from 1970 until 1973

• - 

  lijsttrekker SWP gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam 1959

• - 

  medewerker VVSU (Vereniging Vrienden van de Sovjet-Unie), around 1931
• - 

  lid bestuur EVC (Eeenheid Vakcentrale), from 1955 until 1961

• - 

  Ambachtsschool te Amsterdam: houtbewerking

• - 

  Ambachtsschool te Amsterdam, from 1922 until 1926 (opleiding voor timmerman)
• - 

  Nijverheidsavondschool te Amsterdam, from 1922 until 1926

• - 

  cursus Marxistisch-Leninistische beginselen "Lenin-school" te Moskou, from August 1931 until December 1932

• - 

  Interpelleerde op 10 november 1951 minister Van Maarseveen en staatssecretaris Van Rhijn over moeilijkheden voor bejaarden door de stijging van de brandstofprijzen
• - 

  Interpelleerde op 2 december 1952 minister Donker over de arrestatie van twee Indische staatsburgers in verband met politieke activiteiten
• - 

  Interpelleerde op 21 april 1953 minister-president Drees over de viering van 5 mei
• - 

  Interpelleerde op 25 maart 1954 minister Suurhoff over verbetering van de Noodwet Ouderdomsvoorziening
• - 

  Interpelleerde op 17 februari 1956 de ministers Drees, Suurhoff en Klompé over een toeslag voor uitkeringstrekkers i.v.m. de felle koude
• - 

  Interpelleerde op 9 juli 1958 minister Suurhoff over de bouwvak-c.a.o.
• - 

  Hield zich als Tweede Kamerlid voor de PSP vooral bezig met volkshuisvesting, sociale zaken en binnenlandse zaken
• - 

  Interpelleerde op 10 juni 1969 minister Schut over huurverhogingen voor gemeentewoningen in Den Haag die gebouwd waren voor 1921
• - 

  Interpelleerde in 1970 minister Schut over richtlijnen inzake toepassing van de Woonruimtewet 1947
• - 

  Interpelleerde op 28 oktober 1970 staatssecretaris Van Veen over vermindering van de uitkering uit het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds in verband met de AOW-vakantietoeslag

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

• - 

  Was in mei 1945 actief bij de heroprichting van de Duitse Communistische Partij
• - 

  In 1956 werden door hem aangevraagde interpellaties over de viering van 5 mei en over de ongeregeldheden in steden na de Russische inval in Hongarije geweigerd
• - 

  Werd 3 april 1958 samen met Brandsen, Reuter en Wagenaar uit de CPN gezet na een conflict met in het bijzonder De Groot over de positie van de EVC (Eenheids Vakcentrale)
• - 

  Werd bij zijn terugkeer in de Tweede Kamer in 1969 vijandig bejegend door de CPN-fractie. Deze fractie verklaarde voor geen enkele door Gortzak ingediende motie te zullen stemmen.
• - 

  Trad uit de PSP uit onvrede over radikalistische tendensen

• - 

  Gearresteerd na de februari-staking. Zat later ondergedoken in Rotterdam (het Witte Dorp) en bij de familie Willemsen in Utrecht.
• - 

  Was als onderduiker actief in het verzet, onder meer bij De Waarheid

• - 

  Was in 1971 in groep III (Noord-Holland en Friesland) nummer 2 op de kandidatenlijst van de PSP bij de Eerste Kamerverkiezingen. Was nummer vier op de kandidatenlijst bij de Tweede Kamerverkiezingen. In 1972 stond bij de Tweede Kamerverkiezingen op de vijfde plaats.

• - 

  Koos van Weringh, "Gortzak koos toen het moest", Trouw, 3 april 1989
• - 

  Het Parool, 3 april 1989
• - 

  A.A. de Jonge, "Gortzak, Hendricus (1908-1989)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel IV, 153
• - 

  F. van der Molen, "Wie is Wie in de Tweede Kamer?" (1970)

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.