Europese Raad 9-10 februari 2023 (Speciale Top)

Bron: The Council of the European Union

Op donderdag 9 en vrijdag 10 februari 2023 kwamen de 27 regeringsleiders en staatshoofden bijeen in Brussel voor een speciale bijeenkomst van de Europese Raad. De voorzitter van de Europese Commissie¹ en de Hoge Vertegenwoordiger voor buitenlands beleid en veiligheid² woonden de bijeenkomst ook bij. Mark Rutte³ vertegenwoordigde Nederland op de Europese Raad.

De bijeenkomst van de Europese Raad was, mede op initiatief van Nederland, ingelast als extra top om naar oplossingen te zoeken voor de groeiende migratieproblemen en toegenomen migratiedruk in de EU. Verder bespraken de EU-leiders de Europese concurrentiekracht in het licht van de Inflation Reduction Act, het Amerikaanse groene subsidiepakket. Ook besteedden de regeringsleiders aandacht aan de oorlog in Oekraïne.

De Oekraïense president Zelenski⁴ bezocht op donderdag de top en sprak die dag ook het Europees Parlement⁵ toe.

Migratie

Een deel van de Europese Raad stond in het teken staan van de migratieproblematiek in Europa, wat met de groei van het aantal migranten aan de buitengrenzen van Europa weer een urgente kwestie was.

De regeringsleiders zijn het erover eens geworden⁶ dat de EU zich zal inzetten om verlies van mensenlevens te voorkomen, de druk op de EU-grenzen en op de opvangcapaciteit te verlagen, de strijd tegen mensensmokkelaars aan te gaan en terugkeer te verhogen. Ze willen dit doen door partnerschappen te intensifiëren met landen van herkomst en doorreislanden.

Om de terugkeerprocedures te versnellen, verzoekt de Europese Raad de lidstaten elkaars terugkeerbesluiten te erkennen. Daarnaast worden de eerste stappen gezet voor een gemeenschappelijke EU-lijst van landen die veilig genoeg zijn om migranten naar terug te sturen. Daarnaast zijn de regeringsleiders voorstander van experimenten met een snelle asielprocedure direct aan de buitengrens.

De Raad is het ook eens geworden over de versterking van de Europese buitengrenzen. De regeringsleiders roepen de Commissie op om EU-fondsen vrij te maken om de lidstaten te ondersteunen bij het versterken van de grensbeschermingscapaciteiten en -infrastructuur, de surveillancemiddelen, met inbegrip van luchtsurveillance, en uitrusting. In aanloop naar de top was een debat ontstaan over het optrekken van een grensmuur tussen Bulgarije en Turkije, gefinancierd door de EU. Een aantal landen waaronder Nederland en Oostenrijk zouden voor zijn, en ook de EVP⁷-fractie in het Europees Parlement⁵ verklaarde in de week voor de top voor grenshekken te zijn. De Europese Commissie⁸ was ook niet langer uitgesproken tegen. Toch is tijdens de top niet het besluit genomen om de grenshekken te financieren.

Tot slot was er tijdens de top ook aandacht voor migratie over zee. De Raad erkent hiervan de risico's en wijst erop dat versterkte samenwerking nodig is door middel van opsporings- en reddingsactiviteiten.

Europees concurrentievermogen

Tijdens de laatste Europese Raad van 2022, op 15 december⁹, verzochten de regeringsleiders de Commissie om begin 2023 met een strategie te komen om het Europees concurrentievermogen op peil te houden en de productiviteit te stimuleren. Op 1 februari presenteerde de Commissie het Green Deal Industrial Plan¹⁰, een strategisch plan dat Europese industrieën en bedrijven moet ondersteunen om concurrentieel te blijven tegenover de VS en China. Het plan moet tegenwicht bieden aan de Amerikaanse Inflation Reduction Act (IRA), het groene subsidieprogramma die de VS aantrekkelijk maakt voor Europese ondernemingen. Met het Green Deal Industrial Plan wil de Commissie Europese staatssteunregels versoepelen en Europees geld inzetten om de vergroening van de Europese industrieën en technologieën te versnellen.

Tijdens de top zijn de regeringsleiders overeengekomen¹¹ dat de Europese staatssteunregels tijdelijk worden versoepeld voor sectoren die van strategisch belang zijn voor de groene transitie en die negatieve gevolgen ondervinden van buitenlandse subsidies of hoge energieprijzen. Daarvoor moeten bestaande EU-fondsen flexibeler worden ingezet. Tegelijkertijd is de Raad van mening dat de nadruk moet worden gelegd op het behoud van het concurrentievermogen van kleine en middelgrote ondernemingen.

Oorlog in Oekraïne

Zoals bij alle bijeenkomsten van de Raad sinds het begin van de oorlog in Oekraïne, stond het onderwerp ook deze top weer centraal. Dit keer met een bezoek van de Oekraïense president Zelenski op de agenda.

De regeringsleiders hebben tijdens het bezoek herhaald dat zij de oorlog tegen Oekraïne veroordelen en dat de EU vastbesloten is om alle bevelhebbers, plegers van en medeplichtigen aan de oorlogsmisdrijven en andere ernstigste misdrijven ter verantwoording te roepen. De Raad wijst hierbij op de toegezegde¹² totstandbrenging van een internationaal centrum voor de vervolging van het misdrijf agressie tegen Oekraïne in Den haag. Daarnaast heeft de Raad toegezegd¹³ zich in te spannen om de munitievoorraden van Oekraïne sneller aan te vullen door de productie op te schroeven.

Tijdens de EU-Oekraïne top stond het EU-lidmaatschap van Oekraïne hoog op de agenda. In de weken in aanloop naar de top heeft president Zelenski daarnaast aangedrongen¹⁴ op een versnelde procedure voor Oekraïne. De Europese Raad erkent de aanzienlijke inspanningen die Oekraïne de afgelopen maanden heeft geleverd om de doelstellingen te verwezenlijken waarop zijn status van kandidaat-lidstaat van de EU is gebaseerd. De regeringsleiders moedigen het land aan op deze weg voort te gaan en de voorwaarden in het advies van de Commissie over zijn lidmaatschapsverzoek te vervullen om dichter bij het EU-lidmaatschap te komen.

• 1. 

  Deze functie wordt sinds 1 december 2019 vervuld door de Duitse Ursula von der Leyen. Zij is de opvolger van de Luxemburger Jean-Claude Juncker.
   
• 2. 

  De Hoge Vertegenwoordiger (HV) geeft de Europese Unie internationaal gezien één gezicht en één stem op het terrein van het buitenlands en veiligheidsbeleid. Zo moet er meer samenhang in het externe optreden en het buitenlandse beleid van de Europese Unie komen. De HV deelt het podium met de Vaste voorzitter van de Europese Raad. Deze onderhoudt namens de EU de contacten op het niveau van staatshoofden en regeringsleiders.
   
• 3. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 4. 

  Volodymyr Zelensky (1978) is sinds 2019 president van Oekraïne. Voor hij president werd was hij komediant en acteur. Hij speelde van 2015-2019 de president van Oekraïne in de satire 'dienaar van het volk' tot aan zijn daadwerkelijke verkiezing tot president. Zelensky verwierf internationaal grote bekendheid door zijn optreden na de Russische inval van Oekraïne in 2022.
   
• 5. 

  The European Parliament is the EU's law-making body. It is directly elected by EU voters every 5 years.
  What does the Parliament do?
  The Parliament has 3 main roles:
  Legislative
   
• 6. 

  BRUSSEL (ANP) - De EU-landen zijn het eens over het beter bewaken van de buitengrenzen van de Europese Unie en andere maatregelen om de komst van migranten te verminderen. Het wantrouwen tussen aankomstlanden als Italië en bestemmingslanden als Nederland is weggenomen, zegt premier Mark Rutte, die van een "doorbraak" spreekt. "Dat is in twaalf jaar niet eerder gebeurd en geeft me de verwachting dat er iets fundamenteel is veranderd."
   
• 7. 

  De fractie van de Europese Volkspartij is een centrum-rechtse politieke fractie en vertegenwoordigt de christendemocratische stromingen in het Europees Parlement. De fractie is gelieerd aan de EVP-partij.
   
• 8. 

  The European Commission is the executive body of the EU and runs its day-to-day business. It is made up of the College of Commissioners, 27 European Commissioners, one for each member state, who are each responsible for one or several policy areas. In addition, the 'Commission' also refers to the entire administrative body that supports the Commissioners, consisting of the Directorates-General and the Services.
   
• 9. 

  Op donderdag 15 december 2022 kwamen de 27 regeringsleiders en staatshoofden bijeen in Brussel voor de laatste bijeenkomst van de Europese Raad in 2022. De voorzitter van de Europese Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger voor buitenlands beleid en veiligheid waren ook aanwezig. Mark Rutte vertegenwoordigde Nederland. De Raad zou oorspronkelijk tot vrijdag 16 december duren, deze dag werd echter geschrapt.
   
• 10. 

  BRUSSEL (ANP) - De Europese Unie liep voorop door als eerste machtsblok ter wereld de Green Deal in te voeren naar klimaatneutraliteit in 2050. Nu zal de EU haar industrieën en bedrijven steunen om concurrenten voor te blijven in "deze beslissende tijd om succes te bereiken", aldus de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, bij de presentatie van een zogenoemd Green Deal Industrial Plan in Brussel.
   
• 11. 

  BRUSSEL (ANP) - De EU-leiders zijn op een top in Brussel overeengekomen dat de Europese staatssteunregels tijdelijk worden versoepeld voor investeringen in hernieuwbare energie, het koolstofvrij maken van de industrie, waterstof en emissievrije voertuigen. De maatregelen moeten ervoor zorgen dat het landenblok aantrekkelijk blijft als producent van schone technologieën en de concurrentie met de Verenigde Staten en China aan kan.
   
• 12. 

  KIEV/BRUSSEL (ANP) - De Europese Unie zet in Den Haag een internationaal centrum op voor het vervolgen van de Russische 'agressie' tegen Oekraïne. Het centrum gaat het verzamelen van bewijsmateriaal coördineren, maar ook aanklachten in de steigers zetten, zegt de Europese Commissie.
   
• 13. 

  BRUSSEL (ANP) - De Europese regeringsleiders gaan kijken of ze iets kunnen bedenken om de munitievoorraden van Oekraïne sneller aan te vullen. Volgens Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad, waren de leiders het op de Europese top eens dat de productie opgeschroefd moet worden, zei hij na afloop.
   
• 14. 

  KIEV (ANP/DPA) - Oekraïne kan dit jaar nog starten met de onderhandelingen over toetreding tot de Europese Unie. Dat heeft president Volodimir Zelenski vrijdagavond gemeld in zijn dagelijkse videotoespraak. Eerder op de dag liet Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen echter nog weten dat er geen "strakke tijdlijn" is voor de stap.
   
• 15. 

  The European Council brings together EU leaders to set the EU's political agenda. It represents the highest level of political cooperation between EU countries.
   
• 16. 

  In de Europese Raad, ook wel de Europese top genoemd, komen de regeringsleiders van alle lidstaten van de Europese Unie bij elkaar. Ook de Hoge Vertegenwoordiger is aanwezig bij deze bijeenkomsten en doorgaans ook de voorzitter van de Europese Commissie. De Europese Raad stelt onder meer de algemene politieke richting van de EU vast.