Bundel 19: 'Lang, heel lang.' Kabinetsformatie 2021

Bron: Arend van Dam

Geen kabinetsformatie is dezelfde, maar deze was wel erg bijzonder. Niet alleen vanwege de lange duur, maar ook door de omstandigheden: pandemie, affaires, een langzittende premier met krasjes, een unieke journalistieke foto van een document onder de arm van een verkenner, een versplinterd parlement en een dalend publiek vertrouwen. De kabinetsformatie van 2021 kan daarmee bijna een 'perfecte storm' genoemd worden.

Welke factoren hebben ervoor gezorgd dat de formatie zo lang duurde? Wat is de invloed van de verkiezingen geweest op de onderlinge verhoudingen tussen de partijen? Hoe kunnen we het uiteindelijke regeerakkoord beoordelen ten opzichte van de verkiezingsbeloftes van de formerende partijen? En zien we al tekenen van de zo veelbesproken nieuwe bestuurscultuur?

Dat zijn de vragen die centraal staan in 'Lang, heel lang,' de negentiende uitgave in de Montesquieu-reeks. De auteurs gaan in op verschillende onderdelen van de lange formatie. Naast de verkiezingen en het formatieproces zelf komen bijvoorbeeld de invloed van de media in de campagne aan bod, evenals evaluaties van de plannen van het nieuwe kabinet voor Europese samenwerking en constitutioneel onderhoud.

'Zwakke stee in ons staatsbestel'

Woord vooraf

Jan Schinkelshoek

'Its all Covid, stupid'

De verkiezingscampagne

Gerrit Voerman & Sebastiaan van Leunen

'Het was lang, te lang'

Het formatieproces

Alexander van Kessel

Rutte IV = Rutte II, maar dan ondersteboven

Het regeerakkoord

Joop van den Berg

Het kabinet dat bij elkaar werd geleend

Doorrekening van het regeerakkoord

Wimar Bolhuis

Barsten in de democratische rechtsorde

Coalitieakkoord & constitutioneel onderhoud

Maarten Stremler

Een nieuwe koers?

Europa in verkiezingscampagne en coalitieakkoord

Marijn van der Sluis

Oude of nieuwe parlementaire bestuurscultuur

Tweede en Eerste Kamer op weg naar Rutte IV

Bert van den Braak

Oude en nieuwe waakhonden

Rol van media tijdens campagne en formatie

Hilde Lavell

Perfecte storm

Slotbeschouwing

Aalt Willem Heringa & Jan Schinkelshoek

Het Montesquieu Instituut publiceert met regelmaat bundels romdom een bepaald thema. Een overzicht van alle verschenen bundels is te vinden op de pagina Montesquieu Reeks.

• 1. 

  Jan Schinkelshoek (1953) was van 30 november 2006 tot 17 juni 2010 Tweede Kamerlid van het CDA. Hij was eerder parlementair journalist, voorlichter van het CDA, directeur voorlichting van het ministerie van Justitie, hoofdredacteur van de 'Haagsche Courant' en directeur communicatie van de Rabobank. Sinds 2010 is hij zelfstandig communicatieadviseur. De heer Schinkelshoek was als Kamerlid onder meer woordvoerder binnenlands bestuur en initiatiefnemer voor de 'parlementaire zelfreflectie'. Tevens was hij ondervoorzitter van de parlementaire onderzoekscommissie financieel stelsel.
   
• 2. 

  Prof. Aalt Willem Heringa (1955) is voorzitter van het Montesquieu Instituut. Hij is emiritus hoogleraar vergelijkend constitutioneel en administratief recht aan en daarnaast ook plaatsvervangend rechter. Prof. Heringa promoveerde op een proefschrift over sociale grondrechten en heeft een groot aantal publicaties op zijn naam staan over Europese, internationale en nationale constitutionele en staatsrechtelijke onderwerpen.
   
• 3. 

  Was vanaf 1 januari 2011 tot 1 november 2024 hoogleraar ontwikkeling en functioneren van het Nederlands en Europees partijstelsel en sinds 1989 tot 1 december 2024 hoofd van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (DNPP) van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij studeerde geschiedenis in Groningen en promoveerde in 2001 op een proefschrift over de relaties tussen de CPN en de Communistische Internationale. Kenner van de partijpolitieke geschiedenis van Nederland, in het bijzonder van de partijen ter linkerzijde. Treedt geregeld op als commentator in radio- en tv-programma's.
   
• 4. 

  Alexander van Kessel (1968) is senior onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen op het terrein van de parlementaire geschiedenis. Van Kessel is gespecialiseerd in de geschiedenis van de christendemocratie en in kabinetsformaties.
   
• 5. 

  Vooraanstaande PvdA-ideoloog die acht jaar de Wiardi Beckman Stichting, de 'denktank' van zijn partij, leidde, en korte tijd fractievoorzitter in de Eerste Kamer was. Was aanvankelijk journalist en daarna wetenschapper in Leiden. Na zijn periode bij de WBS hoogleraar en hoofddirecteur van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Was hoogleraar in Leiden en Maastricht. Leidde diverse adviescommissies en is publicist en columnist. Auctor intellectualis van begrippen als 'de Haagse kaasstolp' en 'het prefab-Kamerlid'.
   
• 6. 

  Wimar Bolhuis is universitair docent economie aan Universiteit Leiden. Hij was eerder werkzaam bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, het ministerie van Financiën, de Tweede Kamerfractie van de PvdA en bij de Sociaal-Economische Raad. Zijn kennisgebieden zijn overheidsfinanciën, arbeidsmarkt, sociale zekerheid, pensioenen en zorg. Hij promoveerde in 2018 op een proefschrift over de doorrekeningen van het Centraal Planbureau van verkiezingsprogramma’s en regeerakkoorden. Sinds 2021 is hij fellow bij het Montesquieu Instituut.
   
• 7. 

  Maarten Stremler is universitair docent constitutioneel recht aan de Universiteit Maastricht. Hij is gepromoveerd op een proefschrift over de opkomst van constitutioneel toezicht door de Europese Unie op de lidstaten. Daarvoor studeerde hij rechten en filosofie aan de Universiteit Leiden, de Freie Universität Berlin en het European University Institute. Sinds 2021 is hij een fellow bij het Montesquieu Instituut.
   
• 8. 

  Marijn van der Sluis is als fellow betrokken bij het Montesquieu Instituut. Zijn bijdrages gaan over staatsrechtelijke onderwerpen en hebben veelal een Europees perspectief.
   
• 9. 

  Kenner van de parlementaire geschiedenis met grote parate feitenkennis. Als medewerker van het PDC nauw betrokken bij websites over parlement en politiek en beheerder van het omvangrijke biografisch archief, het databestand over Nederlandse politici. Promoveerde in 1998 op een lijvig proefschrift over de Eerste Kamer, schreef samen met J.Th.J. van den Berg een boek over de parlementaire geschiedenis 1946-2016 en publiceert regelmatig in tijdschriften en dagbladen. Sinds 1 december 2018 is hij bijzonder hoogleraar parlementaire geschiedenis en parlementair stelsel in Maastricht.