Werkprogramma Europese Commissie 2022

Bron: European Commission

De Commissie-Von der Leyen presenteerde op 20 oktober 2021 haar werkprogramma voor het jaar 2022. Met het werkprogramma wilde de Commissie 'Europa samen sterker maken'.

De zes grote ambities van de Commissie voor 2022 waren in eerste aanzet dezelfde als in 2021:

• - 

  een Europese Green Deal
• - 

  een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk
• - 

  een economie die werkt voor de mensen
• - 

  een sterker Europa in de wereld
• - 

  bevordering van onze Europese leefwijze
• - 

  een nieuwe impuls voor Europese democratie

In lijn met eerdere jaren wilde de Europese Commissie¹ ook in 2022 inzetten op betere regelgeving en naleving van Europese wetten om deze beleidsdoelen te halen. Hiervoor gebruikte de Commissie een 'One In, One Out'-benadering. Deze benadering houdt in dat nieuwe regelgeving over bepaald beleid gepaard zal gaan met een vermindering van administratieve lasten in datzelfde beleidsgebied op een ander vlak.

De nasleep van de coronacrisis geeft de Commissie de noodzaak om burgers en lidstaten die hard zijn getroffen door de pandemie nu tegemoet te komen. Daarom is 2022 uitgeroepen als het 'Jaar van de Europese Jeugd'. Ook zal de Commissie in blijven zetten op het bestrijden van COVID binnen- en buiten Europa. Ook bevestigt het werkprogramma de oorspronkelijke ambities van de Commissie van voor de Coronapandemie. Veel van die plannen zijn in de wacht gezet aangezien een Europese reactie nodig was op de pandemie, maar die zullen nu worden afgestoft in de nasleep van de crisis.

Initiatieven die essentieel worden geacht voor het herstel van de EU krijgen veel prioriteit. Hierbij gaat het onder meer om strategieën voor duurzame mobiliteit en renovatie, initiatieven ter versterking van digitale diensten en ter ondersteuning van jongeren, en een white paper over buitenlandse financiering in de interne markt. NextGenerationEU, het Europees herstelfonds voor de coronacrisis², is een instrument dat de EU de mogelijkheid geeft om haar grote ambities waar te maken.

Halverwege december 2019 presenteerde de Commissie al de Green Deal, een plan voor een klimaatneutraal Europa. Om de overgang naar een klimaatneutraal Europa te voltooien in 2050, komt er een bindende Europese Klimaatwet. Hierin wordt opgenomen dat de CO2-uitstoot in 2030 met 55 procent moet zijn afgenomen ten opzichte van 1990. Die doelstelling is gepresenteerd in een pakket genaamd 'Fit for 55', dat een breed scala aan beleidsthema's betrekt bij de Groene Transitie van de Unie. Daarnaast wil de Commissie een koolstofgrenscorrectie realiseren, maatregelen opstellen voor het verduurzamen van transport, het actieplan voor de circulaire economie verder uitvoeren, en de EU-biodiversiteitsstrategie voor 2030 alsmede de 'van boer tot bord' strategie verder uitwerken.

Deze maatregelen zullen gefinancierd worden door een Europees Investeringsplan. Bovendien wil de Commissie garanderen dat de groene transitie eerlijk verloopt, door lidstaten en sectoren te ondersteunen met een Europees Overgangsmechanisme en Overgangsfonds. De transitie is een collectieve verantwoordelijkheid, wat de Commissie benadrukt door een klimaatpact aan te gaan met alle EU-burgers.

De Commissie wil een routekaart voorstellen met doelstellingen voor 2030, zoals connectiviteit, vaardigheden en digitale overheidsdiensten om de digitale toekomst van de EU veilig te stellen. Om de belangen van burgers te behartigen in deze zogenoemde Digitale Transitie zal aandacht worden besteed aan wetgeving omtrent veiligheid, aansprakelijkheid, grondrechten, gegevensaspecten van artificiële intelligentie en een datawet. Voorstellen voor een Europese digitale identiteit, digitale belasting, en een herziening van de Europese industriestrategie zijn voorbeelden van plannen die in de koker van de Commissie zitten voor 2022.

De nasleep van de coronapandemie vraagt om beleid dat de sociale gevolgen van de coronacrisis beperkt, aldus de Commissie. Ze gebruikt de Europese pijler van sociale rechten als leidraad in haar herstelplannen. Verder tracht de Commissie kinderarmoede en ongelijkheid tussen kinderen terug te dringen door nieuwe wetgeving en arbeidsomstandigheden voor burgers te waarborgen door een nieuw kader strategisch-EU kader voor gezondheid en veiligheid op werk. Ook zal een actieplan worden opgesteld om sociale investeringen te bevorderen.

De Commissie zet in op een sterk en sociaal Europa met eerlijke maatregelen op de gebieden van duurzaamheid en digitale ontwikkeling. Daarom komt ze met voorstellen voor Europese minimumlonen en een Europees werkloosheids­herverzekeringsstelsel. Daarnaast worden maatregelen versterkt die gericht zijn op de basisvoorzieningen van kinderen en jongeren. Verder streeft de EU nog altijd naar een diepere economische en monetaire unie om stabiliteit en concurrentievermogen na te bevorderen.

De Commissie heeft sinds haar aantreden aangekondigd de geopolitieke rol van Europa uit te willen breiden. In het werkprogramma staat dat prioriteit zal worden gegeven aan de relatie met oostelijke en zuidelijke buurlanden van Europa, de Westelijke Balkan en Afrikaanse staten. De rol van Europa op het wereldtoneel zal vooral worden gekenmerkt door klimaatdiplomatie en het ondersteunen van kwetsbare gebieden met humanitaire hulp. Concreet zal worden gewerkt aan een nieuw partnerschap met de zuidelijke buurlanden en een beleid ten aanzien van het Noordpoolgebied.

Het beschermen van de Europese levenswijze vereist volgens het werkprogramma van 2022 een versterkte Europese paraatheid wat betreft crisismanagement. In de eerste plaats betreft dit grensoverschrijdende gezondheidsbedreigingen. De Commissie wil lessen trekken uit de coronacrisis door de rol van bestaande gezondheidsagentschappen te vergroten, een EU-kader op te richten dat gezondheidsbedreigingen kan opsporen, en een agentschap voor geavanceerd biomedisch onderzoek op te tuigen.

Daarnaast zal in samenwerking met het Europees Parlement en de lidstaten een nieuwe strategie voor de toekomst van Schengen worden ontworpen. Een nieuw migratie- en asielpact is in ontwikkeling, waarin de Commissie opties voor legale migratie wil vergroten als alternatief voor illegale migratie. Dit zou de de Europese Unie meer mededinging geven in het migratievraagstuk ten opzichte van de huidige situatie. Om grensoverschrijdende bedreigingen te bestrijden, wil de Commissie de EU-Veiligheidsunie, gericht tegen terrorisme, georganiseerde misdaad en cybermisdaad, blijven versterken.

De Commissie wil interne en externe bedreigingen voor de Europese democratie aanpakken. De waarborging van democratie omvat, volgens het werkprogramma, ook het beschermen van Europese waarden als inclusiviteit en gelijkheid. In die geest ontwikkelt de Commissie een EU-strategie voor de rechten van personen met een handicap, een EU-strategie voor de rechten van het kind, en wil het een voorstel indienen om gendergerelateerd geweld te bestrijden.

Het bevorderen van grensoverschrijdende justitiële samenwerking staat ook op de agenda van de EU. Afsluitend beoogt de Commissie een langetermijnvisie voor plattelandsgebieden te ontwikkelen.

Bron: European Commission

Op 20 september 2022 heeft minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra³ de Tweede Kamer een actualisatie van de Staat van de Europese Unie 2022 aangeboden in een Kamerbrief. Eerder presenteerde hij op 28 april 2022 een voorgaande versie waarin werd teruggeblikt op de belangrijkste ontwikkelingen in de Europese Unie en een visie werd gepresenteerd over de Europese Agenda van het komende jaar. Al op 21 november 2021 presenteerde minister Ben Knapen⁴ de kabinetsappreciatie van het werkprogramma van de Europese Commissie voor 2022, een voorloper op de uitgebreidere Staat van de Europese Unie.

Het werkprogramma van de Commissie is opgedeeld in 36 beleidsdoelstellingen, samengevoegd in 6 kernprioriteiten. Het kabinet is over het algemeen positief over de plannen van de Commissie. De plannen sluiten voor een groot deel aan bij de prioriteiten van het kabinet. Ook sluiten de plannen goed aan bij de strategische agenda 2019-2024.

Opvallend is de nadruk op een leidende rol voor Nederland, die Hoekstra omschrijft als 'niet alleen passend, maar ook nodig.' Daarnaast komt de oorlog in Oekraïne ruim aan bod. Verder wordt op verschillende plekken in het document ingegaan op de burgerconsultaties die uitgevoerd zijn in het kader van de Conferentie over de Toekomst van Europa⁵ en waarvan de resultaten verwerkt zijn. In de actualisatie komt ook de jaarlijkse State of the Union⁶ - de speech van Commissievoorzitter Von der Leyen - aan bod. Het kabinet deelt de analyse van Von der Leyen dat Europa zich op een belangrijk punt bevindt door de verschillende crises die tot veel onzekerheid leiden bij Europese burgers. Daarnaast onderstreept het kabinet het belang van eenheid binnen de EU ten aanzien van Oekraïne en de andere uitdagingen waarmee de Unie wordt geconfronteerd.

Prioriteiten van de Tweede Kamer voor het werkprogramma

Op 1 februari 2022 nam de Tweede Kamer een lijst met prioriteiten voor het werkprogramma aan. Het gaat hierbij om thema's en dossiers die de Kamer extra belang geeft, en goed over geïnformeerd over wil worden zodat eventuele parlementaire behandelvoorbehouden of subsidiariteitstoetsen⁷ aangebracht kunnen worden.

De Tweede Kamer geeft in haar brief extra aandacht aan onderwerpen die raken aan de volksgezondheid. Zo wil zij een parlementair behandelvoorbehoud en een subsidiariteitstoets voor de aankomende herziening van de Europese geneesmiddelenwetgeving en de herziening van de regels voor patenten op medicijnen. Ook wil de Kamer een behandelvoorbehoud voor nieuwe regels voor het duurzaam gebruik van pesticiden in de landbouw, en de versterking van organen voor gelijke behandeling. De Kamer geeft hiermee aan met extra aandacht naar deze dossiers te kijken en tijdig geïnformeerd te willen worden over de Nederlandse positie over de wetgeving via een BNC-fiche⁸.

Prioriteiten van de Eerste Kamer voor het werkprogramma

Op 15 maart 2022 heeft de Eerste Kamer een lijst met prioriteiten vastgesteld. De Kamer heeft onder meer het pakket klimaatmaatregelen, cyberweerbaarheid, minimuminkomen, en mediavrijheid aangewerkt als prioritair. Net als de Tweede Kamer hecht de Eerste Kamer ook waarde aan de Europese zorgstrategie.

• 1. 

  The European Commission is the executive body of the EU and runs its day-to-day business. It is made up of the College of Commissioners, 27 European Commissioners, one for each member state, who are each responsible for one or several policy areas. In addition, the 'Commission' also refers to the entire administrative body that supports the Commissioners, consisting of the Directorates-General and the Services.
   
• 2. 

  Met het Europees Herstelfonds - door de Europese Commissie 'NextGenerationEU' genoemd - wil de Europese Unie de economische klap van de uitbraak van het COVID-19-virus opvangen. Het herstelfonds heeft een omvang van 807 miljard euro (prijspeil 2022, onderhevig aan inflatie), bestaande uit 338 miljard euro aan subsidies, 386 miljard aan leningen en 83 miljard voorzien voor andere Europese steunprogramma's. Italië en Spanje, de zwaarst getroffen lidstaten, ontvangen het meeste geld uit het herstelfonds.
   
• 3. 

  Wopke Hoekstra (1975) is sinds 9 oktober 2023 lid van de Europese Commissie, belast met klimaatactie. In de Commissie-Von der Leyen zijn klimaat en duurzame groei zijn portefeuilles. Hij was van 10 januari 2022 tot 1 september 2023 minister van Buitenlandse Zaken en viceminister-president in het kabinet-Rutte IV. Daarvoor was hij vanaf 26 oktober 2017 minister van Financiën. Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 was de heer Hoekstra lijsttrekker van het CDA. Hij was van 7 juni 2011 tot 26 oktober 2017 Eerste Kamerlid. De heer Hoekstra was consultant bij adviesbureau McKinsey en bestuurslid van het CDA-Amsterdam. Hij was voorts voorzitter van de commissie CDA-verkiezingsprogramma 2017.
   
• 4. 

  Ben Knapen (1951) was van 8 februari 2022 tot 13 juni 2023 Eerste Kamerlid voor het CDA. Eerder was hij dat van 9 juni 2015 tot 24 september 2021 (en vanaf 11 juni 2019 fractievoorzitter). De heer Knapen was van 14 oktober 2010 tot 5 november 2012 staatssecretaris van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Rutte I en van 24 september 2021 tot 10 januari 2022 minister van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Rutte III. Eerder was hij lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en bijzonder hoogleraar media en kwaliteit aan de Radboud Universiteit. Daarvoor was de heer Knapen onder meer buitenland-correspondent, adjunct-hoofdredacteur en hoofdredacteur van NRC Handelsblad, directeur voorlichting bij Philips en bestuurder van uitgeverij PCM. In 2013 werd hij vertegenwoordiger van de Europese Investeringsbank bij de Europese Unie.
   
• 5. 

  Van 9 mei 2021 tot en met 9 mei 2022 vond de Conferentie over de Toekomst van Europa plaats. Deze had als doel het vaststellen van de prioriteiten van de Europese Unie. Hierin stond de burger centraal. Er zijn bijna 50 voorstellen aangenomen, die zijn uitgewerkt in 325 voorgestelde maatregelen. Enkele opvallende daarvan zijn dat er een einde moet komen aan veto's van lidstaten bij stemprocedures bij de Raad van de EU en de Europese Raad. Verder moet het Europees Parlement het recht krijgen om wetsvoorstellen te initiëren, en moeten er transnationale kandidatenlijsten komen bij de verkiezingen voor het Europees Parlement.
   
• 6. 

  Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft op woensdag 14 september 2022 de jaarlijkse 'State of the Union' voor het Europees Parlement uitgesproken. In de toespraak zette ze uiteen welke beleidsplannen de Europese Commissie het komende jaar wil gaan indienen. Daarnaast reflecteerde ze op de huidige situatie in de Europese Unie.
   
• 7. 

  The principle of subsidiarity is defined in Article 5 of the Treaty on European Union. It aims to make sure that decisions are taken as closely as possible to the EU-citizen and that constant checks are made to verify action at EU level is justified in light of the possibilities available at national, regional or even local level.
   
• 8. 

  Dit stuk van de Nederlandse regering geeft een beschrijving van een voorstel van de Europese Commissie. In een BNC-fiche (de afkorting staat voor Beoordeling Nieuwe Commissievoorstellen) geeft de regering ook een eerste oordeel over het Commissievoorstel. De BNC-fiches zijn belangrijk omdat zij de inzet vormen voor de Nederlandse onderhandelaars in Brussel.
   
• 9. 

  This workingprogramme is an actionplan for intiatieves from the European Commission they want to have realised in the next year.