Raad van State: benoeming staatssecretarissen niet in strijd met Grondwet, maar wel ongelukkig verlopen

DEN HAAG (PDC) - De Raad van State oordeelt dat de toetreding van zittende Kamerleden tot het demissionaire kabinet ‘ongelukkig’ is verlopen, maar niet in strijd is met de Grondwet. In artikel 57¹ van de Grondwet (GW) staat dat de functies van Kamerlid en staatssecretaris niet te combineren zijn, maar dat er een uitzondering geldt voor demissionaire bewindslieden die Kamerlid worden. Nu zijn er echter Kamerleden als demissionair staatssecretaris benoemd na de verkiezingen. Naar aanleiding van de discussie hierover vroeg de Tweede Kamer de Raad van State² om advies.

Het gaat om de drie Kamerleden Dilan Yesilgöz-Zegerius³ (VVD), Dennis Wiersma⁴ (VVD) en Steven van Weyenberg⁵ (D66). Alle drie werden zij bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart gekozen in de volksvertegenwoordiging. Omdat de Kamerleden na hun verkiezing pas toetraden tot het demissionaire kabinet zou de uitzonderingsregel uit artikel 57 GW niet voor hen bedoeld zijn.

Het Hoge College van Staat stelt dat de collectieve ontslagaanvraag van het kabinet ook geldt voor bewindslieden die later toetreden tot het demissionaire kabinet. 'Op het moment dat de staatssecretarissen werden benoemd tot het demissionaire kabinet, was hun ontslag ook al aangeboden', zo luidt het oordeel. Daarnaast boog de Raad van State zich over artikel X3 van de Kieswet, waarin staat dat het Kamerlidmaatschap van rechtswege ophoudt te bestaan wanneer een Kamerlid benoemd wordt in een onverenigbaar ambt. De Raad stelt dat de reikwijdte van dit artikel beperkt is en dat het niet onomstotelijk uitwijst welke procedure gevolgd moet worden.

De Raad van State erkent echter wel dat er inderdaad grondwettelijke complicaties zijn en dat die te laat en onvoldoende zijn erkend. Artikel 57, derde lid GW kan echter op verschillende manieren geïnterpreteerd worden. Volgens de Raad van State² impliceert deze ambivalentie dat er niet voldoende grond is om te concluderen dat de functies van Kamerlid en demissionair staatssecretaris onverenigbaar zijn onder de huidige omstandigheden. 'Het is aan de Tweede Kamer zelf om hierover te beslissen, want alleen de Tweede Kamer gaat over het lidmaatschap van de Kamer', zo oordeelt de Raad.

Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp⁶ oordeelde eerder al dat de staatssecretarissen hun Kamerlidmaatschap kunnen behouden wat haar betreft. De Kamer debatteert volgende week over de situatie. De Raad van State adviseert om de betekenis van het artikel 57 in de Grondwet te verduidelijken in de toekomst.

Bron: Raad van State en NOS.nl

• 1. 

  1. Niemand kan lid van beide Kamers zijn.
   
• 2. 

  De Raad van State is een van de Hoge Colleges van Staat en heeft als voornaamste taak de regering en het parlement te adviseren over wetgeving en bestuur. Daarnaast is deze instantie de hoogste algemene bestuursrechter.
   
• 3. 

  Dilan Yeşilgöz (1977) is sinds 23 november 2023 fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Sinds 6 december 2023 is zij Tweede Kamerlid. Eerder was zij lid van 23 maart 2017 tot 3 september 2021. Van 10 januari 2022 tot 2 juli 2024 was mevrouw Yesigöz minister van Justitie en Veiligheid in het kabinet-Rutte IV. In het (demissionaire) kabinet-Rutte III was zij van 25 mei 2021 tot 10 januari 2022 staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat. Mevrouw Yeşilgöz was eigenaar/senior adviseur van Bureau DenW in Amsterdam en daar raadslid. Eerder was zij bestuursadviseur veiligheid en zorg van het college van B&W van Amsterdam. Zij was lijsttrekker bij de Tweede Kamerverkiezingen 2023.
   
• 4. 

  Dennis Wiersma (1986) was sinds 10 januari 2022 minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs in het kabinet-Rutte IV. Hij stapte per 23 juni 2023 op vanwege discussies over zijn gedrag. In het (demissionaire) kabinet-Rutte III was hij vanaf 10 augustus 2021 staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De heer Wiersma was van 23 maart 2017 tot 3 september 2021 Tweede Kamerlid voor de VVD. Hij werkte bij pensioenuitvoerder PGGM en was voorzitter van FNV Jong. Verder was hij projectleider jeugdwerkloosheid op het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De heer Wiersma was als Kamerlid woordvoerder vreemdelingenzaken/migratie, aanpak mensenhandel, arbeidsmigratie en pensioenen en AOW. Hij werkt nu bij adviesbureau De Galan.
   
• 5. 

  Steven van Weyenberg (1973) was van 12 januari tot 2 juli 2024 minister van Financiën in het demissionare kabinet-Rutte IV. Hij was eerder kort staatssecretaris voor Cultuur en Media en van 10 augustus 2021 tot 10 januari 2022 staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat in het demissionaire kabinet-Rutte III. De heer Van Weyenberg was van 20 september 2012 tot 3 september 2021 en van 18 januari 2022 tot 5 december 2023 Tweede Kamerlid voor D66. Daarvoor was hij veertien jaar werkzaam bij het ministerie van Economische Zaken en daarna twee jaar bij Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De heer Van Weyenberg was als Kamerlid woordvoerder voor onder meer financiën en financiële markten en tevens vicefractievoorzitter. Sinds mei 2025 is hij wethouder in Amsterdam.
   
• 6. 

  Vera Bergkamp (1971) was van 7 april 2021 tot 6 december 2023 Tweede Kamervoorzitter. Zij maakte van 20 september 2012 tot 6 december 2023 deel uit van de Tweede Kamerfractie van D66. Mevrouw Bergkamp was in 2010-2012 voorzitter van COC Nederland en daarvan eerder vicevoorzitter. Tevens was zij directeur human resources bij de Sociale Verzekeringsbank. Zij zat verder in de deelgemeenteraad van Amsterdam-Centrum. In de Kamer hield zij zich onder meer bezig met langdurige zorg en familierecht, en ze was fractiesecretaris. Mevrouw Bergkamp was lid van de enquêtecommissie Fyra en lid van het Presidium. Sinds 1 juni 2024 is zij lid van het bestuur van ouderenzorginstelling Zorgbalans.