Programma Commissie-Von der Leyen

Op 16 juli 2019 presenteerde Ursula von der Leyen¹ haar politieke programma aan het Europees Parlement². Aansluitend stemde het Parlement met een nipte meerderheid van 383 van de 647 stemmen in met haar benoeming tot voorzitter van de Europese Commissie³. Het programma dat Von der Leyen in juli 2019 presenteerde geeft een goed beeld van het beleid dat de Commissie-Von der Leyen wil gaan uitvoeren.

Het programma bestaat uit zes speerpunten. Op plaats één staat de ontwikkeling van een nieuwe Europese Green Deal waarin moet worden vastgelegd hoe de EU erin gaat slagen om voor 2050 volledig klimaatneutraal te zijn. Daarna volgen het bewerkstelligen van een 'economie voor de burger', een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk, de bescherming van de Europese levenswijze, een sterker Europa in het internationale veld en een verdere ontwikkeling van de Europese democratie.

Europese Green Deal

Von der Leyen geeft aan dat ze van Europa het eerste klimaatneutrale continent wil maken. Om dat te bereiken moet de Europese Green Deal binnen 100 dagen van haar voorzitterschap op tafel liggen. Belangrijk onderdeel hiervan is de eerste Europese klimaatwet die op 30 juni 2021 van kracht werd, met als doel de CO2 uitstoot in 2030 met 55 procent te verlagen ten opzichte van het niveau in 1990. Om dit te bereiken is een transitie naar een circulaire economie noodzakelijk. Met het doel deze transitie soepel te laten verlopen wordt een transitiefonds in het leven geroepen dat steun biedt aan burgers en regio's waar de veranderingen op het gebied van klimaat het meest ingrijpend zijn.

Ook op intercontinentaal gebied wil Von der Leyen de leiding nemen: voor 2030 moet de mondiale CO2-uitstoot niet met 40% maar met 50% verlaagd worden. De EU moet initiatiefnemer zijn in de noodzakelijke internationale onderhandelingen en moet zelf het voortouw nemen door de doelstelling voor Europa op te schroeven naar een verkleining van de uitstoot van 55%.

Economie voor de burger

Het geld dat Von der Leyen wil besteden om haar klimaatdoelstellingen te halen, moet eerst verdiend worden. Dat wil ze doen door de Europese sociale markteconomie te versterken, en dan met name de ondernemingen van klein en gemiddeld formaat. Ze wil een fonds in het leven roepen om het voor kleine ondernemingen gemakkelijker te maken te groeien en daarmee innovatie te stimuleren.

Ze geeft aan dat de nadruk weer op het 'sociale' aspect van de sociale markteconomie moet komen te liggen. Voor het goed functioneren van de sociale markteconomie is het volgens Von der Leyen van groot belang dat alle werkende burgers het gevoel hebben dat hun werk gewaardeerd wordt. Hiervoor zijn 'eerlijke' minimumlonen cruciaal. Eveneens van belang zijn het aanpakken van ongelijke salarissen van mannen en vrouwen en belastingontwijking door grote (tech)corporaties.

Bovendien pleit Von der Leyen voor een verdere verdieping van de Economische en Monetaire Unie⁴ en het voltooien van de Europese Bankenunie⁵.

Een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk

Europa moet volgens Von der Leyen de mogelijkheden van nieuwe technologiëen - met name die van kunstmatige intelligentie (AI) - omarmen. Wel moet dit gebeuren op een veilige en ethisch verantwoorde wijze. Dit houdt in dat er binnen 100 dagen van Von der Leyen's ambtstermijn wetgeving moet liggen die een Europese coördinatie van de ethische gevolgen van AI mogelijk maakt.

De mogelijkheden die de digitalisering biedt voor de ontwikkeling van een 'Europees onderwijsgebied' moeten aangegrepen worden. Daarnaast streeft Von der Leyen ook naar een volledige digitalisering van de Commissie zelf.

Bescherming van de Europese levenswijze

Dit is het meest besproken speerpunt van het programma-Von der Leyen. De discussie richt zich voornamelijk op de titel, die op verschillende wijzen is geïnterpreteerd. De uitwerking van het speerpunt in het programma richt zich echter voornamelijk op de bescherming van de rechtsstaat. Von der Leyen beschouwt een sterke rechtsstaat als de basis waarop het gehele Europese project rust. Daarom schrijft ze in haar plan dat er in geen enkel geval concessies gedaan mogen worden. Alles wijst dus op een voortzetting van de harde aanpak van bedreigingen die het vicevoorzitterschap van Frans Timmermans⁶ in de Commissie-Juncker⁷ kenmerkte.

Daarnaast pleit Von der Leyen voor harde externe grenzen die zachte interne grenzen mogelijk moeten maken. Concreet betekent dit dat de beoogde 10.000 Frontex⁸ troepen voor de bescherming van de Europese grenzen en kusten al eerder dan het beoogde 2027 actief moeten zijn. Door deze versterking van de externe grenzen kan er weer nieuw leven in de Schengen⁹-zone worden geblazen, die door de migratiestroom onder druk is komen te staan. Wat betreft de migranten waartegen de grenswacht op moet treden, geeft Von der Leyen aan dat er vooral naar oplossingen op niet-Europees grondgebied gekeken moet worden. De EU moet steun verlenen aan zowel de thuislanden van de vluchtelingen en de niet-Europese landen waar de vluchtelingen ondergebracht worden.

Een sterker Europa in het internationale veld

Von der Leyen wil het aantal Europese handelsverdragen blijven uitbreiden. Zo moeten de akkoorden met Australië, Nieuw-Zeeland en een aantal Aziatische landen afgerond worden. Ook met het Verenigd Koninkrijk moet een strategisch partnerschap worden bewerkstelligd. Het uitbreiden van de intercontinentale handel is volgens Von der Leyen nodig om de welvaart binnen Europa te stimuleren en om de Europese normen en waarden over de wereld te verspreiden.

Daarnaast krijgen alle nieuwe verdragen een hoofdstuk 'duurzame ontwikkeling', zodat de verdragen bij kunnen dragen aan het behalen van de klimaatdoelen en het versterken van de arbeidsbescherming. Ten slotte moeten er in de komende vijf jaar grote stappen gezet worden in het creëren van een Europese defensie-unie.

Nieuwe ontwikkeling van de Europese democratie

Tussen 2020 en 2022 moet een twee jaar durende conferentie over de toekomst van Europa georganiseerd worden, waarin burgers, bedrijven en instellingen zich uit kunnen spreken over hun visie op de toekomst van de EU. Ook wil Von der Leyen het Europees Parlement het recht van initiatief verlenen en de samenwerking tussen het Parlement en de Commissie versterken. Verder zegt ze weer terug te willen naar verkiezingen van de commissievoorzitter op basis van Spitzenkandidaten, al moet dit systeem flink verbeterd worden.

Door het gehele plan staan zinnen waarin Von der Leyen aangeeft de invloed van het Europees Parlement te willen vergroten. Zo wil ze dat er alleen handelsverdragen worden gesloten wanneer het EP daar toestemming toe heeft gegeven en geeft ze aan de rol van het Parlement in het economische bestuur van de EU te willen vergroten. In geen enkel geval wordt echter gesproken over plannen om wetmatig vast te leggen dat het Parlement meer bevoegdheden krijgt.

Voornamelijk op het vierde punt uit het plan - de bescherming van de Europese levenswijze - is veel kritiek gekomen. Enerzijds betreft dit de vraag wat de 'Europese levenswijze' inhoudt. Hierop geeft het rapport van Von der Leyen geen sluitend antwoord. Alleen het belang van de de rechtsstaat wordt aangegeven. Anderzijds worden in het gelijknamige portfolio van Margaritis Schinas¹⁰ de onderwerpen veiligheid en migratie gekoppeld. Dit wekt volgens sommigen de indruk dat migranten een bedreiging voor de Europese identiteit en veiligheid zouden vormen.

Ook het feit dat de thema's rechtsstaat en democratie niet meer tot de portefeuille van een vicevoorzitter behoren, wordt door een aantal journalisten en politici als problematisch beschouwd. Frans Timmermans, die als vicevoorzitter in de Commissie-Juncker wel voor deze onderwerpen verantwoordelijk was, lag vaak in de clinch met Hongarije en Polen over de manier waarop deze lidstaten de democratie en de rechtspraak in gevaar zouden brengen. Vooral het feit dat de Tsjechische Vera Jourova¹¹ nu verantwoordelijk wordt voor deze thema's, wordt als probleem bestempeld. Zij is namelijk lid van de partij van de voormalige Tsjechische premier Andrej Babis¹², die vaak de kant van Hongarije en Polen koos wanneer zij vanuit Brussel bekritiseerd werden over de rechtstatelijke ontwikkelingen in die landen.

• 1. 

  Ursula von der Leyen (1958) is the Commission president on behalf of Germany since December 1st 2019. She was minister for family & youth, later minister for labor & social affairs and finally for defence in Merkel led-governments from 2005 to 2019. Von der Leyen is a member of the German christian democrats (CDU).
   
• 2. 

  The European Parliament is the EU's law-making body. It is directly elected by EU voters every 5 years.
  What does the Parliament do?
  The Parliament has 3 main roles:
  Legislative
   
• 3. 

  The European Commission is the executive body of the EU and runs its day-to-day business. It is made up of the College of Commissioners, 27 European Commissioners, one for each member state, who are each responsible for one or several policy areas. In addition, the 'Commission' also refers to the entire administrative body that supports the Commissioners, consisting of the Directorates-General and the Services.
   
• 4. 

  De Economische en Monetaire Unie (EMU) is in 1991 opgericht door de Europese regeringsleiders. Het doel was een gezamenlijk economische politiek op te zetten, de prijsstabiliteit te bevorderen en de werking van de interne markt te verbeteren.
   
• 5. 

  De bankenunie moet leiden tot een Europees toezicht op banken en een gezamenlijke aanpak voor banken die in financiële problemen komen. De belangrijkste banken in de eurozone staan onder toezicht van de Europese Centrale Bank (ECB). Alle landen die de euro als betaalmiddel hebben doen mee aan de bankenunie, die moet zorgen voor financiële stabiliteit van banken.
   
• 6. 

  Frans Timmermans is Minister of Foreign Affairs since November 5th 2012. Between 2007 and 2010 Timmermans was junior minister of Foreign Affairs, charged with European Cooperation. In 1998 Timmermans became member of the House of Representatives, serving terms until 2007 and again in between 2010 and 2012. Prior to his political career Frans Timmermans served with dr. M. van der Stoel, High Commissioner of national minorities at OSCE and was member of the cabinet of Commissioner Van den Broek at the EC. He also worked at various posts at the Ministry of Foreign Affairs.
   
• 7. 

  Deze Europese Commissie was in functie van 1 november 2014 tot 1 december 2019 en volgde de Commissie-Barroso II op. Voorzitter was de Luxemburgse oud-premier Jean-Claude Juncker. De Nederlandse Frans Timmermans was één van de vicevoorzitters en was belast met betere regelgeving, relaties met de Europese instellingen, rechtsregels, fundamentele rechten en duurzame ontwikkeling.
   
• 8. 

  The European Agency for the Management of Operational Cooperation at the External Borders of the Member States of the European Union (FRONTEX)
  - coordinates operational cooperation between Member States in the field of management of external borders; assists Member States in the training of national border guards, including the establishment of common training standards;
  - carries out risk analyses; follows up the development of research relevant for the control and surveillance of external borders; assists Member States in circumstances requiring increased technical and operational assistance at external borders;
  - provides Member States with the necessary support in organising joint return operations. FRONTEX was established in 2005.
   
• 9. 

  23 landen van de Europese Unie en vier niet-lidstaten hebben in een overeenkomst vastgelegd de personencontrole aan hun gemeenschappelijke grenzen af te schaffen. De in totaal 27 landen die zich bij dit verdrag hebben aangesloten, noemen we de Schengenlanden. De Schengenlanden hebben gezamenlijke afspraken gemaakt over het visumbeleid, het asielbeleid en de samenwerking tussen politie en jusitie.
   
• 10. 

  Margaritis Schinas (1962) is Commissioner on behalf of Greece in the Commission-Von der Leyen since December 1st 2019. He is responsible for promoting the European way of life. Schinas was a member of the European Parliament from 1 October 2007 to 13 July 2009 as an independent member, and was aligned with the European People's Party. After that he served a civil servant in the Commission, becoming a lead spokesperson.
   
• 11. 

  Vera Jourová (1964) is the Commissioner for Values and Transparency in the Commission-Von der Leyen since December 1st 2019 on behalf of the Czech Republic. In the Juncker Commission she was responsible for justice, consumer protection rights, and gender equality. Jourová is a member of the ANO 2011 which is aligned with the Alliance of Liberals and Democrats for Europe (ALDE).
   
• 12. 

  Andrej Babis (1954) was van december 2017 tot november 2021 minister-president van Tsjechië. Hij is leider van de populistische partij ANO. Babis was ondernemer en eigenaar van één van de grootste Tsjechische bedrijven, Agrofert. In 2011 richtte hij ANO op en in 2013 werd hij parlementslid. In het kabinet-Sobotka was hij vicepremier en minister van Financiën.
   
• 13. 

  This workingprogramme is an actionplan for intiatieves from the European Commission they want to have realised in the next year.