Politieke situatie Oostenrijk
In Oostenrijk regeert sinds januari 2020 een kabinet van christendemocraten (ÖVP) en Groenen. In december 2021 werd Karl Nehammer1 bondskanselier. Hij volgde Sebastian Kurz2 op als leider van de ÖVP. De vorige coalitie van de ÖVP met rechts-nationalistische FPÖ viel in 2019, na een omkoopschandaal rond vicepremier Strache van de FPÖ. Sindsdien werd Oostenrijk bestuurd door een technocratische regering.
Sinds 1987 maakt de ÖVP onafgebroken deel uit van afwisselend centrumlinkse en centrumrechtse kabinetten. Naast de ÖVP werd Oostenrijkse politiek grotendeels gedomineerd door Sozialdemokratische Partei Österreichs (SPÖ), waarmee ÖVP meerdere centrumlinkse kabinetten vormde. Sinds 1945 leveren de ÖVP en de SPÖ dan ook de bondskanselier. Alleen Brigitte Bierlijn vormde hier als partijloze een uitzondering op. Zij werd na de val van de ÖVP-FPÖ coalitie benoemd tot bondskanselier van de technocratische regering. De Groenen maken voor het eerst sinds hun oprichting in 1993 deel uit van de coalitie.
Oostenrijk is sinds 1995 lid van de Europese Unie3, sinds 1999 lid van de Eurozone4 en sinds 2007 lid van de Schengenzone5. Oostenrijk levert 18 leden aan het Europees Parlement6 en de Oostenrijkse Eurocommissaris is Johannes Hahn7. Hij is belast met de portefeuille Begroting en administratie8.
Staatsvorm, partijen en kiesstelsel
Oostenrijk is een parlementaire bondsrepubliek. De iedere zes jaar gekozen president heeft als staatshoofd formeel veel macht, maar is feitelijk ondergeschikt aan de bondskanselier en diens kabinet. De door de president benoemde bondsregering moet het vertrouwen van een parlementaire meerderheid hebben. De president kan het parlement op voorstel van de kanselier ontbinden.
De bondsregering heeft de uitvoerende macht en het initiatief bij de wetgeving. Het parlement bestaat uit twee Kamers. De rechtstreeks gekozen Nationale Raad (Nationalrat) is belangrijker dan de uit vertegenwoordigers van de bondslanden (deelstaten) bestaande Bondsraad (Bundesrat of Länderkammer). De Nationalrat beoordeelt de wetsvoorstellen en controleert de regering. Verkiezing van de Nationalrat vindt sinds 2007 om de vijf jaar plaats (voordien om de vier jaar).
De Bundesrat heeft een beperkt vetorecht, dat door de Nationalrat ongedaan kan worden gemaakt. Alleen bij wetgeving die rechtstreeks de bondslanden betreft, is er sprake van een volledig vetorecht. De bondslanden (Länder) hebben een eigen regering en parlement.
Oostenrijk kent een Constitutioneel Hof (Verfassungsgerichtshof) dat wetten grondwettelijk kan toetsen. Er zijn verder mogelijkheden voor beslissende en raadgevende referenda. Over het houden van een beslissend referendum beslist de Nationaalrat. Bij grondwetsherziening is een referendum verplicht.
Kiesstelsel
De 183 afgevaardigden worden rechtstreeks gekozen door kiezers (vanaf 16 jaar). De negen bondslanden en 43 regio's vormen kiesdistricten met eigen kieslijsten. Deze zijn van belang om te bepalen welke kandidaten voor een partij zijn gekozen. De zetelverdeling gebeurt echter op basis van de landelijke uitslag via een stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Er is door de verkiezing via districten een vrij hoge kiesdrempel.
Belangrijke partijen
De Oostenrijkse politiek wordt gedomineerd door twee partijen: de Sozialdemokratische Partei Österreichs (SPÖ) en de christendemocratische Österreichische Volkspartei (ÖVP). Zij vormden vaak samen een coalitieregering, maar deden dat in enkele gevallen met de liberale Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ). Die partij is in rechts-populitisch vaarwater terecht gekomen.
In 2005 splitste onder leiding van Jörg Haider de rechtervleugel van de FPÖ zich af en vormde de Bündnis Zukunft Österreich (BZÖ), dat algemeen als rechtspopulistisch en zelfs extreemrechts werd beschouwd. Van 2003 tot 2007 zaten zij in de coalitie. Als vierde partij is "De Groenen" (Die Grüne of Die Grüne Alternative) sterk opgekomen. Sinds 2020 maken zij voor het eerst deel uit van de regering.
In 2017 en 2019 had de liberaal-populistische partij 'Neos' (Das Neue Österreich unde Liberales Forum) succes bij de verkiezingen. De partij is onder meer voor directe democratie en voor belastingverlaging. Zij is echter wel pro-Europees en bij voorbeeld voorstander van meer ontwikkelingshulp en van legalisering van softdrugs.
jaar |
SPÖ |
ÖVP |
FPÖ |
BZÖ |
Groen |
Neos |
Ov. |
verkiezings- datum |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1983 |
90 |
81 |
12 |
24 april |
||||
1986 |
80 |
77 |
18 |
8 |
23 november |
|||
1990 |
80 |
60 |
33 |
10 |
7 oktober |
|||
1994 |
65 |
52 |
42 |
13 |
11 |
9 oktober |
||
1995 |
71 |
52 |
41 |
9 |
10 |
17 december |
||
1999 |
65 |
52 |
52 |
14 |
3 oktober |
|||
2002 |
69 |
79 |
18 |
17 |
24 november |
|||
2006 |
68 |
66 |
21 |
7 |
21 |
1 oktober |
||
2008 |
57 |
51 |
34 |
21 |
20 |
28 september |
||
2013 |
52 |
47 |
40 |
24 |
20 |
29 september |
||
2017 |
52 |
62 |
51 |
10 |
8 |
15 oktober |
||
2019 |
40 |
71 |
31 |
26 |
15 |
29 september |
naam |
periode |
kleur |
partijen |
belangrijke ministers |
---|---|---|---|---|
Sinowatz |
24 mei 1983-16 juni 1986 |
paars |
SPÖ-FPÖ |
BuZa: Lanc 1984 Gratz Fin: Vranitzky (vanaf 1984) |
Vranitzky I |
16 juni 1986-21 januari 1987 |
paars |
SPÖ-FPÖ |
BuZa: Jankowitsch |
Vranitzky II |
21 januari 1987-17 december 1990 |
centrumlinks |
SPÖ-ÖVP |
BuZa: Mock |
Vranitzky III |
17 december 1990-29 november 1994 |
centrumlinks |
SPÖ-ÖVP |
BuZa: Mock EZ: Schüssel |
Vranitzky IV |
29 november 1994-12 maart 1996 |
centrumlinks |
SPÖ-ÖVP |
BuZa: Mock 1995: Schüssel Fin: Klima EZ: Schüssel (tot 1995) |
Vranitzky V |
12 maart 1996-28 januari 1997 |
centrumlinks |
SPÖ-ÖVP |
BuZa: Schüssel |
Klima |
28 januari 1997-4 februari 2000 |
centrumlinks |
SPÖ-ÖVP |
BuZa: Schüssel |
Schüssel I |
4 februari 2000-28 februari 2003 |
centrumrechts |
ÖVP-FPÖ |
BuZa: Ferrero-Waldner9 |
Schüssel II |
28 februari 2003-11 januari 2007 |
centrumrechts |
ÖVP-BZÖ |
BuZa: Ferrero-Waldner 2004: Plassnik |
Gusenbauer |
11 januari 2007-2 december 2008 |
centrumlinks |
SPÖ-ÖVP |
BuZa: Plassnik Fin: Molterer |
Faymann I |
2 december 2008-16 december 2013 |
centrumlinks |
SPÖ-ÖVP |
BuZa: Spindelegger Fin: Pröll 2011: Maria Fekter |
Faymann II |
16 december 2013-17 mei 2016 |
centrumlinks |
SPÖ-ÖVP |
BuZa: Kurz Fin: Spindelegger |
Kern |
17 mei 2016- 18 december 2017 |
centrumlinks |
SPÖ-ÖVP |
BuZa: Kurz Fin: Spindelegger |
Kurz I |
18 december 2017- 30 mei 2019 |
centrumrechts |
ÖVP-FPÖ |
BuZa: Kneissl Fin: Löger |
Bierlein |
30 mei 2019 - 7 januari 2020 |
technocraten |
- |
BuZa: Schallenberg10 |
Kurz II |
7 januari 2020 - 9 oktober 2021 |
centrum-groen |
ÖVP - Groenen |
BuZa: Schallenberg Fin: Blümel |
Schallenberg |
9 oktober 2021 - 6 december 2021 |
centrum-groen |
ÖVP - Groenen |
BuZa: Linhart Fin: Blümel |
Nehammer |
6 december 2021 - heden |
centrum-groen |
ÖVP - Groenen |
BuZa: Schallenberg Fin: Brunner |
- 1.Karl Nehammer (1972) is sinds 6 december 2021 bondskanselier van Oostenrijk. Hij is leider van de ÖVP, de Oostenrijkse christendemocratische partij. Nehammer werkte als communicatiecoach bij de ÖVP en werd in 2015 plaatsvervangend algemeen secretaris van de christelijke vakbond en in 2016 daarvan secretaris-generaal. In 2017 werd hij parlementslid en in januari 2020 minister van Binnenlandse Zaken in het kabinet-Kurz.
- 2.Sebastian Kurz (1986) was van 7 januari 2020 tot 9 oktober 2021 bondskanselier van Oostenrijk. Daarnaast was hij van 2017 tot eind 2021 leider van de christendemocratische ÖVP (Östenreichische Volkspartij). In die hoedanigheid leidde hij een coalitie met de Groenen. Kurz was in het kabinet-Kern (2013-2017) minister van Buitenlandse Zaken en daarvoor twee jaar staatssecretaris van integratie. Hij was van 18 december 2017 tot en met 30 juni 2019 al eerder bondskanselier. Zijn partij vormde toen een coalitieregering met de rechts-liberale FPÖ.
- 3.De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
- 4.De eurozone bestaat uit de 20 EU-lidstaten die de euro hebben ingevoerd als wettig betaalmiddel. Deze lidstaten voeren gezamenlijk het eurobeleid. De landen waar de euro wel als betaalmiddel geaccepteerd wordt maar die geen lid zijn van de EU behoren niet tot de eurozone.
- 5.23 landen van de Europese Unie en vier niet-lidstaten hebben in een overeenkomst vastgelegd de personencontrole aan hun gemeenschappelijke grenzen af te schaffen. De in totaal 27 landen die zich bij dit verdrag hebben aangesloten, noemen we de Schengenlanden. De Schengenlanden hebben gezamenlijke afspraken gemaakt over het visumbeleid, het asielbeleid en de samenwerking tussen politie en jusitie.
- 6.The European Parliament is the EU's law-making body. It is directly elected by EU voters every 5 years.
What does the Parliament do?
The Parliament has 3 main roles:
Legislative
- 7.Johannes Hahn (1957) is the European Commissioner on behalf of Austria. In the Von der Leyen Commission he is responsible for the budget and administration. In the Juncker Commission he was the European Commissioner for European neighbourhood policy and enlargement negotiations and in the Barroso II Commission for regional development. Hahn is a member of the Austrian People's Party (ÖVP), which is aligned with the European People's Party.
- 8.Deze functie wordt sinds december 2019 vervuld door Johannes Hahn. Hij neemt de taken van Gunther Oettinger uit de Commissie-Juncker over. Voorheen heette deze functie 'Eurocommissaris van Begroting en personeelszaken'.
- 9.Benita Ferrero-Waldner (1948) was van november 2004 tot december 2009 lid van de Europese Commissie, belast met buitenlandse zaken. Daarna was zij, na het aantreden van Catharine Ashton als Hoge Vertegenwoordiger voor het Gemeenschappelijke Buitenlands en Veiligheidsbeleid, enige maanden belast met handel. Voor zij lid werd van de Europese Commissie vervulde zij diplomatieke functies en was zij staatssecretaris en minister van Buitenlandse Zaken van Oostenrijk. Mevrouw Ferrero-Waldner is lid van de Oostenrijkse christendemocratische partij.
- 10.Alexander Schallenberg (1969) was van 11 oktober tot 6 december 2021 bondskanselier van Oostenrijk. Hij is sinds 2019 minister van Buitenlandse en Europese zaken. Hij was eerder ambtenaar op het ministerie van Buitenlandse Zaken, hoofd van de juridische afdeling van de Oostenrijkse vertegenwoordiging bij de EU en woordvoerder van de ministers Plassnik en Spindelegger van Buitenlandse Zaken. Na 2013 had hij directeursfuncties op het ministerie van Buitenlandse Zaken.