Politieke situatie Frankrijk

Sinds de presidentsverkiezingen van 2017 is de progressief-liberale Emmanuel Macron¹ president van Frankrijk. Tijdens de verkiezingen van april 2022 werd Macron voor een tweede termijn herkozen. Zowel in 2017 als in 2022 trof hij in de tweede verkiezingsronde Marine Le Pen² van het rechts-nationalische Front National. Beide keren versloog hij haar, alhoewel in 2022 zijn voorsprong slonk. Sinds 20 mei 2022 is Elisabeth Borne de premier van Frankrijk.

Sinds 1958, toen de Vijfde Republiek begon, regeerden vooral rechtse of centrumrechtse presidenten. In de periode 1959-1969 was dat generaal Charles de Gaulle, de voormalige leider van de Vrije Fransen tijdens de Duitse bezetting. Hij werd opgevolgd door diens voormalige minister-president Georges Pompidou. In 1974 kwam de rechts-liberaal Giscard d'Estaing³ in het presidentiële paleis. De socialist François Mitterrand werd president na de verkiezingen van 1981. Tweemaal moest hij regeren met een in meerderheid oppositionele Nationale Vergadering. Dat gold in de periode 1997-2002 ook voor zijn opvolger Jacques Chirac (rechts-liberaal). Macron volgde François Hollande⁴ op.

Frankrijk is één van de zes oprichters van de Europese Economische Gemeenschap⁵, de voorloper van de huidige Europese Unie. Het land was dertien keer voorzitter van de Raad van de Europese Unie, voor het laatst van 1 januari tot 30 juni van 2022. De Franse politicus Thierry Breton⁶ is Eurocommissaris voor de interne markt⁷.

Frankrijk kent een semipresidentieel constitutioneel systeem. De uitvoerende macht is grotendeels in handen van de president, die rechtstreeks voor vijf jaar gekozen wordt. Een president in Frankrijk kan maximaal tien jaar regeren. De president benoemt de minister-president en het kabinet. Via een motie van wantrouwen kan een kabinet door het parlement tot aftreden worden gedwongen. Het is voorgekomen dat de oppositiepartijen een meerderheid hadden in het parlement, waardoor de president met hen moest samenwerken, de zogenoemde cohabitation. Dit gebeurde onder meer in de perioden 1993-1995 en 1997-2002. De president kan het parlement ontbinden.

Het parlement bestaat uit de rechtstreeks gekozen Nationale Vergadering (Assemblée Nationale) en de getrapt gekozen Senaat. De Grondwet kent een beperkt aantal beleidsgebieden voor wetgeving toe aan het parlement. Op andere gebieden kan de president bij decreet regeren. Er zijn geen controlerende taken ten opzichte van de president of diens kabinet. Beide Kamers hebben het recht van initiatief en het recht van amendement. Bij conflicten tussen Assemblée en Senaat moet een gemengde commissie een compromis opstellen. De Senaat heeft echter geen vetorecht, waardoor de Assemblée het laatste woord heeft. Frankrijk kent toetsing aan de Grondwet van wetten door een Constitutioneel Hof.

Kiesstelsel Frankrijk

De president wordt rechtstreeks gekozen. Als bij de verkiezingen geen kandidaat een absolute meerderheid behaalt, is een tweede ronde nodig tussen de twee kandidaten met de meeste stemmen.

De Nationale Vergadering wordt, net als de president, iedere vijf jaar rechtstreeks gekozen. Er is een districtenstelsel, waarbij de kandidaat die de absolute meerderheid behaalt de zetel wint. Ook hierbij is in veel districten een tweede ronde nodig. In de tweede ronde mogen kandidaten meedoen die in de eerste ronde 12,5 procent van de uitgebrachte stemmen behaalden (maar als maar één kandidaat daaraan voldoet, mag de als tweede geëindigde kandidaat altijd meedoen). De leden van de Senaat worden gekozen door regionale en gemeentelijke bestuurders voor een periode van zes jaar (met vernieuwing van de helft om de drie jaar). Door een overwicht van het platteland is de Senaat conservatiever dan de Nationale Vergadering.

Partijen in Frankrijk

In de Franse politiek treden geregeld nieuwe partijformaties op. De sociaaldemocratische Parti Socialiste (PS) en de communistische Parti Communiste Français (PCF) bestaan al wel langere tijd. Ter linkerzijde is er ook een milieupartij, Les Verts (De Groenen). In 2008 werd de links-socialistische partij Parti de Gauche opgericht. Ter rechterzijde vindt partijvorming vaak plaats rond de persoon van de presidentskandidaat. Momenteel is er een partij Les Républicains (LR), waarin conservatief-liberalen, christendemocraten, Gaullisten, sociaal-liberalen en conservatieven samenwerken. De in 2017 gekozen president Macron is leider van de sociaal-liberale beweging Renaissance (tot 2022 La République En Marche). Het rechts-populistische Rassemblement National wordt geleid door Marine Le Pen. Tot 2018 heette haar partij Front National.

*In 2018 wijzigde Front National haar naam naar Rassemblement National

• 1. 

  Emmanuel Macron (1977) is sinds 14 mei 2017 president van Frankrijk. Hij is leider van de progressief-liberale beweging Renaissance (tot 2022 'La République En Marche'). Macron was geruime tijd lid van de Parti Socialiste, maar werd in 2015 onafhankelijk. Hij werkte bij de Inspectie van Financién en bij de Bank Rothschild, en was adjunct-secretaris-generaal van de Staf van president Hollande. In 2014-2016 was hij minister van Economische Zaken, Industrie en Digitale Industrie.
   
• 2. 

  Marine Le Pen was a member of the European Parliament from 20 July 2004 to 18 June 2017 as an independent member. Le Pen took seat in Parliament on behalf of France.
   
• 3. 

  Valéry Giscard d'Estaing (1926-2020) leidde de Europese Conventie voor de Toekomst van Europa van maart 2002 tot juli 2003. Van 1974 tot 1981 was hij president van Frankrijk. In deze hoedanigheid speelde hij een doorslaggevende rol bij de instelling van de Europese Raad, waarin regeringsleiders uit alle EU-lidstaten regelmatig bijeenkomen (vanaf 1976); de invoering van rechtstreekse verkiezingen voor het Europees Parlement (vanaf 1979); en de oprichting van het Europees Monetair Stelsel (vanaf 1979).
   
• 4. 

  François Hollande (1954) was in 2012-2017 president van Frankrijk. Hij werd als kandidaat van de socialisten en radicalen op 6 mei 2012 gekozen. Hij was parlementslid en elf jaar secretaris-generaal van de Parti Socialiste, de Franse sociaaldemocratische partij. Verder was hij president van het regionaal bestuur in Corrèze en burgemeester van Tulle. François Hollande is econoom.
   
• 5. 

  De Europese Economische Gemeenschap (EEG) is de voorloper van de huidige Europese Unie. De EEG werd in 1957 door middel van het Verdrag van Rome opgericht om de samenwerking tussen de landen in Europa te bevorderen. Daarmee moest tevens voorkomen worden dat deze landen opnieuw met elkaar in oorlog zouden raken. De EEG telde oorspronkelijk zes lidstaten: België, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland en toenmalig West-Duitsland. Tussen de deelnemende lidstaten ontstond geleidelijk een gemeenschappelijke markt: de interne handelstarieven op veel producten werden verwijderd.
   
• 6. 

  Thierry Breton (1955) is Commissioner on behalf of France in the Commission-Von der Leyen since December 1st 2019. He is responsible for the internal market. Breton is a member of Les Républicains, a centre-right conservative party. He was minister for economy, finance and industry from 2005-2007 and led large French (state) corporation including France Télécom and ATOS.
   
• 7. 

  Deze functie wordt sinds december 2019 vervuld door Thierry Breton. Hij neemt de taken van Eurocommissaris Elžbieta Bieńkowska uit de Commissie-Juncker over. Voorheen heette deze functie Eurocommissaris voor Interne markt, Industrie, Ondernemerschap en Midden- en kleinbedrijf.
   
• 8. 

  François-Xavier Ortoli (1925-2007) was voorzitter van de Europese Commissie in de periode 1973-1977. Daarna was hij nog vier jaar Europees Commissaris voor Economische Zaken en financiën. De uit Corsica afkomstige Gaullist Ortoli was voor hij voorzitter van de Commissie werd onder meer minister in diverse kabinetten. Tijdens zijn voorzitter- en lidmaatschap van de EC had de Europese Gemeenschap te maken met een ernstige recessie ten gevolge van de oliecrisis. Hij had een belangrijk aandeel in de totstandkoming van het Europees Monetaire Stelsel en van de introductie van de ecu.
   
• 9. 

  Raymond Barre (1924-2007) was een Franse econoom en politicus, die zes jaar de portefeuille economische zaken en financiën beheerde in de Europese Commissie. Hij speelde een belangrijke rol bij de voorbereidingen van het Europees Monetair Systeem. Barre was hoogleraar in Parijs en ambtenaar. Na zijn periode in de Europese Commissie was hij minister en ten tijde van president Giscard d'Estaing minister-president. Hij was tevens zes jaar burgemeester van Lyon.
   
• 10. 

  Claude Cheysson (1920) is een Franse sociaaldemocraat die twee perioden lid was van de Europese Commissie. In de Commissies-Ortoli en -Jenkins was bij belast met ontwikkelingssamenwerking en in de Commissie-Delors I had hij de portefeuille Noord-Zuid-relaties en betrekkingen en met de Middellandse Zeelanden. Cheysson bekleedde diverse hoge ambtelijke functies, onder meer met betrekking tot de Franse overzeese gebieden. Verder was hij ambassadeur in Indonesië. Begin jaren tachtig was hij ruim vier jaar minister van Buitenlandse Zaken in enkele socialistische kabinetten.
   
• 11. 

  Franse sociaaldemocraat en econoom die als energieke voorzitter van de Europese Commissie belangrijke voortuitgang wist te boeken bij de verdere Europese integratie. Begon zijn loopbaan bij de Banque de France en was later economisch adviseur van de gaullistische premier Chaban-Delmas. Actief in de christelijke vakbond en behorend tot de progressieve vleugel van de katholieke kerk, trad hij in 1974 toe tot de Socialistische Partij. Lid van het Europees Parlement en in 1981-1984 minister van Financiën en Economische Zaken onder presdident Mitterand. Tijdens zijn voorzitterschap van de Europese Commissie kwam de Economische en Monetaire Unie (EMU) tot stand die werd vastgelegd in het Verdrag van Maastricht.
   
• 12. 

  Édith Cresson (1934) is een Franse sociaaldemocratische politica, die in 1991-1992 minister-president was en in 1995-1999 de portefeuilles onderzoek, wetenschap en technologie beheerde in de Commissie-Santer. Na functies in de wetenschap werd Cresson bestuurder van de Parti Socialiste en vertrouweling van François Mitterand. Tussen 1981 en 1986 was zij minister van onder meer Landbouw, Buitenlandse Handel en Europese Zaken. Haar premierschap was geen succes omdat haar kabinet enkele impopulaire maatregelen moest nemen. Zij raakte in 1999 in opspraak door een affaire rond een persoonlijke adviseur. Dit leidde tot de val van de gehele Commissie-Santer.
   
• 13. 

  Dominique Strauss-Kahn (1949) was van 1 november 2007 tot 19 mei 2011 directeur van het IMF (Internationaal Monetair Fonds). Hij was hoogleraar economie in Parijs en werd in 1986 voor de PS (Parti Socialiste) lid van het Franse parlement (Nationale Vergadering). In de kabinetten-Cresson en -Bérégovoy bekleedde hij ministersposten. In het kabinet-Jospin (1997-1999) was hij minister van Financiën en Economische Zaken en daarna wederom hoogleraar. In 2007 deed hij een vergeefse poging om namens de PS presidentskandidaat te worden. Hij leek in 2011 opnieuw kansrijk voor het presidentschap, maar raakte ernstig in opspraak.
   
• 14. 

  Christine Lagarde (1956) is sinds 1 november 2019 president van de ECB. Daarvoor was zij van 2011 tot 2019 directeur van het IMF. In Frankrijk diende zij van 2007-2011 als minister van Economische Zaken, financiën en Industrie in het centrumrechtse kabinet-Fillon. In 2005-2007 was zij onderminister voor Buitenlandse Handel. Eerder was zij lange tijd advocaat bij het internationale advocatenkantoor Baker & McKenzie.
   
• 15. 

  
  Pierre Moscovici (1957) is the European Commissioner for taxation, customs union, economic and financial affairs in the Juncker Commission on behalf of France. Moscovici is a member of the Social Party (PS), which is aligned with the Progressive Alliance of Socialists and Democrats. He served as minster of economic affairs and as member of the European Parliament prior ot his tenure at the Commission.