Algemene Politieke Beschouwingen 2023 - Main contents

Zorg, onderwijs, koopkracht, energie, klimaat, het loopt allemaal vast omdat we met elkaar geen scherpe keuzes in het verleden hebben gemaakt, zei Liane den Haan bij de Algemene Beschouwingen. “En ik mis nog steeds een langjarige visie op wat voor een soort samenleving wij willen zijn.”

Lees hier de inbreng van Liane bij de Algemene Politieke Beschouwingen op 20 september 2023.

“Vorig jaar tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen heb ik gezegd dat er visie nodig is op wat voor een soort samenleving wij willen zijn. Een langjarige visie. Visies klinken abstract en vaag. Maar zijn dat niet. Om een goede visie te hebben op de samenleving, op wat voor een soort land Nederland wil zijn is het nodig dat er scherpe keuzes moeten worden gemaakt.

De grote vraagstukken van deze tijd moeten integraal uitgewerkt worden in een strategie. Integraal is een belangrijk woord. Als je nu naar de Miljoenennota kijkt zie je tegenstrijdigheden. Dan weet je op voorhand dat je je doelen niet gaat halen. Dat helpt niet om het toch al tanende vertrouwen in de politiek terug te krijgen.

Scherpe keuzes en een eerlijk verhaal. Moeilijk, niet leuk maar wel hard nodig als we kijken naar de opgaven waar we voor staan. Zorg, onderwijs, koopkracht, energie, klimaat. Het loopt overal vast. Ook omdat we die scherpe keuzes in het verleden niet hebben gemaakt met elkaar.

En scherpe keuzes maken en het eerlijke verhaal vertellen dat is ook ingewikkeld. Omdat wij continu onder druk staan van media, van onze achterbannen, van de samenleving. En natuurlijk moeten mensen, en zeker belanghebbenden, ook inspraak hebben op beleidsbeslissingen. Maar bestuurders en politici moeten soms ook impopulaire besluiten kunnen en durven nemen in het belang van Nederland.

Om dat te kunnen doen heb je een goede Governance nodig. En ik heb het al vaak gezegd. Die is bij ons volledig uit balans. De Eerste Kamer speelt Tweede Kamer en de Tweede Kamer wil vaak op de stoel van de Regering zitten en houdt zich te veel bezig met details en uitvoering.

Voor een goede Governance hoor je rolvast te zijn. Moeten er duidelijke regels zijn, en moeten verantwoordelijkheden en procedures worden nageleefd. Het betekent ook dat de belangen van allerlei soorten groepen worden meegenomen en dat beslissingen eerlijk en rechtvaardig worden genomen. En daar schort het nogal eens aan.

En dan kom ik automatisch op de Miljoenennota. Ik heb begrip voor het feit dat niet alles kan wat wij zouden willen. Maar ik mis nog steeds een langjarige visie op wat voor een soort samenleving wij willen zijn.

De minister van Financiën zei gisteren al dat bijvoorbeeld zorg en onderwijs onder druk staan door de toenemende vergrijzing. En dat klopt. Maar die vergrijzing is niet ineens tevoorschijn gekomen. Dat wisten we al decennialang. We hadden toen, door ver vooruit te kijken, door langjarige, integrale visies te hebben op wat voor een soort land en samenleving wij willen zijn, veel ellende kunnen voorkomen.

En de vergrijzing van de Nederlandse bevolking is nog steeds één van de belangrijkste maatschappelijke vraagstukken van deze tijd. Het heeft effect op zorg, onderwijs, de woningmarkt, de arbeidsmarkt, welzijn en zo kan ik nog wel even doorgaan. Ik hoop oprecht dat het rapport van de staatscommissie Demografische ontwikkelingen onderdeel wordt van een nieuw coalitieakkoord.

Ouderenzorg

Dan een onderwerp dat mij zeer aan het hart gaat, de ouderenzorg. We hebben het over de meest kwetsbare ouderen die zorg nodig hebben, thuis of in het verpleeghuis. De Koning gaf gisteren in zijn troonrede aan dat door de zorgakkoorden die zijn gesloten de zorg toegankelijk, betaalbaar en goed moet blijven in ons land. Dat er voor ouderen gewerkt moet worden aan meer zelfstandige woonvoorzieningen en goede zorg dichtbij.

Maar dan zijn we er nog niet. Want ja, we moeten de zorgkosten beheersbaar houden en ja, het kan effectiever en efficiënter. Maar nee, ik geloof niet dat we dat gaan bereiken door te gaan bezuinigen terwijl we tegelijkertijd een transitie inzetten om de zorg betaalbaar te houden.

Een deel van de bezuinigingen op de ouderenzorg is geschrapt en daar ben ik blij om. Maar een ander deel staat nog en zoals Actiz ook al aangeeft hebben die bezuinigingen en maatregelen enorme financiële impact en zal het de herinrichting van de ouderenzorg eerder vertragen dan versnellen.

Ik zou graag van het Kabinet willen horen hoe zij het luiden van de noodklok door Actiz vele bezorgde ouderenzorginstellingen duidt? En is voorkomen niet beter dan genezen? De grootste post qua uitgaven zijn de loonkosten. Zo’n 80%. Wat gebeurt er als ouderenzorgorganisaties die niet meer kunnen betalen en straks mensen moeten ontslaan? Terwijl er toch al een tekort is. Waar moeten mensen heen als er niet voldoende woonzorgvoorzieningen zijn en er ook te weinig verpleeghuisplekken. Waar laten we onze kwetsbare ouderen dan?

Er is ook nog steeds sprake van korting op de huisvestingskosten. Het is bijna onmogelijk om zorgvastgoed kostendekkend te realiseren. Als je als Kabinet vasthoudt aan die bezuiniging dan moet je ook oplossingen aanbieden. Welke zijn dat dan?, vraag ik het Kabinet.

En dan de enorme druk op mantelzorgers. Veel van hen zijn vrouw en werken parttime. Enerzijds wil het Kabinet dat mensen meer gaan werken, anderzijds komt er meer zorg neer op mantelzorgers omdat ouderen langer thuis moeten blijven wonen. Hoe dan?, vraag ik het Kabinet.

In de Troonrede zei de Koning dat mantelzorgers van onschatbare waarde zijn en dat is zeker waar, maar waar blijkt dat dan uit? Ik roep het Kabinet op om nog eens goed na te denken over de politieke keuzes die op dit onderwerp zijn gemaakt. Want onze meest kwetsbare ouderen hebben ons nodig. Zij hebben altijd voor ons gezorgd, en als het moment daar is horen wij er voor hen te zijn.

Van de ouderen naar de jongeren. Ik heb al eerder in een debat gezegd dat ik teleurgesteld ben over de Hervormingsagenda Jeugd. Papier is geduldig maar vaak laat de uitvoering te wensen over. Ik heb er de afgelopen periode veel over gezegd en zal dat niet herhalen, maar ik voorzie nog steeds zware tijden voor de zorg voor kwetsbare kinderen en jongeren. Gelukkig zijn er heel goede collega’s in dit huis die hier verder voor zullen blijven strijden want onze kinderen verdienen goede zorg, begeleiding en ondersteuning.

Ik wil echter één ding nog wel graag weten met betrekking tot suïcidepreventie. In een eerder debat hierover waren staatssecretaris van Ooijen en ik het eens. Elke suïcide is er één te veel. En daarom heb ik gevraagd om het telefoonnummer 113 van 113 zelfmoordpreventie gratis te maken. Ik begrijp dat er binnenkort een onderzoek start naar hoe dit het beste qua techniek en kosten aan te pakken is. Voorzitter, het gratis maken van het nummer 113 kost eenmalig tussen de 300.000 en de 1 miljoen euro. En het kan vele levens besparen.

Ik wil graag van het Kabinet weten wat de stand van zaken is en of het geld dat nodig is ook gereserveerd is want dat kan ik niet vinden in de begroting.

Ik heb nog zoveel vragen en ik zou nog zoveel willen regelen en veranderen, maar we hebben een demissionair Kabinet en er komt binnenkort een nieuwe Tweede Kamer dus ik ga afronden. Dit is de derde keer dat ik de Algemeen Politieke Beschouwingen mag doen. En ook de laatste keer.

En ik sta hier met gemengde gevoelens. Opgelucht dat het voorbij is. Maar ook dankbaar en blij dat ik 2,5 jaar volksvertegenwoordiger heb mogen zijn. Ik kan zeggen dat ik opgelucht ben omdat je als volksvertegenwoordiger onderhevig bent aan haat, frustratie en scheldpartijen op social media. Of omdat ik mij suf erger aan het elkaar vliegen afvangen, aan het populisme en opportunisme.

Maar als ik heel eerlijk en persoonlijk ben dan ben ik vooral opgelucht omdat ik het gevoel had mijzelf niet meer te kunnen zijn. Want van nature ben ik optimistisch, positief, oplossingsgericht en ik hou van mensen. Ik ga uit van het goede van mensen en geef graag vertrouwen.

Maar sinds mijn politieke avontuur voelde ik mij steeds meer terneergeslagen, ik vond mensen niet meer leuk en had moeite met wie ik wel en niet kon vertrouwen. Ik voelde mij mislukt want ik was te inhoudelijk en, zoals sommige journalisten ook zeiden, daardoor veel te saai om persaandacht en dus zichtbaarheid te krijgen. En dat is nodig om het zogenaamd goed te doen in de ogen van de schreeuwende minderheid.

Ik heb de afgelopen 2,5 jaar regelmatig gedacht: In wat voor een vreselijke samenleving leven wij? Ik heb geworsteld want ik wilde dicht bij mijzelf blijven maar in dit politieke klimaat werd dat continu afgestraft. En dat deed veel met mij. Dat heeft mij diep geraakt. Het doet je continu twijfelen aan jezelf.

Maar u hoort het, ik praat gelukkig in de verleden tijd, want het moment dat ik kenbaar maakte niet door te gaan in de politiek, gaf rust en ruimte. Ruimte om deze zomer reflectief terug te kijken. De Haagsche bubbel, de omgangsvormen hier, de vreselijke ongenuanceerde negativiteit en persoonlijke aanvallen op social media… dát is gelukkig niet de werkelijkheid.

En nu, nu ik weet dat ik weer terugga naar een normaal leven, voel ik dankbaarheid en trots. Omdat ik met mijn geweldige team veel voor elkaar heb gekregen. Omdat wij terug kunnen kijken op mooie resultaten, vaak ook samen met collega’s die ook de inhoud vooropzetten. Blij omdat ik zoveel mooie, lieve en bevlogen mensen heb mogen ontmoeten. Hier in dit huis maar ook daarbuiten. Dank daarvoor. Die mooie ervaringen met jullie neem ik mee in een nieuwe, fantastische baan en in mijn hart.”