35600 - Wijziging van de Wet natuurbescherming en de Omgevingswet (stikstofreductie en natuurverbetering)

Dit wetsvoorstel werd op 15 oktober 2020 ingediend door de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Schouten¹.

Wijziging van de Wet natuurbescherming en de Omgevingswet (stikstofreductie en natuurverbetering)

Van deze pagina bestaat een uitgebreide versie met het inleidende gedeelte van de memorie van toelichting, de twee betrokken EU-dossiers, de betrokken EU-wetgeving, alle documenten in dit dossier, een overzicht van Internetconsultatiedocumenten en reacties, een overzicht van door dit wetsvoorstel gewijzigde wetten, een overzicht van Kamerleden en bewindslieden die bij de behandeling van dit dossier het woord hebben gevoerd en een overzicht van verwante dossiers.

• 1. 

  Carola Schouten (1977) is sinds 10 oktober 2024 burgemeester van Rotterdam. Zij was minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en viceminister-president in het kabinet-Rutte III en van 10 januari 2022 tot 2 juli 2024 minister voor Armoedebestrijding, Participatie en Pensioenen en viceminister-president in het kabinet-Rutte IV. Van 18 mei 2011 tot 26 oktober 2017 en van 31 maart 2021 tot 10 januari 2022 was mevrouw Schouten Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie. Eerder was zij medewerkster financiën en sociale zaken van de Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie. Zij groeide op in Giessen in het Land van Heusden en Altena. In de Tweede Kamer hield zij zich onder meer bezig met financieel-economische aangelegenheden, sociale zaken, pensioenen en wonen.
   
• 2. 

  Laura Bromet (1970) is sinds 7 juni 2018 Tweede Kamerlid. Tot 27 oktober 2023 was dat voor GroenLinks en sindsdien is zij lid van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks-PvdA. Zij was wethouder van de gemeente Waterland. Eerder was zij beleidsmedewerker van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks en raadslid in Waterland. Verder was zij jarenlang werkzaam in journalistiek en media, onder andere bij het bedrijf van haar vader, de bekende programmamaker Frans Bromet. Als Tweede Kamerlid houdt mevrouw Bromet zich bezig met landbouw, natuur, voedselkwaliteit, stikstofbeleid, visserij en koninklijk huis. Zij is voorzitter van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
   
• 3. 

  Jaco Geurts (1970) was van 20 september 2012 tot 10 mei 2023 Tweede Kamerlid voor het CDA. Hij was eigenaar van een varkenshouderij in Kootwijkerbroek. Tevens was hij fractievoorzitter van het CDA in de gemeenteraad van Barneveld. De heer Geurts was als Kamerlid woordvoerder infrastructuur, ruimtelijke ordening en Omgevingswet en eerder van landbouw. Van juni 2019 tot januari 2022 was hij fractiesecretaris en in 2022 werd hij voorzitter van de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Was in 2023-2024 waarnemend burgemeester van Maasdriel en in 2025 in Culemborg. Nu is hij burgemeester van Bunschoten.
   
• 4. 

  Frank Futselaar (1979) was in de periode 2017-2021 Tweede Kamerlid voor de SP. In 2023 verving hij tijdelijk Jasper van Dijk. Na beleidsmedewerker bij de Europese fractie te zijn geweest was hij onder meer docent politiek en cultuur bij Saxion Hogeschool. Was voorts was hij lid van Provinciale Staten van Overijssel en gemeenteraadslid in Zwolle. Als Kamerlid hield de heer Futselaar zich onder meer bezig met natuur, buitenlandse zaken en defensie.
   
• 5. 

  Mark Harbers (1969) was van 10 januari 2022 tot 2 juli 2024 minister van Infrastructuur en Waterstaat in het kabinet-Rutte IV. Van 26 oktober 2017 tot en met 21 mei 2019 was hij staatssecretaris van Justitie en Veiligheid in het kabinet-Rutte III. Hij was eerder in 2009-2018 en 2019-2022 Tweede Kamerlid voor de VVD, onder meer als financieel woordvoerder en fractiesecretaris. Verder was hij eerste ondervoorzitter van de Kamer en voorzitter van de commissie voor de Rijksuitgaven. De heer Harbers was eerder politiek adviseur van minister Zalm en in de periode 2007-2009 wethouder van Rotterdam. Als Kamerlid was hij in de periode 2019-2022 woordvoerder klimaat, energiebeleid en stikstofbeleid.
   
• 6. 

  Esther Ouwehand (1976) is sinds 30 november 2006 lid van de Tweede Kamerfractie van de PvdD (Partij voor de Dieren) en sinds 9 oktober 2019 fractievoorzitter en partijleider (trad als zodanig op 24 september 2023 tijdelijk terug). Mevrouw Ouwehand verving eerder van 11 oktober 2018 tot 31 januari 2019 Marianne Thieme als fractievoorzitter en nam ook in januari-mei 2012 het fractievoorzitterschap al even waar. Mevrouw Ouwehand was eerder medewerker op het partijbureau van de Partij van de Dieren. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023 was zij opnieuw lijsttrekker van haar partij.
   
• 7. 

  Groningse bestuurder en vier jaar Tweede Kamerlid voor de PvdA. Begon zijn beroepsleven als bijrijder op een maaitractor bij een waterschap en was daarna ziekenverzorger en vakbondsbestuurder. In 2011 en 2015 lijsttrekker van de PvdA bij de Statenverkiezingen en in 2009-2015 gedeputeerde in Groningen. Was vervolgens directeur van een werkvoorzieningschap. In de Tweede Kamer hield hij zich bezig met economische zaken, klimaat, landbouw, natuur en voedselkwaliteit. Bevlogen en ongepolijste politicus.
   
• 8. 

  Barry Madlener (1969) was a member of the European Parliament from 14 July 2009 to 20 September 2012 as an independent member. He took seat in Parliament on behalf of the Netherlands.
   
• 9. 

  Bedachtzame SGP-afgevaardigde met een onderwijskundige achtergrond. Sprak in de ruim elf jaar dat hij Tweede Kamerlid was dan ook geregeld over onderwijs en was betrokken bij diverse parlementaire initiatieven op dat gebied. Was voor zijn Kamerlidmaatschap onder meer leraar geschiedenis en sectordirecteur op een school en directeur van het Wartburg College, locatie Revius in Rotterdam. Had geruime tijd zitting in zowel de gemeenteraad van Veenendaal als Provinciale Staten van Utrecht. In de Tweede Kamer hield hij zich ook bezig met binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties, politie, waterstaat, landbouw, wonen, cultuur en Europese zaken. Belangenbehartiger van de landbouwsector.
   
• 10. 

  Tjeerd de Groot (1968) was van 23 maart 2017 (met een korte onderbreking in 2023) tot 29 maart 2024 Tweede Kamerlid voor D66. Hij promoveerde bij Uri Rosenthal op een proefschrift over hervorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en was politiek adviseur van minister Brinkhorst. Daarna was hij onder meer diplomaat bij de Nederlandse ambassade in Berlijn. Sinds 2010 was hij directeur van de Nederlandse Zuivel Organisatie. In de Tweede Kamer hield de heer De Groot zich bezig met landbouw, natuur en visserij, stikstof, dierenwelzijn en voedsel(productie). Hij was voorzitter van de vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat.
   
• 11. 

  Haags Tweede Kamerlid in twee afzonderlijke perioden. Eerst was hij dat in 1986-1994 voor de PvdA en later, in 2019-2021, voor 50PLUS. Was als PvdA-Kamerlid woordvoerder binnenlands bestuur en volksgezondheid en zette zich toen al in voor de belangen van ouderen, onder meer op het gebied van ziektekostenverzekering. Was voor die periode onder meer adjunct-directeur van de Haagse Gemeentelijke Dienst Verpleging en Verzorging en voorzitter van het PvdA-gewest Den Haag. Werd in 1994 'slachtoffer' van de vernieuwingsdrang in de PvdA en trad na zijn Kamerlidmaatschap toe tot het bestuur van het College van Toezicht Sociale Verzekeringen. Daarna was hij werkzaam bij zorgorganisaties. Voor 50PLUS kwam hij tussentijds in de Kamer en was hij woordvoerder financieel-economische zaken, landbouw en Europa.
   
• 12. 

  Thierry Baudet (1983) is fractievoorzitter van Forum voor Democratie (FVD) in de Tweede Kamer. Hij is lid van de Tweede Kamer sinds 23 maart 2017, met een onderbreking van drie maanden in 2025. De rechtsfilosoof Baudet is publicist, journalist en opiniemaker. Hij was oprichter-directeur van Popup University en voorzitter van de denktank Forum voor Democratie en daarna partijvoorzitter. Als eurokritische denker was hij betrokken bij Burgerforum EU en bij de campagne voor een raadgevend referendum over het EU-associatieverdrag met Oekraïne. Van 6 februari tot 29 maart 2023 was hij tevens Statenlid in Noord-Holland.
   
• 13. 

  Toegewijde politica van de ChristenUnie, betrokken op mens en natuur, die achtenhalf jaar Tweede Kamerlid was. Was werkzaam als freelance kunsthistorica en begon haar politieke loopbaan als raadslid in Veenendaal en lid van Provinciale Staten in Utrecht. In de Tweede Kamer woordvoerster landbouw, natuur, water, milieu en klimaat, wonen en ruimtelijke ordening, cultuur, zorg, preventie en medische ethiek. Volksvertegenwoordigster in de volle betekenis van het woord, die werkbezoeken nog belangrijker vond dan de vele debatten waaraan zij deelnam. Zette zich - geregeld met succes - in voor concrete doelen, zoals het invoeren van statiegeld om afval te beperken. Ging na haar Kamerlidmaatschap theologie studeren.
   
• 14. 

  Limburgs Tweede Kamerlid voor de Partij voor de Dieren. Had zesenhalf jaar zitting in de Kamer, na eerder al een klein jaar als vervanger te zijn opgetreden. Was voor zijn Kamerlidmaatschap medewerker van de Sophia-Vereeniging tot Bescherming van Dieren. In 2007-2011 en 2015-2019 Statenlid in Limburg. Als Kamerlid onder meer woordvoerder water, justitie en veiligheid, Koninkrijksrelaties en leenstelsel en voor een aantal dierenwelzijnsdossiers. Sprak verder over de aardgasproblematiek in Groningen en was tevens lid van het Presidium.
   
• 15. 

  Saskia Kluit (1973) is sinds 13 juni 2023 lid van de gezamenlijke PvdA/GroenLinks-fractie in de Eerste Kamer. Zij was sinds 11 juni 2019 lid van de GroenLinks-Eerste Kamerfractie. In de periode 2015-2020 was zij directeur van de Fietsersbond en daarvoor sinds 2009 werkzaam bij die organisatie. Sinds 21 november 2020 is mevrouw Kluit voorzitter van Reizigersvereniging Rover. Als Eerste Kamerlid houdt zij zich vooral bezig met landbouw, natuur en voedselkwaliteit.
   
• 16. 

  Rik Janssen (1957) is sinds 11 juni 2019 lid van de SP-Eerste Kamerfractie. Sinds 25 januari 2022 is hij fractievoorzitter. De heer Janssen verving van 11 januari tot 14 april 2011 in de SP-Tweede Kamerfractie Sadet Karabulut, die toen met zwangerschaps- en bevallingsverlof was. Hij was zelfstandig horecaondernemer in Scheveningen en justitiemedewerker van de SP-Tweede Kamerfractie. In 2011-2019 was hij lid van Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland. Als Eerste Kamerlid houdt de heer Janssen zich bezig met justitie en veiligheid, binnenlandes zaken, immigratie en asiel, en digitalisering.
   
• 17. 

  Marjolein Faber (1960) was van 2 juli 2024 tot en met 3 juni 2025 minister van Asiel en Migratie in het kabinet-Schoof. Van 6 december 2023 tot 2 juli 2024 was zij Tweede Kamerlid voor de PVV. Daarvoor was zij van 7 juni 2011 tot 6 december 2023 Eerste Kamerlid voor de PVV en vanaf juni 2014 fractievoorzitter. Zij was tevens lid (en PVV-fractievoorzitter) van Provinciale Staten van Gelderland. Zij was eerder laborante en werkzaam als IT-specialist. Als Tweede Kamerlid hield mevrouw Faber zich bezig met strafrecht en beleid mensenhandel.
   
• 18. 

  Hugo Berkhout (1973) was van 26 oktober 2020 tot 13 juni 2023 Eerste Kamerlid. Tot 29 november 2020 maakte hij deel uit van de FVD-fractie, daarna van de Fractie-Van Pareren (sinds 15 februari 2021 Fractie-Nanninga). Tot 29 november 2020 was hij vervanger van Annabel Nanninga in verband met haar zwangerschaps- en bevallingsverlof. Op 15 december 2020 werd hij opnieuw beëdigd na terugtreding van Paul Cliteur uit de FVD-fractie. De heer Berkhout is werkzaam in de financiële sector en valutaspecialist. In 2018-2019 was hij duoraadslid in Amsterdam. In 2019-2020 werkte hij in de financiële sector op Cyprus. Als Kamerlid hield de heer Berkhout zich onder meer bezig met energie, financiën, pensioenwetgeving en natuur.
   
• 19. 

  Jeroen Recourt (1970) is sinds 13 juni 2023 lid van de gezamenlijke PvdA/GroenLinks-fractie in de Eerste Kamer.
  Hij was sinds 11 juni 2019 lid van de PvdA-Eerste Kamerfractie. In de periode 2010-2017 was hij woordvoerder justitie van de PvdA-Tweede Kamerfractie. Voerde ook jaarlijks het woord over de begroting van de Koning. Voor hij overstapte naar de politiek was hij onder meer rechter in Amsterdam en bij het Gemeenschappelijk Hof van de Nederlandse Antillen en Aruba in Oranjestad (Aruba). Hij huwde in 2016 met zijn toenmalige fractiegenote Sjoera Dikkers. Na zijn Tweede Kamerlidmaatschap werd hij opnieuw rechter. In de Eerste Kamer is de heer Recourt woordvoerder justitie en veiligheid, en koninkrijksrelaties.
   
• 20. 

  Peter Schalk (1961) is sinds 9 juni 2015 Eerste Kamerlid voor de SGP. Tevens is hij fractievoorzitter. De heer Schalk was vijfentwintig jaar bestuurder (Raad van Bestuur) van de Reformatorisch Maatschappelijke Unie, een belangenorganisatie voor werknemers, werkgevers en zelfstandigen die Bijbelse principes als uitgangspunt voor haar activiteiten heeft. Momenteel is hij naast zijn lidmaatschap van de Eerste Kamer werkzaam als zelfstandig adviseur.
   
• 21. 

  Niko Koffeman (1958) is sinds 12 juni 2007 lid van de fractie van de Partij voor de Dieren in de Eerste Kamer. Tot 3 februari was hij dat als fractievoorzitter. Hij is werkzaam op het gebied van reclame en voorlichting en speelde een belangrijke rol als extern adviseur bij campagnes van de SP. Verder was de heer Koffeman voorzitter van de omroepen Nutopia en Llink en medeoprichter van 'De vegetarische slager'. Momenteel is hij betrokken bij Those Vegan Cowboys, dat plantaardige melk produceert.
   
• 22. 

  Martin van Rooijen (1942) is sinds 11 juni 2019 lid van 50PLUS-fractie in de Eerste Kamer. Eerder was hij dat in 2015-2017. Hij werd in 1973 als 31-jarige voor de KVP staatssecretaris voor fiscale zaken in het kabinet-Den Uyl. In maart 2017 was de heer Van Rooijen op bijna 74-jarige leeftijd voor de tweede keer Tweede Kamerlid geworden. Eerder, in 1977, kwam via een opvolgersplaats voor het CDA in de Tweede Kamer, maar hij stapte toen na drie jaar over naar het bedrijfsleven. Daarna bekleedde hij diverse managementsfuncties, onder andere bij Shell Nederland, de NAM en NUON, en was partner en consultant bij Coopers & Lybrand. Hij is fractievoorzitter van 50PLUS en sinds 17 juni 2021 politiek leider.
   
• 23. 

  Johan Dessing (1965) is sinds 11 juni 2019 lid van de FVD-Eerste Kamerfractie en tevens fractievoorzitter. Hij is lid van Provinciale Staten van Noord-Holland en was lijsttrekker bij de Statenverkiezingen. De heer Dessing is assistent-luchtverkeersleider op Schiphol en cursusmanager en docent. Tussen 31 maart 2022 en 13 juni 2023 was hij het enig overgebleven lid van de oorspronkelijk twaalf leden tellende FVD-fractie.
   
• 24. 

  Greet Prins (1954) is sinds 11 juni 2019 lid van de CDA-Eerste Kamerfractie. Zij was voorzitter van de Raad van Bestuur van Stichting Philadelphia Zorg, een landelijke organisatie voor zorg aan mensen met een verstandelijke beperking. Eerder was zij directeur vernieuwing bij het UWV. Mevrouw Prins is onder meer lid van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving en vicevoorzitter van de Raad van Toezicht van KRO-NCRV. Sinds 2021 is zij voorzitter van de Raad van Bestuur van de Kamer van Koophandels. Mevrouw Prins is secretaris van de CDA-fractie en houdt zich als Kamerlid onder meer bezig met natuurbeleid en milieu.
   
• 25. 

  Tineke Huizinga (1960) is sinds 11 juni 2019 lid van ChristenUnie-fractie in de Eerste Kamer en sinds 6 april 2021 fractievoorzitter. In de periode 2002-2007 was zij Tweede Kamerlid. Was toen lid van de parlementaire enquêtecommissie Srebrenica. Was daarna staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat in het vierde kabinet-Balkenende en na het uittreden van de PvdA-bewindsliden in 2010 acht maanden minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. In 2015-2018 was zij directeur van de Stichting "Wilde Ganzen". Eerder was zij gemeenteraadslid in Heerenveen. Als Eerste Kamerlid houdt mevrouw Huizinga zich bezig met Europese zaken, buitenlands beleid en defensie en immigratie en asiel.
   
• 26. 

  Henk Pijlman (1955) was van 9 juni 2015 tot 13 juni 2023 Eerste Kamerlid voor D66. Hij was tien jaar wethouder van onder meer onderwijs en sport in Groningen en was tussen 2000 en 2020 bestuurder van de Hanzehogeschool in die stad. Hij vervult verder functies op cultuur en onderwijskundig gebied. De heer Pijlman hield zich in de Eerste Kamer onder meer bezig met onderwijs, cultuur, woningmarkt, energie en landbouw en natuur.
   
• 27. 

  Tanja Klip (1954) is sinds 12 juli 2016 lid van VVD-fractie in de Eerste Kamer. Vanaf 14 januari 2025 is zij fractievoorzitter. Zij was in 2013-2021 dijkgraaf van het waterschap Vallei en Veluwe en was daarvoor onder meer wethouder in Coevorden en gedeputeerde in Drenthe. Mevrouw Klip is opgeleid als kunsthistorica en werkte onder meer bij het Noord-Brabants Museum. Als Eerste Kamerlid voert zij onder meer het woord over energie/mijnbouw, klimaat, waterstaat en infrastructuur.
   
• 28. 

  Ton Raven (1957) was van 19 januari 2021 tot 13 juni 2023 lid (en voorzitter) van de Eerste Kamerfractie van de OSF. Hij was wethouder van Sittard-Geleen en eerder van Geleen en was sinds 1990 actief in de lokale politiek. De heer Raven had bedrijven op het gebied van ICT en duurzame energie en was verder onder meer actief bij lokale omroepen en in de plaatselijke sportwereld.
   
• 29. 

  Henk Otten (1967) was van 11 juni 2019 tot 13 juni 2023 lid van de Eerste Kamer. Hij stond bij de Eerste Kamerverkiezingen in 2019 als eerste op de lijst van Forum voor Democratie, maar werd in juli 2019 uit de partij gezet. Met Jeroen de Vries vormde hij de Fractie-Otten. Sinds oktober 2019 was hij voorzitter van de partij Groep Otten, die in 2020 enige tijd opging in de Partij voor de Toekomst. De heer Otten is directeur van m/s2 capital en was lid van het partijbestuur van FVD. De heer Otten heeft een achtergrond in de bedrijfseconomie en het financieel beheer.
   
• 30. 

  Edgar Mulder (1961) is sinds 23 maart 2017 lid van de Tweede Kamerfractie van de PVV. Hij was ruim 30 jaar werkzaam als account- en salesmanager. Daarnaast was hij Statenlid (fractievoorzitter) in Overijssel (2011-2017). In de Tweede Kamer houdt de heer Mulder zich onder meer bezig met arbeidsongeschiktheid en pensioen.
   
• 31. 

  Derk Boswijk (1989) is sinds 31 maart 2021 lid van de Tweede Kamerfractie van het CDA. Hij was eerder projectontwikkelaar bij een vastgoedbelegger in Naarden en Statenlid in de Provincie Utrecht. De heer Boswijk houdt zich in de Tweede Kamer met name bezig met buitenlandse zaken, buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking, justitie en veiligheid, defensie en inlichtingendiensten.
   
• 32. 

  Thom van Campen (1990) is sinds 31 maart 2021 lid van de Tweede Kamerfractie van de VVD. Hij was politiek adviseur van minister voor Medische Zorg en Sport Tamara van Ark, en tien jaar lid van de gemeenteraad van Zwolle, onder meer als fractievoorzitter. Eerder was hij ook persoonlijk medewerker van voormalig Tweede Kamerlid Betty de Boer. De heer Van Campen is de woordvoerder landbouw, natuur, stikstof en voedselkwaliteit en Europa van zijn fractie. Sinds mei 2025 is hij fractiesecretaris en tweede ondervoorzitter van de Tweede Kamer.
   
• 33. 

  Leonie Vestering (1984) was van 31 maart 2021 tot 27 september 2023 Tweede Kamerlid voor de Partij voor de Dieren. Van 10 mei 2023 tot 11 augustus 2023 werd zij tijdelijk vervangen door Eva Akerboom. Zij was lid van de Provinciale Staten van Flevoland en gemeenteraadslid van Almere. In beide functies was zij ook fractievoorzitter. Mevrouw Vestering was projectcoördinator van de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren. Als Kamerlid hield zij zich met name bezig met landbouw, water en dierenwelzijn.
   
• 34. 

  Caroline van der Plas (1967) is sinds 31 maart 2021 lid en voorzitter van de Tweede Kamerfractie van BoerBurgerBeweging (BBB). Zij komt uit Deventer en was werkzaam als journalist voor tijdschriften in de agrarische sector. Omschreef zichzelf als 'boerin zonder boerderij'. Behalve met het algemene regeringsbeleid houdt mevrouw Van der Plas zich als Kamerlid bezig met landbouw, natuur, visserij, voedselzekerheid, praktijk- en beroepsonderwijs, arbeidsmigratie en regio. Sinds 2024 is zij voorzitter van de vaste commissie voor Europese Zaken.
   
• 35. 

  Lammert van Raan (1962) was van 23 maart 2017 tot 6 december 2023 lid van de Tweede Kamerfractie van de PvdD (Partij voor de Dieren). Hij was werkzaam op het gebied van ICT en docent economie en management en organisatiekunde. De heer Van Raan was verder duo-raadslid in Amsterdam, bestuurslid van het waterschap Amstel, Gooi en Vecht en lid van Provinciale Staten van Noord-Holland. De heer Van Raan hield zich in de Tweede Kamer onder andere bezig met financiën, klimaat, energie, luchtvaart en ICT en privacy. Verder was hij lid van de enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening.
   
• 36. 

  Suzanne Kröger (1976) is sinds 27 oktober 2021 Tweede Kamerlid. Eerder was zij dat van 23 maart 2017 tot 31 maart 2021. Tot 27 oktober 2023 was zij lid van de GroenLinks-fractie en sindsdien van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks-PvdA. Mevrouw Kröger was programmadirecteur bij Greenpeace Nederland en lange tijd actievoerder bij Greenpeace tegen ontbossing en voor verduurzaming. Daarnaast werkte zij na een aardbevingsramp bij de wederopbouw in Kashmir. Mevrouw Kröger is als Kamerlid woordvoerder klimaat en energie.
   
• 37. 

  Christianne van der Wal (1973) was van 10 januari 2022 tot 2 juli 2024 minister voor Natuur en Stikstof in het kabinet-Rutte IV. Vanaf december 2023 tot 26 maart 2025 was zij lid van de Tweede Kamer, waar zij woordvoerder defensie en cultuur was. Van 25 november 2017 tot 10 januari 2022 was zij voorzitter van de VVD. Eerder was mevrouw Van der Wal als partijbestuurder belast met opleiding en training. Mevrouw Van der Wal werd in 2019 gedeputeerde van Gelderland. Daarvoor was zij sinds 2014 wethouder van Harderwijk voor onder meer economische zaken, toerisme en sport.