Comité-Oud

Het Comité-Oud of voluit Comité ter voorbereiding van een democratische volkspartij werd op 4 oktober 1947 door voormalig VDB-voorman P.J. Oud¹ opgericht. Hij en enkele andere VDB'ers² waren in februari 1946 toegetreden tot de nieuw opgerichte PvdA³. Zij bleken zich daarin echter niet thuis te voelen. Andere voormalige VDB'ers waren politiek 'dakloos' geworden. Doel was oprichting van een niet-socialistische volkspartij.

Van het Comité-Oud maakten onder anderen oud-VDB-Kamerlid K. Bijlsma⁴, de Groningse burgemeester P.J.W.H. Cort van der Linden⁵ en de Heerenveense burgemeester J.J.G.S. Falkena deel uit. In totaal telde het Comité circa zeventig leden.

In januari 1948 besloot het Comité-Oud te fuseren met de in maart 1946 opgerichte liberale Partij van de Vrijheid⁶, die onder leiding stond van D.U. Stikker⁷. De nieuwe liberale partij die daaruit ontstond kreeg de naam Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD)⁸.

Meer over

• 1. 

  Staatsman, geschiedschrijver, staatsrechtgeleerde en voorman van de VDB en de VVD. Begon zijn loopbaan als kandidaat-notaris en belastingontvanger en was al op jonge leeftijd een vooraanstaand en veelzijdig Tweede Kamerlid. Trad in 1933 met Marchant toe tot het crisiskabinet-Colijn en voerde als minister van Financiën een strak bezuinigingsbeleid. In 1938 burgemeester van Rotterdam (tot 1952). Na de oorlog korte tijd lid van de PvdA, maar voelde zich daarin toch niet thuis en richtte met Stikker in 1948 de VVD op. Werd daarvan de onbetwiste politieke leider. Sprak met een wat hoge, zachte stem, maar had in de Kamer veel gezag door zijn kennis van het staats- en parlementsrecht. Kon overigens ook vilein uit de hoek komen en gold als autoritair. Schreef standaardwerken over de parlementaire geschiedenis.
   
• 2. 

  De Vrijzinnig-Democratische Bond VDB was een links-liberale partij, die in 1901 werd opgericht. In zekere zin is zij als voorloper van D66 te beschouwen. De partij werd gevormd door van de Liberale Unie afgescheiden leden en door voormalige Radicale Bonders. Richtte zich onder meer op internationale ontwapening, emancipatie van de vrouw en invoering van een staatspensioen.
   
• 3. 

  De Partij van de Arbeid (PvdA) is een progressieve, sociaaldemocratische partij. De partij werd opgericht in 1946 als een voortzetting van de vooroorlogse Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP), de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) en de Christelijk-Democratische Unie (CDU). De PvdA trok samen met GroenLinks op en deed met een gezamenlijke lijst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023. Frans Timmermans leidt de gezamenlijke fractie in de Tweede Kamer.
   
• 4. 

  Vrijzinnig-democratische notaris en advocaat, die in 1938 tussentijds in de Tweede Kamer kwam als opvolger van Oud. Als lid van een kleine fractie nam hij regelmatig deel aan debatten. Na de oorlog lid van de PvdA, maar later betrokken bij een poging om de VDB her op te richten. In Friesland en in zijn woonplaats Franeker actief in het maatschappelijk leven. Kreeg vooral bekendheid als voorzitter van de Permanente Commissie bij het kaatsen. Hield in die hoedanigheid stijlvolle en humoristische speeches. Vervulde ook honderden spreekbeurten voor Volksonderwijs.
   
• 5. 

  Liberale ministerszoon, jurist, die na zijn studie werkzaam was bij een werkgeversorganisatie en in 1926 algemeen secretaris werd van het na fusie ontstane Verbond van Nederlandse Werkgevers. Werd als 41-jarige benoemd tot burgemeester van Groningen en bleef dat - met onderbreking tijdens de oorlogsjaren - tot 1951. Na de oorlog ontging hem een benoeming tot burgemeester van Den Haag, omdat koningin Wilhelmina, die uit de krant kennis had moeten nemen van de voordracht, zich daartegen verzette. Was vanaf 1951 vijftien jaar een eerzaam conservatief-liberaal lid van de Raad van State.
   
• 6. 

  De PvdV ontstond op 23 maart 1946 als voortzetting van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP). De oprichters wilden wel dat de nieuwe partij een vooruitstrevender koers zou volgen dan haar voorganger. In 1948 kwam er al weer een einde aan het bestaan van de PvdV, toen zij met leden van het Comité-Oud (vrijzinnig-democraten die uit de Partij van de Arbeid waren getreden) opging in de VVD.
   
• 7. 

  Liberale naoorlogse voorman met een nuchtere, zakelijke inslag. Zoon van een Groningse herenboer. Begon als bankier en was later directeur van bierbrouwerij Heineken. Legde als organisator van de Stichting van de Arbeid tijdens de Tweede Wereldoorlog de basis voor de naoorlogse overlegeconomie. In 1946 medeoprichter van de Partij van de Vrijheid en in 1948 van de VVD. Werd in dat jaar als minister van Buitenlandse Zaken opgenomen in het kabinet-Drees I. Tijdens zijn ministerschap werd de NAVO opgericht en de aanzet gegeven voor Europese samenwerking. Hijzelf was vooral atlanticus en tegenstander van Europees federalisme. Kwam in 1951 in conflict met partijleider Oud over Nieuw-Guinea. Na zijn vertrek uit de politiek ambassadeur en daarna secretaris-generaal van de NAVO. Stond bekend als tamelijk ijdel.
   
• 8. 

  De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) is een rechtse liberale partij, met op onder meer ethisch gebied progressievere standpunten. Politiek leider is sinds 14 augustus 2023 Dilan Yeşilgöz-Zegerius. De partij werd opgericht in 1948 als opvolger van de Partij van de Vrijheid (PvdV), die weer een voortzetting was van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP).