Politieke situatie Denemarken

Bron: IPU.org

Sinds december 2022 wordt Denemarken bestuurd door een coalitie van sociaal-democraten en liberalen onder leiding van Mette Frederiksen¹. Het kabinet bestaat uit de sociaal-democraten, de liberale partij Venstre en een nieuwe partij, de Gematigden, van oud-premier Lars Løkke Rasmussen. De regering krijgt daarnaast steun van de vier parlementariërs die Groenland en eilandengroep de Faeröer vertegenwoordigen. Het is voor het eerst sinds 1987 dat Denemarken een centrumregering heeft.

Vanaf de jaren 50 tot begin jaren '80 werd de Deense politiek gedomineerd door sociaaldemocratische kabinetten. Dit veranderde in 1982, toen de conservatief Poul Schlüter premier werd in meerdere centrumrechtse kabinetten. In de periode 1993-2002 waren de sociaaldemocraten opnieuw aan het bewind, waarna tien jaar centrumrechtse minderheidskabinetten volgden. Sinds 2011 is er afwisseling tussen linkse en centrumrechtse kabinetten.

Het Koninkrijk Denemarken is één van de meest welvarende Europese landen. Het land is sinds 1973 lid van de Europese Unie (destijds Europese Economische Gemeenschap) en is zes keer voorzitter geweest van de Raad van de EU. De Deense Margrethe Vestager² is vicevoorzitter van de Europese Commissie³ en Eurocommissaris voor een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk⁴.

Denemarken is een constitutionele monarchie met een parlementair stelsel. Net als in Nederland is het staatshoofd onschendbaar en zijn de ministers verantwoordelijk. Een kabinet mag aanblijven, zolang het niet het vertrouwen van het parlement verliest. Meestal worden door twee partijen (of soms zelfs één partij) minderheidskabinetten gevormd, die met steun van één of twee andere partijen kunnen regeren.

Kiesstelsel

Sinds 1953 kent Denemarken een eenkamerstelsel. Het parlement (Folketing) telt 175 leden en daarnaast zijn er vier leden voor Groenland en de Faröer Eilanden. Ten minste iedere vier jaar zijn er verkiezingen. Van de parlementsleden worden er 135 in districten gekozen op basis van evenredige vertegenwoordiging. De overige veertig leden worden naar evenredigheid verdeeld via de landelijke verkiezingsuitslag. Er is een kiesdrempel⁵ van twee procent.

Partijen

Denemarken heeft een meerpartijenstelsel en kent ook veel verschillende soorten partijen. Historisch gezien zijn de sociaaldemocraten, de conservatief-liberale Venstre, de centrum-rechtse conservatieve DKF, en sociaal-liberale Radikale Venstre de grootste partijen. Verder heeft het land ook nog kleinere partijen zoals de links-socialistische SF (taalaan("da")Socialistik Folkepartitaaluit); en de Liberal Alliance (rechts sociaal-liberaal).

Er zijn ook een aantal jonge partijen zoals de 'groene' sociaal-liberale Alternativet (Het Alternatief). Die partij ontstond in 2007 als klassiek liberale centrumrechts partij. Nog nieuwer zijn het in 2015 opgerichte Nieuw Rechts (Nye Borgerlige), het in 2021 door oud premier Løkke Rasmussen opgerichte Moderaterne, een liberale middenpartij en in 2022 kwam daar de partij Danmarksdemokraterne (DD) bij, een rechts conservatieve partij.

• 1. 

  Mette Frederiksen (1977) is sinds 27 juni 2019 minister-president van Denemarken. Zij leidt een sociaaldemocratisch minderheidskabinet. Mette Frederiksen was eerder minister van Werkgelegenheid (2011-2014) en van Justitie (2014-2015). Sinds 2001 heeft zij zitting in het parlement. In 2005-2011 was zij vicefractievoorzitter.
   
• 2. 

  Margrethe Vestager (1968) is the European Commissioner for the digital age and competition in the Commission-Von der Leyen on behalf of Denmark. She previously was commissioner for competition in the Juncker Commission. Vestager is a member of the Danish Social Liberal Party (DRV) which is aligned with the Alliance of Liberals and Democrats for Europe Party (ALDE Party).
   
• 3. 

  The European Commission is the executive body of the EU and runs its day-to-day business. It is made up of the College of Commissioners, 27 European Commissioners, one for each member state, who are each responsible for one or several policy areas. In addition, the 'Commission' also refers to the entire administrative body that supports the Commissioners, consisting of the Directorates-General and the Services.
   
• 4. 

  Deze functie wordt sinds december 2019 vervuld door Margrethe Vestager (zij is nu op onbetaald verlof, haar werkzaamheden zijn tijdelijk overgenomen door Vera Jourová). Deze functie is nieuw in de Commissie-Von der Leyen en neemt een deel van de taken van de Eurocommissaris voor Digitale economie en samenleving uit de Commissie-Juncker over.
   
• 5. 

  Een kiesdrempel is het minimum aantal stemmen (uitgedrukt in een percentage van het totale aantallen uitgebracht stemmen) dat een partij moet behalen om een zetel in een volksvertegenwoordiging te krijgen. In Nederland is de kiesdrempel gelijk aan de kiesdeler (0,67 procent van de stemmen). In veel landen, zoals Duitsland, bestaat een hogere kiesdrempel. In Duitsland en België is dat bijvoorbeeld vijf procent, in Zweden vier procent.
   
• 6. 

  De Deense liberaal Henning Christophersen (1939) had tien jaar zitting in de drie Europese Commissies onder leiding van Jacques Delors. Hij werd op 31-jarige leeftijd lid van het Deense parlement en was minister van Buitenlandse Zaken en van financiën. Christophersen was als commissaris vier jaar belast met begroting en daarna met economische zaken en financiën.