Reglement van orde voor de ministerraad

De werkwijze van de ministerraad¹ is vastgelegd in een reglement van orde. In de ministerraad vergaderen en besluiten de ministers² onder leiding van de minister-president³ over het algemene regeringsbeleid. Het reglement bepaalt dat er eenheid van kabinetsbeleid moet zijn.

In het reglement staan regels over de samenstelling, bevoegdheden¹ en besluitvorming in de ministerraad en over de geheimhoudingsplicht. Het reglement is tevens van toepassing op de koninkrijksministerraad (bij aanwezigheid van de gevolmachtigde ministers).

Het reglement kent de volgende onderdelen

• - 

  Begripsbepalingen
• - 

  De samenstelling en bevoegdheid
• - 

  De werkwijze van de raad
• - 

  De onderraden
• - 

  Andere commissies uit de raad
• - 

  De geheimhouding
• - 

  Slotbepalingen

In 1842 kwam er voor het eerst een reglement van orde voor de vergadering van alle ministers, hoewel er toen nog geen kabinetten⁴ bestonden. Tot die tijd vergaderden ministers onder voorzitterschap van de Koning.

Na de staatkundige wijzigingen van 1848 werd in 1850 de homogeniteitsvereiste⁵ ingevoerd. Er was toen een roulerend voorzitterschap, al was er in de praktijk vaak een vaste minister-president³. Kuyper⁶ legde dat in 1901 vast in het reglement, maar dat werd in 1905 ongedaan gemaakt. In 1922 kwam er alsnog een vaste voorzitter, die in 1945 de titel minister-president kreeg. Er was al enkele jaren eerder een vaste ambtelijke secretaris gekomen.

Het huidige reglement van orde dateert van 1994.

Meer over

• 1. 

  De ministerraad is de vergadering van alle ministers onder leiding van de minister-president. Alle ministers, ook de ministers zonder portefeuille, maken deel uit van de ministerraad en hebben daarin stemrecht. Staatssecretarissen hebben alleen toegang als zij zijn uitgenodigd. In de ministerraad wordt overlegd over het algemene regeringsbeleid. De leden dragen hiervoor een collectieve verantwoordelijkheid.
   
• 2. 

  Ministers zijn politiek verantwoordelijk voor een bepaald beleidsterrein. Met uitzondering van ministers zonder portefeuille geven zij politieke leiding aan een departement. Daarbij kunnen zij terzijde worden gestaan door staatssecretarissen. Een minister, meestal lid van één van de partijen die in de Tweede Kamer het kabinet steunen, moet het vertrouwen van de Tweede Kamer hebben om de functie te kunnen vervullen.
   
• 3. 

  De minister-president, ook wel premier genoemd, is voorzitter van de ministerraad. In die functie coördineert de premier het regeringsbeleid. De minister-president is ook de minister van Algemene Zaken. De huidige minister-president is Dick Schoof.
   
• 4. 

  Met het begrip kabinet worden alle ministers en staatssecretarissen bedoeld. Een kabinet wordt genoemd naar de minister-president, bijvoorbeeld het kabinet-Drees of het kabinet-Kok. In het spraakgebruik worden de begrippen regering en kabinet vaak door elkaar gebruikt. Strikt genomen, is er echter een verschil tussen beide. Met de term 'regering' duiden we het staatshoofd (koning of koningin) samen met de ministers aan.
   
• 5. 

  Door de sinds 1848 bestaande (politieke) ministeriële verantwoordelijkheid regeert de Koning alleen nog in naam, maar bepalen feitelijk de ministers gezamenlijk het regeringsbeleid. Om de eenheid (homogeniteit) tussen de ministers te bevorderen, vergaderen zij in de ministerraad en komen zij samen tot besluiten. Voor de besluitvorming in die raad is een (intern) Reglement van Orde opgesteld.
   
• 6. 

  'Abraham de geweldige'. De grote voorman en stichter van de Anti-Revolutionaire Partij, de partij van de 'kleine luyden'. Krachtig organisator en goed spreker. Stichtte ook het dagblad De Standaard, de Vrije Universiteit en de Gereformeerde Kerk, nadat hij een afscheidingsbeweging (Doleantie) had geleid. Was predikant en werd in 1874 Tweede Kamerlid, maar verliet de Kamer al na drie jaar. Keerde in 1894 echter terug en werd voorzitter van de meer democratische antirevolutionairen. Leidde in 1901-1905 een coalitiekabinet, dat vooral in de herinnering bleef voortleven door het de kop in drukken van de Spoorwegstaking in 1903 en door de ontbinding van de Eerste Kamer in 1904. Kwam in 1908 in conflict met Heemskerk en in 1909 in opspraak door de zgn. lintjesaffaire, maar werd desondanks tot zijn dood door zijn achterban als de door God gegeven leider beschouwd.
   
• 7. 

  Een Reglement van Orde bevat regels over de gang van zaken in een vergadering, bijvoorbeeld van de Tweede en Eerste Kamer en van de ministerraad. Het gaat dan bijvoorbeeld om de wijze van besluitvorming, de volgorde van spreken door aanwezigen en het vastleggen van besluiten. Het reglement wordt door de organisatie waarvoor het van toepassing is zelf vastgesteld.