Turkey

Turkije is een groot land, zowel qua oppervlakte als qua bevolking, in het zuidoosten van Europa. Istanboel is de grootste stad van Europa. Het land vormt de grens tussen Europa en Azië tussen de Zwarte Zee en de Middellandse Zee. Aan de Europese kant grenst het land aan Bulgarije¹ en Griekenland². Turkije is al sinds 1999 kandidaat-lidstaat³ van de Europese Unie⁴.

Het gebied dat nu Turkije is, heeft in de geschiedenis deel uitgemaakt van meerdere grote rijken. Istanboel, toen Constantinopel, was de hoofdstad van het Oost-Romeinse of Byzantijnse rijk en later van het Ottomaanse rijk. De Ottomanen kozen in de Eerste Wereldoorlog de kant van Duitsland⁵, Oostenrijk-Hongarije en Italië⁶. Toen zij de oorlog verloren, werd het Turkse gedeelte van het Ottomaanse rijk verdeeld onder Griekenland, Italië, Frankrijk⁷ en het Verenigd Koninkrijk⁸. De Turken behielden slechts een noordelijk gedeelte van Anatolië, rondom Ankara. Hier riep Atatürk een Turks parlement uit. Met een eigen leger wist hij geheel Anatolië te veroveren in de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog van 1919 tot 1922. Hierna werden de grenzen van het de nieuwe Republiek Turkije vastgelegd in de Vrede van Lausanne (1923). Sindsdien heeft het Turkse leger meerdere malen een staatsgreep gepleegd. Recep Tayyip Erdoğan⁹ is met zijn conservatieve partij AKP sinds 2002 aan de macht, eerst als premier en vervolgens als president.

De bevolking van Turkije bestaat voor veruit het grootste deel uit moslims. Een bekende Turkse schrijver is Orhan Pamuk, in wiens werk de tegenstellingen tussen Oost en West, islam en christendom, traditie en moderniteit een belangrijke rol spelen. Bekende Turkse sporters zijn de gewichtheffers Naim Suleymanoglu en Halil Mutlu, en de worstelaars Hamz Yerlikaya en Ramazan Sahin. Het Turkse voetbalelftal behaalde op het WK van 2002 de derde plaats.

De huidige grootste partij in Turkije is de AKP: een conservatieve partij met respect voor islamitische normen en waarden, maar zonder expliciet religieus programma. Bij de verkiezingen van van 2018 behaalde de partij een meerderheid in het Turkse parlement. Recep Tayyip Erdoğan, van de AKP, is sinds 2014 president. In 2018 en 2023 werd hij herkozen.

Nadat Atatürk de Turkse republiek in 1923 stichtte, werd hij driemaal herkozen. Hij bleef president tot aan zijn dood in 1938. Onder het bewind van Atatürk was er nog geen sprake van een meerpartijenstelsel. De eerste stappen daartoe werden in 1946 gezet. In 1950 won voor het eerst een oppositiepartij de verkiezingen: de Democratische partij. In 1960 pleegde het Turkse leger een coup. Premier Menderes werd ter dood veroordeeld omdat hij de grondwet geschonden zou hebben door de pers en rechterlijke macht aan banden te leggen. Een onrustige periode brak aan waarin verschillende staatsgrepen plaatsvonden en de grondwet werd afgeschreven. Pas in 1983 werden er weer vrije verkiezingen uitgeschreven. In 2002 behaalde de AKP een meerderheid in het parlement, die de partij tot aan 2015 behield. Daarna bleef de partij de grootste, weliswaar zonder meerderheid. Erdogan, die tot aan 2014 premier was en vervolgens president, streeft ernaar de uitvoerende macht zo veel mogelijk bij de president neer te leggen. In 2017 stemde 51% van de Turkse bevolking in het voordeel van de door Erdogan voorgestelde wijzingen. Daarmee werd Turkije een presidentiële democratie.

Turkije vroeg in 1987 het lidmaatschap van de Europese Economische Gemeenschap (EEG)¹⁰ aan. In 1999 werd het officieel kandidaat-lidstaat van de Europese Unie. De toetredingsonderhandelingen¹¹ gingen in 2005 van start. De onderhandelingen verlopen tot noch toe erg traag. In 2016 werden ze zelfs stopgezet omdat Turkije volgens de EU mensenrechten schendt en er een gebrekkige rechtsstaat op na houdt.

Turkije is een republiek en kent een parlement dat uit één kamer bestaat: de Grote Nationale Assemblee van Turkije. De leden van het parlement worden voor een periode van vier jaar verkozen. Daarnaast kent Turkije een president, die om de vijf jaar direct wordt verkozen. Sinds het referendum van 2017 geniet de president een groot gedeelte van de uitvoerende macht in Turkije.

Turkije kent een systeem van evenredige vertegenwoordiging¹². Het land heeft daarnaast een hoge kiesdrempel¹³ van maar liefst 7%, voorheen zelfs 10%. Hierdoor is het moeilijk voor kleinere partijen zetels in het parlement te bemachtigen.

De 600 zetels in het parlement zijn vanwege deze hoge kiesdrempel in handen van een klein aantal partijen, waarvan de meeste deel uitmaken van een van de twee politieke allianties. Dit zijn de Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) samem met de Partij van de Nationalistische Beweging (MHP), de Republikeinse Volkspartij (CHP) samen met de Goede Partij (IYI) en de Gelukzalige Partij (SP), en de Democratische Volkspartij (HDP).

• 1. 

  De Republiek Bulgarije is een land in Zuidoost-Europa. Het land grenst aan Roemeniė, Serviė, Noord-Macedoniė, Griekenland en Turkije. Bulgarije is op 1 januari 2007 lid geworden van de Europese Unie.
   
• 2. 

  De Republiek Griekenland is een overwegend agrarisch land dat honderden eilanden omvat. Sinds 1981 is het lid van de Europese Unie. Griekenland wordt beschouwd als de bakermat van de democratie en heeft een rijke culturele historie. De huidige minister-president is Kyriakos Mitsotakis van de centrumrechtse partij Néa Dimokratía.
   
• 3. 

  Een kandidaat-lidstaat is een land dat lid wil worden van de Europese Unie en waarvan de aanvraag officieel is aanvaard door de EU.
   
• 4. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
   
• 5. 

  De Bondsrepubliek Duitsland is een land in Centraal-Europa. Het grenst aan Denemarken, Polen, Tsjechië, Oostenrijk, Zwisterland, Frankrijk, Luxemburg, België en Nederland. De huidige bondskanselier van Duitsland is de sociaaldemocraat Olaf Scholz.
   
• 6. 

  Italië is een land in het zuiden van Europa. Het grenst aan Frankrijk, Zwitserland, Oostenrijk en Slovenië. De huidige premier is Giorgia Meloni. De regering bestaat uit drie (extreem-)rechtse partijen: Fratelli d'Italia, Lega en Forza Italia
   
• 7. 

  De Franse Republiek is een land in het westen van Europa. Het land grenst aan België, Luxemburg, Duitsland, Zwitserland, Italië, Spanje, Andorra en Monaco. Qua oppervlakte is Frankrijk het op twee na grootste land van Europa. De progressief-liberale Emmanuel Macron is sinds 2017 president van Frankrijk.
   
• 8. 

  Het Verenigd Koninkrijk omvat Engeland, Wales, Schotland en Noord-Ierland. Vanaf 1973 maakte het deel uit van de Europese Unie (destijds Europese Gemeenschap). Het Verenigd Koninkrijk is altijd huiverig geweest voor een te sterke Europese invloed. Mede daarom vertrok het land op 31 januari 2020 uit de EU, na een referendum op 23 juni 2016 waarin een nipte meerderheid van de Britten koos voor 'leave'.
   
• 9. 

  Recep Erdogan (1954) is sinds 2014 president van Turkije. Hij is leider van de nationalistische en Islamitische Gerechtigheidspartij (AKP). Erdogan was eerder burgemeester van Istanboel. In die functie wist hij diverse projecten tot stand te brengen, zoals verbetering van de watervoorziening. Erdogan is sinds de jaren tachtig politiek actief in nationalistische partijen. Bij zowel de verkiezingen van 2007 als die van 2011 wist zijn AK-partij de absolute meerderheid te halen. In 2003-2013 was hij premier.
   
• 10. 

  De Europese Economische Gemeenschap (EEG) is de voorloper van de huidige Europese Unie. De EEG werd in 1957 door middel van het Verdrag van Rome opgericht om de samenwerking tussen de landen in Europa te bevorderen. Daarmee moest tevens voorkomen worden dat deze landen opnieuw met elkaar in oorlog zouden raken. De EEG telde oorspronkelijk zes lidstaten: België, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland en toenmalig West-Duitsland. Tussen de deelnemende lidstaten ontstond geleidelijk een gemeenschappelijke markt: de interne handelstarieven op veel producten werden verwijderd.
   
• 11. 

  Met landen die willen toetreden tot de Europese Unie worden toetredingsonderhandelingen gevoerd. Die gaan over het toepassen van Europese regelgeving in de kandidaat-lidstaat op de datum van toetreding. Daarnaast wordt er onderhandeld over de steun die de Europese Unie verleent om de hervormingen binnen de wetgeving te vergemakkelijken: de zogenaamde pre-toetredingssteun. Met elk land voert de Europese Unie afzonderlijke onderhandelingen.
   
• 12. 

  Evenredige vertegenwoordiging is een kiesstelsel waarbij vrijwel alle uitgebrachte stemmen meetellen voor de uiteindelijke verhoudingen in de zetelverdeling.
   
• 13. 

  Een kiesdrempel is het minimum aantal stemmen (uitgedrukt in een percentage van het totale aantallen uitgebracht stemmen) dat een partij moet behalen om een zetel in een volksvertegenwoordiging te krijgen. In Nederland is de kiesdrempel gelijk aan de kiesdeler (0,67 procent van de stemmen). In veel landen, zoals Duitsland, bestaat een hogere kiesdrempel. In Duitsland en België is dat bijvoorbeeld vijf procent, in Zweden vier procent.