Netherlands

Het Koninkrijk der Nederlanden is een land in West-Europa. Het grenst aan België in het zuiden en aan Duitsland in het oosten. De huidige minister-president van Nederland is Mark Rutte¹. Het kabinet Rutte-IV bestaat uit de partijen VVD², CDA³, D66⁴ en ChristenUnie⁵.

De wortels van de Nederlandse natie liggen in de 80-jarige oorlog, waarin de zeven onafhankelijke provinciën tussen 1568 en 1648 hun onafhankelijkheid bevochten. In 1815 werd Nederland een koninkrijk, waarvan tot 1830 ook België en Luxemburg deel uitmaakten. Nederland is één van de grondleggers van de Europese samenwerking, en trad in 1952 toe tot de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal⁶, de voorloper van de Europese Unie⁷.

Toonaangevende Nederlandse schilders zijn Rembrandt van Rijn, Johannes Vermeer, Frans Hals, Jan Steen, Vincent van Gogh en Pieter Mondriaan. Belangrijke schrijvers zijn Multatuli, Louis Couperus, Gerard Reve, Harry Mulisch en Willem Frederik Hermans. Op sportgebied onderscheidden zich de atlete Fanny Blankers-Koen, die vier gouden medailles won tijdens de Olympische Spelen in Londen (1948) en de judoka Anton Geesink (goud in Tokyo 1964). Jan Janssen en Joop Zoetemelk wonnen zowel de Tour de France als het WK-wielrennen, Richard Krajicek in 1996 het tennistoernooi van Wimbledon. Johan Cruijff, Marco van Basten, Ruud Gullit en Arjen Robben gaven het Nederlandse voetbal een mondiale uitstraling. Op de Spelen van Tokio maakte vooral Sifan Hassan furore en won onder meer het vrouwenhockeyteam goud.

Op 17 maart 2021 vonden de laatste Tweede Kamerverkiezingen plaats in Nederland. De VVD bleef de grootste partij met 34 zetels, gevolgd door D66 met 24 zetels. Winst was er ook voor Forum voor Democratie (van 2 naar 8), die later door afsplitsingen terug naar 5 zetels ging. De grote verliezer was GroenLinks, die van 14 zetels naar 8 zetels zakte. Na een zeer lange formatie trad op 10 januari 2022 het kabinet-Rutte IV aan, met D66, VVD, CDA, en ChristenUnie als coalitiepartijen.

Na 1945 regeerden tot 1959 coalities die de PvdA en de katholieke KVP als basis hadden. Daarna wisselden kabinetten van christendemocraten met liberalen en van christendemocraten en sociaaldemocraten elkaar af. In de periode 1994-2002 regeerden 'paarse' kabinetten van PvdA, VVD en D66. Sinds 2002 is de Nederlandse politiek instabieler geworden. In 2002 won de populistische LPF, de partij van de kort voor de verkiezingen vermoorde Pim Fortuyn. Er werd toen een kabinet gevormd van CDA, LPF en VVD, dat echter al na enkele maanden viel. In 2003 vormden CDA en VVD samen met D66 een kabinet. Na de vervroegde verkiezingen van november 2006 kwam het vierde kabinet-Balkenende van CDA, PvdA en ChristenUnie tot stand, dat eveneens voortijdig ten val kwam. Sinds 2010 leidt Mark Rutte kabinetten van wisselende samenstelling.

Nederland is één van de zes oprichters van de Europese Economische Gemeenschap, de voorloper van de huidige Europese Unie. Het land was dertien keer voorzitter van de Raad van de Europese Unie, voor het laatst van januari tot en met juni 2016. De Nederlandse politicus Frans Timmermans is Eurocommissaris voor de Europese Green Deal en tevens vicevoorzitter van de Europese Commissie.

Nederland is een parlementaire constitutionele monarchie, waarin de koning(in) staatshoofd is, maar regeert onder verantwoordelijkheid van de ministers. Kabinetten worden als regel door meerdere partijen gevormd; een kabinet kan alleen aanblijven zolang het niet het vertrouwen verliest van de Tweede Kamer.

Het parlement bestaat uit twee Kamers, die formeel gelijkwaardig zijn en beide (mede)wetgevende en controlerende taken hebben. De Tweede Kamer wordt rechtstreeks en de Eerste Kamer indirect gekozen; beide minstens iedere vier jaar, maar niet gelijktijdig.

Het kabinet heeft als regel het initiatief bij wetgeving, maar ook Tweede Kamerleden kunnen wetsvoorstellen indienen. Verder kan de Tweede Kamer wetsvoorstellen wijzigen via het recht van amendement. De Eerste Kamer mist het recht van amendement en het recht van initiatief, maar heeft een absoluut vetorecht.

Kiesstelsel

De verkiezingen voor de 150 leden van de Tweede Kamer vinden plaats op basis van evenredige vertegenwoordiging, waarbij een lage kiesdrempel geldt. De 75 leden van de Eerste Kamer worden gekozen door de leden van de twaalf Provinciale Staten, de Eilandsraden van drie Antilliaanse eilanden en een kiescollege voor Nederlanders die in het buitenland wonen. Zetelverdeling gebeurt eveneens op basis van evenredige vertegenwoordiging.

Partijen

Tot 2002 domineerden drie middenpartijen de politieke verhoudingen: het christendemocratische CDA, de liberale VVD en de sociaaldemocratische PvdA. In 2002 kwamen populistische stromingen op, eerst (tot 2006) de LPF en (vanaf 2006) de PVV. In 2017 kwam de rechts-populistische partij Forum voor Democratie voor het eerst in de Tweede Kamer.

Ter linkerzijde staan verder de links-socialistische SP, het sociaal-liberale D66 en GroenLinks; alle drie met een overigens nogal wisselende omvang. Ter rechterzijde staan de kleinere protestants-christelijke partijen ChristenUnie (die overigens een sociaal programma heeft) en SGP. Laatstgenoemde is orthodox-protestants.

• 1. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 2. 

  De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) is een rechtse liberale partij, met op onder meer ethisch gebied progressievere standpunten. Politiek leider is sinds 14 augustus 2023 Dilan Yeşilgöz-Zegerius. De partij werd opgericht in 1948 als opvolger van de Partij van de Vrijheid (PvdV), die weer een voortzetting was van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP).
   
• 3. 

  Het Christen-Democratisch Appèl (CDA) is een christelijk geïnspireerde partij in het centrum van het politieke spectrum. Henri Bontenbal is momenteel politiek leider van het CDA. De partij werd opgericht op 11 oktober 1980 als fusie van Anti-Revolutionaire Partij (ARP), Christelijk-Historische Unie (CHU) en Katholieke Volkspartij (KVP).
   
• 4. 

  Democraten 66 (D66) is een hervormingsgezinde sociaal-liberale partij. De huidige politiek leider is Rob Jetten. De partij werd opgericht op 14 oktober 1966 door 44 'homines novi', waarvan er 25 eerder bij andere politieke partijen actief waren geweest. Belangrijkste initiatiefnemer en voorman (tot 1998) was de oud-journalist Hans van Mierlo.
   
• 5. 

  De ChristenUnie is een christelijke partij, met op sociaal en ecologisch gebied progressieve en op ethisch gebied behoudender standpunten. Politiek leider van de ChristenUnie is sinds januari 2023 Mirjam Bikker. De partij ontstond in januari 2000 als samenwerkingsverband tussen het Gereformeerd Politiek Verbond (GPV) en de Reformatorische Politieke Federatie (RPF). Per 22 januari 2000 zijn de partijen gefuseerd.
   
• 6. 

  Dit verdrag regelde de gemeenschappelijke controle over de zware industrie en mijnbouw in zes Europese landen: de Beneluxlanden, Duitsland, Frankrijk en Italië. Het in augustus 1952 ondertekende verdrag was een eerste stap naar Europese integratie. De EGKS had een Hoge Autoriteit die als supranationaal college fungeerde en een eigen parlement, bestaande uit parlementariërs uit de lidstaten.
   
• 7. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.