Dr. A. (Arie) Pais - Main contents

Econoom en VVD-politicus, die in 1977 in het kabinet-Van Agt I i de eerste naoorlogse liberale minister van Onderwijs was. Volgde in dat jaar de sociaaldemocraat Van Kemenade i op en wijzigde diens plannen met betrekking tot de herstructurering van het wetenschappelijk onderwijs en de Middenschool. Bracht in 1981 de Wet tweefasenstructuur wetenschappelijk onderwijs en de Wet op het basisonderwijs tot stand. Was voor hij minister werd hoogleraar en gemeenteraadslid in Amsterdam. Na zijn ministerschap een klein jaar Eerste Kamerlid en vervolgens vicepresident van de Europese Investeringsbank. Vegetariër en actief in de dierenbescherming. Rekenwonder, die bekendstond als een tamelijk gesloten einzelgänger, zeer intelligent en doelgericht, maar ook gevoelig en geestig. Echtgenoot van Eegje Schoo i.

VVD
functie(s) in de periode 1977-1982: lid Eerste Kamer, minister

• - 

  PvdA (Partij van de Arbeid), from 1948 until December 1961
• - 

  VVD (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie), from 16 April 1962

• - 

  medewerker afdeling economische en statistische zaken, Rijkspostspaarbank (RPS), from 1958
• - 

  hoofd afdeling economische en statistische zaken, RPS (Rijkspostspaarbank) en persoonlijk adviseur van H. Reinoud, directeur-generaal Staatsbedrijf der PTT, until 1 September 1967
• - 

  lector staathuishoudkunde, Universiteit van Amsterdam, from 1 September 1967 until 1 April 1974
• - 

  lid gemeenteraad van Amsterdam, from 6 September 1967 until 19 December 1977
• - 

  lid Provinciale Staten van Noord-Holland, from 3 June 1970 until 5 June 1974
• - 

  hoogleraar staatshuishoudkunde, Universiteit van Amsterdam, from 1 April 1974 until 19 December 1977
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, from 20 September 1977 until 19 December 1977
• - 

  minister van Onderwijs en Wetenschappen, from 19 December 1977 until 11 September 1981
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, from 25 August 1981 until 16 June 1982
• - 

  vicepresident EIB (Europese Investeringsbank) te Luxemburg, from 14 June 1982 until 6 June 1988

• - 

  lid afdelingsbestuur PvdA in Amsterdam
• - 

  lid bestuur PvdA gewest Amsterdam
• - 

  lid curatorium Prof.Mr. B.M. Teldersstichting (voor 1977)
• - 

  voorzitter VVD partijcommissie toekomstig financieel beleid, 1976 (bracht de notitie "Gunstiger perspectieven in plaats van sombere prognoses" uit)

• - 

  lijsttrekker VVD Provinciale Statenverkiezingen in Noord-Holland, 1970

• - 

  plaatsvervangend kroonlid SER (Sociaal-Economische Raad), from 1976 until December 1977
• - 

  lid studiecommissie coördinatie wetenschappelijk onderwijs/hoger economisch en administratief onderwijs (voor 1977)
• - 

  lid hoofdbestuur Nederlandse Vereniging tot Bescherming van Dieren
• - 

  lid commissie demografie van de joden
• - 

  columnist dagblad "De Telegraaf"
• - 

  voorzitter Nederlandse Vegetariërs Bond
• - 

  lid curatorium leerstoel ethiek dierproeven
• - 

  lid Raad van Commissarissen SEP (Samenwerkende Elektriciteits-Produktiebedrijven) te Arnhem, from 1989
• - 

  voorzitter Stichting Nederlands Literair Produktie- en Vertalingsfonds, from 1 January 1991
• - 

  voorzitter Berlage Instituut (postacademiaal architectuur researchinstituut)
• - 

  voorzitter Stichting "Frankfurter Buchmesse 93" (organisator van een aantal grote Nederlandstalige literaire manifestaties in het buitenland)
• - 

  lid Raad van Commissarissen "Tennet"
• - 

  voorzitter JPP Japan Prizewinners Program

• - 

  voorzitter vaste commissie voor Cultuur en Recreatie (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 5 October 1977 until 19 December 1977
• - 

  plaatsvervangend voorzitter vaste commissie voor Financiën (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 5 October 1977 until 19 December 1977
• - 

  plaatsvervangend voorzitter vaste commissie voor Financiën (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 23 June 1981 until 16 June 1982

• - 

  gymnasium, Joods Lyceum te Amsterdam, 1942
• - 

  gymnasium-a en b, "Vossius Gymnasium" te Amsterdam, from 1945 until 1948 (het eindexamen gymnasium-a en gymnasium-b was op dezelfde dag en toen koos hij voor gymnasium-b)

• - 

  economie: sociale economie, Gemeentelijke Universiteit te Amsterdam, from September 1948 until 9 July 1954 (specialismen: consumentengedrag en de rol van subjectieve variabelen in het gedrag van de consument)

• - 

  economische wetenschappen, Universiteit van Amsterdam, 5 January 1973

• - 

  cursussen steekproeftheorie en computerprogrammering, University of Michigan te Ann Arbor (VS), 1964

• - 

  Was woordvoerder financiën, wetenschappelijk onderwijs en verkeer en waterstaat van de VVD-Eerste Kamerfractie

• - 

  Bracht in februari/maart 1980 tijdens een tiendaags bezoek aan China afspraken tot stand over samenwerking op het gebied van onderwijs en technologie. Er komt voor het eerst een uitwisseling op grote schaal van Chinese en Nederlandse studenten en afgestudeerden.
• - 

  Hief in 1980 het onderscheid tussen lector en hoogleraar op
• - 

  Bracht in 1980 een discussienota uit over een nieuwe opzet voor het conservatoriumonderwijs in Nederland. Door een reorganisatie moet versnippering van talent en mankracht worden tegengegaan.
• - 

  Bracht in 1980 samen met staatssecretaris Veder-Smit een beleidsbrief uit over de taak en positie van de academische ziekenhuizen. De academische ziekenhuizen zullen wettelijk en bestuurlijk volledig worden ingepast in het regime zoals voor alle intramurele instellingen in de gezondheidszorg geldt. Er wordt een wet status academische ziekenhuizen aangekondigd. De primaire politieke verantwoordelijkheid voor deze ziekenhuizen komt bij de minister van Volksgezondheid. (16.541)
• - 

  Bracht in 1981 een beleidsbrief uit over een nieuw stelsel van studiefinanciering. Zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid van volwassen studenten staat daarin centraal en uitgangspunten moeten daarom zijn: financiële onafhankelijkheid en een redelijke eigen bijdrage in studiekosten en levensonderhoud van de studerende zelf. Voor die eigen bijdrage komen er rentedragende studieleningen. Het nieuwe stelsel moet budgettair neutraal worden ingevoerd. (16.650)
• - 

  Diende in 1981 een ontwerp-Wet medezeggenschap onderwijs in. Deze wet bevat basisbepalingen voor medezeggenschap in het kleuter-, lager en voortgezet onderwijs. Het wetsvoorstel lag bij zijn aftreden bij de Eerste Kamer en werd in december 1981 wet. (16.606)
• - 

  Diende in 1981 een wetsvoorstel in over de opleidingsscholen voor leraren basisonderwijs (PABO's). De wet werd in 1982 door minister Deetman in het Staatsblad gebracht. (16.795)
• - 

  Diende in 1981 samen met minister Braks het wetsvoorstel Wet op het wetenschappelijk onderwijs in. De wet werd in 1985 door minister Deetman in het Staatsblad gebracht. (16.802)
• - 

  Diende in 1981 een ontwerp-Wet op het hoger beroepsonderwijs in, waardoor onder meer aan dit type onderwijs een versterkte status zou worden gegeven. De wet werd in 1985 door minister Deetman in het Staatsblad gebracht. (16.803)
• - 

  Zette zich als minister in voor het beperken van dierproeven in het onderwijs tot de strikt noodzakelijke

• - 

  Bracht in 1978 de Wet houdende instelling van een Onderwijsplanbureau in het Staatsblad (Stb. 225). Dit bureau moest nieuwe ontwikkelingen in kaart brengen en prognoses op onderwijsgebied verzorgen. Het wetsvoorstel was in 1975 ingediend door minister Van Kemenade en door hem in 1976 verdedigd in de Tweede Kamer. De wet werd in 1987 ingetrokken. (13.470)
• - 

  Bracht in 1979 samen met staatssecretaris Hermes een wijziging (Stb. 253) van de LO-wet en de WVO tot stand over voorzieningen met betrekking tot het onderwijs in de Friese taal. Het wetsvoorstel was in 1977 ingediend door minister Van Kemenade. (14.651)
• - 

  Bracht in 1979 een wet (Stb. 301) tot stand over een voorlopige voorziening met betrekkking tot de wederzijdse doorstroming hoger beroepsonderwijs-wetenschappelijk onderwijs. Deze 'experimenteerwet' moest betere samenwerking tussen beide onderwijsvormen mogelijk maken. Commissies oordeelden over verzoeken van h.b.o.-studenten die toegang wilden tot het wetenschappelijk onderwijs. W.o.-afgestudeerden konden vrijstelling vragen voor het afleggen van examens in het HBO. Het wetsvoorstel was in 1977 ingediend door minister Van Kemenade en staatssecretaris Klein. (14.419)
• - 

  Bracht in 1980 een wijziging (Stb. 440) van de Wet op het wetenschappelijk onderwijs tot stand, waarbij de vrijstelling van een bepaald aantal jaren van de betaling van collegegeld werd afgeschaft. (16.245)
• - 

  Bracht in 1981 de Wet twee-fasenstructuur wetenschappelijk onderwijs (Stb. 137) tot stand. Deze wijzigt de nog niet ingevoerde Wet herstructurering wetenschappelijk onderwijs. Net als in de Wet Herstructurering wordt het reguliere studieprogramma in het wetenschappelijk onderwijs vier jaar en wordt de inschrijvingsduur van de student begrenst (echter slechts tot zes jaar). Een tweede, postdoctorale fase is slechts selectief toegankelijk en biedt de mogelijkheid om als a.i.o. (assistent-in-opleiding) wetenschappelijk onderzoek te verrichten. Er komen meer mogelijkheden om in de doctorale fase te variëren in studieprogramma, zodat studie beter aansluit op de behoeften van de arbeidsmarkt. De mogelijkheden voor post-academisch onderwijs worden uitgebreid. (16.106)
• - 

  Bracht in 1981 wetten (Stb. 342) tot stand inzake de afschaffing van de promesse-regeling, alsmede verhoging van het collegegeld in het wetenschappelijk onderwijs (Stb. 335), tot invoering van collegegeld in het hoger-beroepsonderwijs (Stb. 341) en tot verhoging van het schoolgeld en van schoolgeldvrije voet in het voortgezet onderwijs. (16.706 & 16.743 & 16.744)
• - 

  Bracht in 1981 samen met staatssecretaris Van der Mei de Wet Goedkeuring van het Verdrag met België inzake de oprichting van de Nederlandse Taalunie (Stb. 453) tot stand. (16.622)
• - 

  Bracht in 1981 samen met staatssecretaris Hermes de Wet op het basisonderwijs (Stb. 468) tot stand, waardoor kleuter- en lager onderwijs worden samengevoegd. De duur van het basisonderwijs wordt acht jaar (van (ongeveer) het vierde tot en met het twaalfde jaar). De nieuwe wet moet meer mogelijkheden bieden voor individualisering van het onderwijs en voor verbreding van de ontwikkelingsmogelijkheden van kinderen. Het eigendom van bijzondere scholen gaat over van de gemeenten naar de schoolbesturen. Het wetsvoorstel was in maart 1977 ingediend door zijn voorganger Van Kemenade, nadat in 1970 staatssecretaris Grosheide in het kabinet-De Jong al een eerste aanzet had gegeven tot deze wetgeving. (14.428)
• - 

  Bracht in 1981 de wet Machtiging tot oprichting van de Stichting Opbouw Open Universiteit (Stb. 336) tot stand. De op te richten Open Universiteit moet zorgen voor uitbreiding van het aanbod aan flexibel en gevarieerd hoger onderwijs voor velen. (16.628)

U ziet een selectie van activiteiten. In de uitgebreide versie is het gehele overzicht van activiteiten in te zien.

• - 

  Leverde in het kabinet regelmatig strijd met minister Andriessen van Financiën over het onderwijsbudget
• - 

  Zijn oud-collega Van Aardenne vermeldde in een boek over Hans Wiegel (J. Hoedeman, "Hans Wiegel en het spel om de macht") dat Pais, hoewel hij mede-auteur zou zijn geweest van de notitie 'Puinruimen en Opbouwen', zich in de ministerraad steeds keerde tegen bezuinigingen op Onderwijs en Wetenschappen. Hij had echter geen aandeel gehad in het rapport 'Puinruimen', maar was medeauteur van een rapport ('Gunstiger perspectieven in plaats van sombere prognoses') van een werkgroep uit de Telders-stichting over het financiële beleid van de overheid in relatie tot economische groei.

• - 

  Zat tijdens de Bezetting vanaf 1942 ondergedoken in Barneveld. Het gezin deed een vergeefse poging om naar Zwitserland uit te wijken.
• - 

  Vegetariër sinds 1944 en geheelonthouder
• - 

  Bewust joods; zijn ouders waren nogal religieus. Hield volgens joods gebruik bij zijn beëdiging tot Eerste Kamerlid zijn hoed op.
• - 

  Hij promoveerde bij prof. P. de Wolff, coreferent was Wim Duisenberg
• - 

  Zijn vader werd 101 jaar

• - 

  Toen tijdens een ministerraadsvergadering minister Andriessen het steeds over de econoom 'Kiens' (Keynes) had, corrigeerde Pais hem met de woorden: het is Keynes ('keens'), dat rijmt op 'brains'.

• - 

  Was bij de Tweede Kamerverkiezingen in 1971 21ste op de VVD-kandidatenlijst en werd niet gekozen (de VVD haalde 16 zetels). Stond ook in 1972 op een onverkiesbare plaats.
• - 

  Werd in 1977 tot Eerste Kamerlid gekozen door Groep II: Gelderland, Overijssel, Groningen en Drenthe
• - 

  Werd in 1981 gekozen door Groep III: Noord-Holland en Friesland

• - 

  Jet Bruinsma en Han van Gessel, "Pais: een zeer druk klein baasje op het ministerie van Onderwijs", De Volkskrant, 15 april 1978
• - 

  Interview in HP/De Tijd, 23 september 1978
• - 

  Lennart Steenbergen, "Kordaat, vilein en koppig. Arie Pais (1930-2022)", in: Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2022, 168-171

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.