Dr.Mr. B. (Bas) de Gaay Fortman

Voorman en later senator van de PPR en deskundige op het gebied van politieke economie. Stapte in 1970 als één van de weinige ARP¹-spijtstemmers over naar de PPR. Hoogleraar in Afrika, daarna jarenlang aan het Institute for Social Studies en vanaf 2000 aan de Universiteit Utrecht. In 1971 Tweede Kamerlid. Was op het eerste gezicht voor de wat jonge, hippe achterban een wat a-typisch PPR-lid, maar was bij hen populair. Leidde zijn partij in 1972 naar verkiezingswinst. Fractievoorzitter tijdens het kabinet-Den Uyl². Verruilde in 1977 de Tweede Kamer voor de Eerste Kamer, waarvan hij steeds meer een verdediger zou worden. Zoon van ARP-senator en minister W.F. de Gaay Fortman³.

PPR, GroenLinks
functie(s) in de periode 1971-1991: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK, lid Eerste Kamer, fractievoorzitter EK

• - 

  ARP (Anti-Revolutionaire Partij), until July 1970
• - 

  PPR (Politieke Partij Radikalen), from July 1970 until 16 February 1991 (vanaf 1989 tevens lid Vereniging GroenLinks)
• - 

  GroenLinks, from 24 November 1990 (vanaf 2023 tevens lid PvdA)

• - 

  repetitor burgerlijk recht, handelsrecht en staathuishoudkunde, from 1960 until 1963
• - 

  wetenschappelijk medewerker sociale faculteit, Vrije Universiteit te Amsterdam, from 1965 until 1967
• - 

  senior lector (hoofd economische faculteit), Universiteit van Zambia te Lusaka, from 1967 until 1971
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 25 May 1971 until 8 June 1977
• - 

  buitengewoon hoogleraar ontwikkelingseconomie, ISS (Institute of Social Studies) te 's-Gravenhage, from 1971 until 1977
• - 

  fractievoorzitter PPR Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 30 November 1972 until 25 May 1977
• - 

  hoogleraar politieke economie, ISS (Institute of Social Studies) te 's-Gravenhage, from 1977 until 1 December 2002
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten Generaal, from 20 September 1977 until 1 February 1991
• - 

  fractievoorzitter PPR Eerste Kamer der Staten-Generaal, from 20 September 1977 until 12 February 1990 (in 1981-1986 en vanaf 1987 een eenmansfractie)
• - 

  hoogleraar politieke economie van de rechten van de mens, Universiteit Utrecht, from 2000 until 2010 (sinds 2002 honorair)

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

• - 

  lid bestuur Stichting Grondwetcampagne 2023, from 7 February 2019

• - 

  voorzitter Pugwash Nederland, from 1995 until 2004
• - 

  lid Raad voor de Journalistiek, from 2001 until 2009
• - 

  lid permanente commissie Ontwikkelingssamenwerking, AIV (Adviesraad Internationale Vraagstukken), from 1 January 2002
• - 

  vicevoorzitter Prins-Clausleerstoel, Universiteit van Utrecht en ISS (Institute for Social Studies), from 6 March 2003 until October 2008

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

• - 

  lid parlementaire delegatie naar de Volksrepubliek China, from 18 August 1973 until 28 August 1973
• - 

  voorzitter bijzondere commissie voor het wetsvoorstel Wet op de Vermogensaanwasdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 24 June 1976 until 8 June 1977
• - 

  lid College van Senioren (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 20 September 1977 until 12 February 1990
• - 

  plaatsvervangend voorzitter vaste commissie voor Justitie (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 5 October 1977 until 16 September 1980

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

• - 

  Diende in 1972 een initiatiefwetsvoorstel inzake het invoeren van cassatie, van cassatie in het belang der wet en tot herziening van het militair strafrecht in. Dit voorstel werd in 1973 door de Eerste Kamer verworpen. Een tweede, enigszins aangepast, in 1975 door Jurgens ingediend voorstel werd wel aanvaard. (11.884 & 13.331)
• - 

  Wijzigde in 1974 samen met zijn fractiegenoot Erik Jurgens via een initiatiefwetsvoorstel de Wet gewetensbezwaren militaire dienst, waardoor tewerkstelling van gewetensbezwaarden werd overgeheveld van Defensie naar Sociale Zaken. (12.447)
• - 

  Diende in 1976 als initiatiefwetsvoorstel een novelle in op het in 1975 aanvaarde voorstel inzake de herziening van het militair strafrecht. Dit voorstel werd in 1977 wet.
• - 

  Interpelleerde op 23 juni 1982 samen met Suzanne Bischoff van Heemskerck minister-president Van Agt over het kasplafond bij ontwikkelingssamenwerking
• - 

  Interpelleerde op 15 november 1988 samen met Jan Vis (D66) minister Deetman over de gang van zaken rond de Harmonisatiewet WO/HBO

• - 

  In 1976 stemden hij en Henk Waltmans als enigen van hun fractie tegen het initiatiefwetsvoorstel-Geurtsen/Lamberts/Veder-Smit/Roethof inzake afbreking zwangerschap
• - 

  Stemde in 1981 als Eerste Kamerlid, anders dan de Tweede Kamerfractie, tegen een voorstel in eerste lezing tot herziening van de grondwettelijke bepaling over het voorzitterschap van de Verenigde Vergadering

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

• - 

  Behoorde in 1967-1968 tot de Américaine Groep, een informeel overleg van christen-radicalen uit KVP, ARP en CHU, waarvan onder anderen Van Hulten, Jurgens, Boukema en prof. Alting von Geusau deel uitmaakten
• - 

  Verliet in juli 1970 de ARP vanwege een besluit van het ARP-partijconvent om te streven naar een gezamenlijk programma van ARP, CHU en KVP
• - 

  Was in april 1971 in het alternatieve kabinet-Den Uyl/Van Mierlo/Aarden minister voor Ontwikkelingssamenwerking
• - 

  Verving in oktober 1971 bij de algemene beschouwingen over de begroting 1972 fractievoorzitter Aarden, die vanwege ziekte afwezig was
• - 

  Voerde in 1972 een geïmproviseerde, maar ook succesvolle campagne met enkele stunts. Zo verbleef hij een nacht in een gekraakt slooppand.

• - 

  Zijn echtgenote, Clasina van Bentum, was lerares Nederlands
• - 

  Zat enige tijd tegelijkertijd met zijn vader in de Eerste Kamer

• - 

  Werd in 1977 en 1981 tot Eerste Kamerlid gekozen door Groep II: Gelderland, Overijssel, Groningen en Drenthe

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  H. van der Werf, "Bas de Gaay Fortman: Profiel van een politicus" (Baarn 1973)
• - 

  Geert Pool, "Het Bas-effect", in: Ch. van de Belt e.a. (red.), "De Politieke Partij Radikalen 1968-1990. Macht uit het zadel" (2022), 94-95

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Uitgebreide biografieën van de huidige leden van de Eerste en Tweede Kamer zijn beschikbaar via parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.

• 1. 

  De ARP werd op 3 april 1879 opgericht door Abraham Kuyper. Daarmee kwam er een partijverband voor politieke stroming, de antirevolutionairen, die reeds sinds het begin van de 19e eeuw bestond. Zij was de eerste nationale politieke partij. De ARP was een christendemocratische, protestantse partij. In 1980 ging de ARP met KVP en CHU op in het CDA.
   
• 2. 

  Dit kabinet wordt beschouwd als het meest links-progressieve kabinet uit de parlementaire geschiedenis. Het kwam tot stand na de moeizame formatie die volgde op de verkiezingen van 1972 en was de opvolger van de kabinetten-Biesheuvel I en II. Het bestond uit bewindslieden van de PvdA, D'66, PPR, KVP en ARP onder leiding van PvdA'er Joop den Uyl.
   
• 3. 

  Gezaghebbende progressieve ARP- en CDA-politicus. Was ambtenaar, secretaris van de rijksbemiddelaars en docent aan de CNV-kaderschool en werd later hoogleraar aan de VU. In 1956 zonder succes formateur tijdens de lange kabinetsformatie van dat jaar. Wist in 1960, het jaar waarin hij ook senator was geworden, echter snel een kabinetscrisis op te lossen. Liet zich in 1973 samen met Boersma overhalen minister te worden in het kabinet-Den Uyl. Had een goede band met de ex-gereformeerde Den Uyl. Als minister een relativerende, vaderlijke figuur. Speelde een belangrijke rol bij de onafhankelijkheid van Suriname en kwam met een plan om Nederland op te delen in 24 provincies. Was in 1981 nog eens als informateur betrokken bij een formatie en wist de weg te openen voor een kabinet van CDA, PvdA en D66. Tot op hoge leeftijd kritisch volger van de koers van het CDA.