Mr. J.A. de Wilde - Main contents

Bekende antirevolutionaire politicus, die in zijn optreden altijd zeer joviaal was. Zijn ouders kwamen van het eiland Tholen; zijn vader was later een vooraanstaande antirevolutionair, wethouder in Den Haag en gedeputeerde. Hijzelf was advocaat in Goes en Den Haag en werd in 1918 Tweede Kamerlid. In 1919 werd hij tevens wethouder van financiën in Den Haag en in die functie werkte hij samen met Drees i. In 1933 volgde zijn benoeming tot minister van Binnenlandse Zaken in het kabinet-Colijn II i. Hij had onder meer te maken met de toenemende agitatie van nationaal-socialisten. Als minister van Financiën in het kabinet-Colijn IV i trad hij in 1939 af vanwege bezwaren tegen de in zijn ogen te dure plannen van minister Romme i om de jeugdwerkloosheid aan te pakken. Na 1945 was hij nog bijna zeven jaar Tweede en Eerste Kamerlid.

ARP
functie(s) in de periode 1918-1952: lid Tweede Kamer, lid Eerste Kamer, minister

• - 

  advocaat en procureur te Goes, from 1905 until July 1908
• - 

  advocaat en procureur te 's-Gravenhage, from July 1908 until 25 May 1933
• - 

  lid gemeenteraad van 's-Gravenhage, from 7 September 1916 until 1 September 1931 (in 1916-1919 voor kiesdistrict 's-Gravenhage II)
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 17 September 1918 until 27 May 1933
• - 

  wethouder (van financiën, vanaf 15 oktober 1923 tevens gemeentebedrijven) van 's-Gravenhage, from 2 September 1919 until 1 September 1931
• - 

  minister van Binnenlandse Zaken, from 26 May 1933 until 24 June 1937
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 8 June 1937 until 26 June 1937
• - 

  minister van Financiën, from 24 June 1937 until 19 May 1939
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 19 September 1939 until 27 July 1948
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, from 27 July 1948 until 15 July 1952

• - 

  geïnterneerd polizeiliches durchgangslager te Schoorl, from 30 June 1941 until 25 August 1941
• - 

  gedwongen verblijft in hotel "De IJzeren Man" te Vught, from 25 August 1941 until December 1941 (zogenaamde "Ehrenhaft")
• - 

  geïnterneerd gijzelaarskamp te Sint-Michielsgestel, from December 1941 until 1942

• - 

  Was als minister van Binnenlandse Zaken ook belast met Posterijen, Telefonie en Telegrafie (incl. radio-zaken) en met ambtenarenzaken en pensioenen

• - 

  hoofdredacteur AR-dagblad "De Zeeuwsche Courant, from 1913 until 1920 (medeoprichter)
• - 

  secretaris Centraal Comité van ARP-kiesverenigingen, from 1918 until 23 April 1925
• - 

  fractiesecretaris ARP Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 11 July 1922 until 16 September 1925
• - 

  vicevoorzitter Centraal Comité van ARP-kiesverenigingen, from 23 April 1925 until 1 July 1949
• - 

  waarnemend voorzitter Centraal Comité van ARP-kiesverenigingen, from 25 September 1925 until March 1926 (tijdens ministerschap van Colijn)
• - 

  vicefractievoorzitter ARP Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 19 September 1939 until 26 July 1948
• - 

  lid seniorenconvent illegale ARP, from 1942 until 1945
• - 

  waarnemend voorzitter Centraal Comité van ARP-kiesverenigingen, 1945
• - 

  voorzitter studiecommissie naar het processieverbod, Centraal Comité van ARP-kiesverenigingen, 1950
• - 

  erelid ARP, from 3 April 1954 until 10 January 1956 (t.g.v. 75-jarig bestaan ARP)

• - 

  lijstaanvoerder ARP Tweede Kamerverkiezingen 1922 (in de kieskringen Tilburg, Dordrecht en Middelburg)
• - 

  lijstaanvoerder ARP Tweede Kamerverkiezingen 1929 (in de kieskring Leiden)

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

• - 

  secretaris Staatscommissie inzake de Nederlandse taal (Staatscommissie-Kuyper), 1909
• - 

  adjunct-secretaris Koninklijk Nationaal Steuncomité, from 22 August 1914
• - 

  lid redactie dagblad "De Standaard", from 1919 until 1922
• - 

  plaatsvervangend lid en plaatsvervangend voorzitter Commissie van deskundigen voor de tabaksaccijns, from June 1921
• - 

  lid Staatscommissie inzake de financiële verhouding tussen Rijk en Gemeente (Staatscommissie-Van Lynden van Sandenburg), from 1 September 1921 until September 1927
• - 

  voorzitter Raad van Beheer gemengd bedrijf HTM (Haagsche Tram Maatschappij) te 's-Gravenhage, from 1926 until 1931
• - 

  voorzitter Haagsche Maatschappij voor gasdistributie (als wethouder)
• - 

  voorzitter bouwgrondmaatschappijen "Meer en Bosch" en "Ockenburgh"
• - 

  voorzitter Rijkscommissie van advies voor werkverruiming, from 1 December 1931 until 1 June 1933
• - 

  president-directeur Coöperatieve Spaar- en Voorschotbank "Boaz" te 's-Gravenhage, until May 1933
• - 

  lid bestuur Vereeniging tot Christelijke verzorging van krankzinnigen, until May 1933
• - 

  voorzitter Staatscommissie inzake de Grondwetsherziening, from 24 January 1936 until 8 June 1936
• - 

  voorzitter Nederlandsche Bakkerij Stichting, from October 1939 until 1942
• - 

  regeringscommissaris voor de hulpverlening aan Rotterdam, from 16 May 1940 (aangesteld door gen. Winkelman)
• - 

  vicevoorzitter Nationaal Comité "Handhaving Rijkseenheid", from 14 December 1946 until February 1950
• - 

  voorzitter Electriciteitsraad, from 1 October 1947 until 1949
• - 

  lid Raad van Commissarissen Zuid-Hollandse Bank, from 1947
• - 

  lid commissie van beroep voor Christelijk onderwijs

• - 

  voorzitter begrotingscommissie voor hoofdstuk VI (Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen) 1930 (Tweede Kamer der Staten-Generaal)
• - 

  voorzitter Commissie van Voorbereiding voor het wetsontwerp Herziening Gemeentewet (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from October 1929 until April 1930
• - 

  voorzitter begrotingscommissie voor hoofdstuk VIIb (Financiën) 1932 (Tweede Kamer der Staten-Generaal)
• - 

  voorzitter vaste commissie voor de Belastingen (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 13 October 1932 until 26 May 1933
• - 

  voorzitter Commissie van Voorbereiding voor de ontwerp-wet Aanvulling van de Zegelwet en Heffing ener Weeldebelasting (Tweede Kamer der Staten-Generaal), 1932
• - 

  secretaris van de ministerraad (kabinetten-Colijn II en III), from May 1933 until February 1937
• - 

  voorzitter begrotingscommissie voor Openbare Werken en Wederopbouw (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 12 December 1945 until 3 June 1946
• - 

  voorzitter vaste commissie voor de Rijksuitgaven (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 21 September 1946 until 27 July 1948
• - 

  lid Centrale Afdeling (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 21 September 1948 until 21 December 1948
• - 

  lid Centrale Afdeling (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 28 December 1950 until 4 April 1951
• - 

  lid Centrale Afdeling (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 18 September 1951 until 15 July 1952

• - 

  gymnasium-a, Gymnasium Haganum te 's-Gravenhage, from 1 September 1892 until June 1898

• - 

  klassieke talen (kandidaats), Vrije Universiteit te Amsterdam, from 23 September 1898 until 1901
• - 

  rechtsgeleerdheid, Vrije Universiteit te Amsterdam, from 1901 until 10 June 1905
• - 

  rechtswetenschap (gepromoveerd op stellingen), Gemeentelijke Universiteit te Amsterdam, 5 October 1905

• - 

  Sprak in de Tweede Kamer vooral over financiën en binnenlandse zaken (gemeentefinanciën) en enkele malen over onderwijs

• - 

  Behoorde in 1932 met Schouten en Visscher tot de minderheid van zijn fractie die tegen een wetsvoorstel stemde over verlaging van uitkeringen aan gemeenten en provincies, ten einde tot salarisverlaging van hun ambtenaren te komen
• - 

  Behoorde in 1952 tot de minderheid van zijn fractie die bij de eerste lezing van de grondwetsherziening tegen het (verworpen) wetsvoorstel inzake uitbreiding van het ledental van de Eerste Kamer stemde

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

• - 

  Gaf in 1933 uitvoering aan het zogenaamde ambtenarenverbod. Dit was ingesteld door het kabinet-Ruijs de Beerenbrouck III. Ambtenaren mochten geen lid zijn van een revolutionaire beweging of revolutionair gezind zijn. Het verbod gold in eerste instantie voor linkse partijen, zoals CPH, RSP en OSP en voor kleine linkse vakbonden, en daarnaast voor kleine nationaal-socialistische en fascistische partijen. Militaire ambtenaren mochten geen lid zijn van de SDAP en het NVV (plus daarbij aangesloten bonden). Pas later (december 1933) werden de NSB en (in 1938) Zwart Front op de lijst geplaatst.
• - 

  Dwong in 1933 samen met minister Oud gemeenten te bezuinigen, met name op uitgaven voor de werklozensteun. Een wetje leidde tot een lagere uitkering uit het gemeentefonds.
• - 

  Plaatste in december 1933 de gemeente Beerta onder rijkstoezicht, omdat het communistische en sociaaldemocratische gemeentebestuur onverantwoorde uitgaven deed en de begroting niet op orde had. Ook de meerderheid van de SDAP in de Tweede Kamer steunde die maatregel.
• - 

  Keerde zich in december 1935 tegen verdere opvoering van het toneelstuk "De Beul" van P. Lagerkwist, nadat NSB'ers eerdere voorstellingen hadden verstoord
• - 

  Had een belangrijk aandeel in de partiële Grondwetsherziening van 1937. Deze Grondwetsherziening maakte de benoeming van ministers zonder portefeuille mogelijk en opende de mogelijkheid van het instellen van openbare lichamen van beroep en bedrijf. Zijn voorstel om revolutionaire volksvertegenwoordigers hun lidmaatschap te kunnen ontnemen, werd bij de tweede lezing verworpen. In oktober 1937 verving hij als minister van Financiën zijn ambtgenoot Van Boeijen bij de verdediging van de voorstellen in de Tweede Kamer.
• - 

  Belangrijkste benoemingen tijdens zijn ministerschap (1933-1937): J.P. Fockema Andreae (lib., Commissaris der Koningin in Groningen), J. Linthorst Homan (lib., Commissaris der Koningin in Groningen), W.G.A. van Sonsbeeck (rk, Commissaris der Koningin in Limburg), L.H.N. Bosch ridder van Rosenthal (chu, Commissaris der Koningin in Utrecht), S.J.R. de Monchy (chu, burgemeester van 's-Gravenhage)
• - 

  Als minister van Financiën had hij te maken met een tekort op de begroting 1938 van 71 miljoen gulden. Daarnaast was er sterke aandrang om de uitgaven voor defensie te verhogen. Hij kwam daarom met nieuwe voorstellen voor belastingverhoging.

• - 

  Bracht in 1933 een wet tot stand waarbij de gemeente Rotterdam onder meer werd uitgebreid met het grondgebied van de op te heffen gemeenten Hoogvliet en Pernis
• - 

  Bracht in 1934 wetten tot stand inzake vereniging van de gemeenten Enschede en Lonneker, van de gemeenten Ængwirden en Schoterland (vorming van een nieuwe gemeente Heerenveen), en van de gemeenten Borkel en Schaft, Dommelen en Valkenswaard (vorming nieuwe gemeente Valkenswaard)
• - 

  Bracht in 1935 wetten tot stand inzake opheffing van de gemeenten Hedikhuizen, Herpt, Heusden, Nieuwkuijk en Oudheusden (nieuwe gemeente Heusden), tot vereniging van de gemeenten Lierop en Someren, en tot vereniging van de gemeenten Zegwaart en Zoetermeer
• - 

  Bracht in 1935 de Radio-Omroepzenderwet tot stand. Hiermee werd de Nederlandse Omroep-Zender Maatschappij (Nozema) opgericht, die belast werd met de aanleg en exploitatie van zendinrichtingen ten behoeve van de radio-omroeporganisaties.
• - 

  Bracht in 1935 een wijziging van de Kieswet tot stand, waardoor het stelsel van restzetelverdeling gunstiger werd voor grote partijen. Er wordt een waarborgsom ingevoerd bij deelname aan Tweede Kamerverkiezingen. De waarborg vervalt als niet 75% van de kiesdeler wordt gehaald.
• - 

  Bracht in 1936 wetten tot stand inzake vereniging van de gemeenten Beverwijk en Wijk aan Zee en Duin, van de gemeenten Boschkapelle, Stoppeldijk, Hengstdijk en Ossenisse (nieuwe gemeente Vogelwaarde) en van de gemeenten IJsselmuiden, Grafhorst, Wilsum, Kamperveen en Zalk en Veecaten (nieuwe gemeente IJsselmuiden)
• - 

  Bracht in 1936 de Wet tot bescherming der bevolking tegen luchtaanvallen tot stand. De wet voorzag onder meer in de bouw van openbare schuilkelders, de opzet van een luchtbeschermingsorganisatie en het geven van overheidsinformatie over hoe te handelen bij luchtaanvallen.

• - 

  Trad in mei 1939 af als minister, vanwege een geschil van mening met zijn collega's over het financiële beleid en in het bijzonder met de minister van Sociale Zaken, Romme, over extra uitgaven voor de bestrijding van de jeugdwerkloosheid. Daarnaast keerde hij zich tegen het op Duitse leest geschoeide plan om jongeren in werkverschaffingskampen onder te brengen. Bovendien was hij ontstemd dat de wetsvoorstellen om die plannen in te voeren niet nogmaals in de ministerraad ter tafel waren gekomen.
• - 

  Was als oudste lid in jaren in 1948 een keer fungerend Tweede Kamervoorzitter
• - 

  Werd in 1948 niet meer gekandideerd voor de Tweede Kamer in verband met zijn leeftijd
• - 

  Was in december 1949 de enige afwezige in het debat en bij de stemming over de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië
• - 

  Was in de eerste helft van 1950 langdurig afwezig vanwege ziekte

• - 

  Was medeoprichter van de Nieuwe Haagsche Courant
• - 

  Zijn zwager J.A. Nederbragt was burgemeester van Voorburg (1939-1946) en gezant in Israël. Eerder was hij ambtenaar op Buitenlandse Zaken en havenpresident in Danzig.
• - 

  Zijn vader was wethouder van 's-Gravenhage (1907-1916) en lid Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland (1916-1927)

• - 

  Werd in 1913 in het district Arnhem na herstemming verslagen door K. Eland (ul) en in het district Gouda door jhr. W.Th.C. van Doorn (eveneens na herstemming). Eindigde in het district Zaandam als derde achter J.E.W. Duijs (sdap) en J. Limburg (vdb).
• - 

  Was in 1937 en 1946 nummer twee op de ARP-kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen
• - 

  Werd in 1948 tot Eerste Kamerlid gekozen door Groep I: Noord-Brabant, Zeeland, Utrecht en Limburg

• - 

  secretaris-generaal ministerie van Binnenlandse Zaken, May 1940 (gevraagd door generaal Winkelman; trok zich na 1 dag bedenktijd terug)

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  J. Bosmans, "Wilde, Jacob Adriaan de (1879-1956)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel II, 617
• - 

  Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden in woord en beeld (1938)
• - 

  Wie is dat? 1956

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.