Mr.dr. A.M. (Dolf) Joekes - Main contents

Vooraanstaande VDB- en later PvdA-politicus. Geboren in Nederlands-Indië waar hij bij een spoorwegmaatschappij werkte. Kwam in 1925 in de Kamer en was vanaf 1933 fractievoorzitter tijdens het de kabinetten-Colijn waaraan ook de VDB met Oud i op financiën deelnam. Na de oorlog kozen Joekes en Oud wel voor de stap naar de PvdA, maar bedankte Oud daarvoor al spoedig. In de PvdA-fractie steunde Joekes de Indië-politiek hoewel hij altijd gematigd voorstander van zelfstandigheid van Indië was geweest. Als minister van Sociale Zaken in de kabinetten-Drees I i en Drees II i bracht hij belangrijke wetten tot stand zoals de Wet op de ondernemingsraden en de Werkloosheidswet. Stond bekend als een innemende gentleman, maar kropte gevoelens van onvrede soms te veel op.

VDB, PvdA
functie(s) in de periode 1925-1960: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK, minister, lid Raad van State

• - 

  VDB (Vrijzinnig-Democratische Bond), until 9 February 1946
• - 

  PvdA (Partij van de Arbeid), from 9 February 1946

• - 

  medewerker Semarang-Joanna en Semarang-Cheribon Stoomtram-Maatschappijen te Semarang (Ned-Indië), from 1910 until 1911
• - 

  secretaris van de hoofdvertegenwoordiger Semarang-Joanna en Semarang-Cheribon Spoortram-Maatschappijen te Semarang, from 1911 until 1918
• - 

  secretaris hoofddirectie Semarang-Joanna en Semarang-Cheribon Spoortram-Maatschappijen te 's-Gravenhage, from 1918 until 1920
• - 

  ambtenaar afdeling internationale arbeidswetgeving (rang: referendaris, 1 april 1923 administrateur), ministerie van Arbeid, from 1920 until 15 September 1925
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 15 September 1925 until 7 August 1948
• - 

  fractievoorzitter VDB Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 1 June 1933 until 20 September 1937
• - 

  fractievoorzitter VDB Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 16 October 1938 until 9 February 1946
• - 

  lid gemeenteraad van 's-Gravenhage, from 5 September 1939 until 1 September 1941
• - 

  minister van Sociale Zaken, from 7 August 1948 until 15 September 1951 (naam departement gewijzigd)
• - 

  minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, from 15 September 1951 until 2 September 1952
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 23 July 1952 until 1 November 1952
• - 

  lid Raad van State, from 1 November 1952 until 1 June 1960 (benoemd bij K.B. van 21 oktober 1952)

• - 

  geïnterneerd gijzelaarskamp te Sint-Michielsgestel, from 5 May 1942 until December 1942
• - 

  geïnterneerd strafgevangenis te Scheveningen, from 1 April 1943 until April 1944
• - 

  geïnterneerd concentratiekamp te Buchenwald, from April 1944 until April 1945

• - 

  redacteur VDB weekblad "De Vrijzinnig Democraat"
• - 

  adviseur VDJO (Vrijzinnig-Democratische Jongeren Organisatie)
• - 

  lid VDB-commissie over herziening van het defensiestandpunt, 1935
• - 

  lid VDB-studiecommissie Nederland en de internationale verhoudingen, from June 1937
• - 

  eindredacteur VDB-weekblad "De Vrijzinnig Democraat", from 1940
• - 

  voorzitter VDB, from May 1941 until 1943
• - 

  lid dagelijks bestuur VDB, from May 1945 until February 1946
• - 

  vicefractievoorzitter PvdA Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 10 February 1946 until 7 August 1948
• - 

  vicevoorzitter PvdA, from 23 February 1946 until 7 August 1948
• - 

  lid commissie beginselprogramma PvdA, from 27 July 1946 until 24 April 1947

• - 

  lijstaanvoerder PvdA Tweede Kamerverkiezingen 1946 (kieskring Leeuwarden), from 21 March 1946 until 17 May 1946
• - 

  lijstaanvoerder PvdA Tweede Kamerverkiezingen 1948 (kieskring Leeuwarden), from 15 April 1948 until 7 July 1948

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

• - 

  lid Raad van Commissarissen "Olveh" (Onderlinge Levensverzekeringsmaatschappij 'Eigen Hulp') te 's-Gravenhage
• - 

  lid Hoge Raad van Arbeid, from 1920 until 1922
• - 

  secretaris Nederlandse delegatie conferenties Internationale Arbeidsorganisatie te Genève, from 1921 until 1924
• - 

  redacteur jaarboek "Grotius", from 1923 until 1946
• - 

  lid Nederlandse delegatie conferenties Internationale Arbeidsorganisatie te Genève, from 1925
• - 

  lid bestuur Mr. C.Th. van Deventerstichting, around 1928
• - 

  lid bestuur Kartinifonds, around 1928
• - 

  lid Commissie van Advies voor de werkloosheidsverzekering, around 1928
• - 

  lid Vlootcommissie, from 1933 (nog in 1938)
• - 

  lid bestuur Tjandistichting, around 1934 (nog in 1937)
• - 

  lid Staatscommissie inzake de Grondwetsherziening (Staatscommissie-De Wilde), from 24 January 1936 until 8 June 1936
• - 

  lid Staatscommissie inzake concentratie van scholen voor bijzonder lager onderwijs, from 4 February 1936 until 16 December 1936
• - 

  lid commissie van advies inzake economische samenwerking tussen Nederland en Nederlands-Indië, from May 1936
• - 

  voorzitter adviescommissie uit de Hoge Raad van Arbeid inzake een voorontwerp wettelijke regeling inzake de verzekering tegen geldelijke gevolgen van werkloosheid, from February 1938
• - 

  lid Commissie van Toezicht, bedoeld in art. 120 der Ziektewet, around 1938 (nog in 1946)
• - 

  lid Politiek Convent, from 1 July 1940 until 5 May 1942
• - 

  lid Grootburgercomité, from December 1942 until 1 April 1943
• - 

  voorzitter Nederlandse delegatie, conferenties van de Internationale Arbeidsorganisatie te Geneve, from 1945
• - 

  lid Nationale Advies Commissie (adviescollege voor de samenstelling van de Voorlopige Staten-Generaal), from 20 July 1945 until 16 November 1945
• - 

  lid Staatscommissie onderzoek wijziging procedure Grondwetsherziening, from 1 March 1946 until 1 April 1946
• - 

  lid bestuur fondsen en stichtingen die de belangen van het onderwijs in Nederlands-Indië behartigen
• - 

  lid College van Rijksbemiddelaars, from 1 May 1947 until July 1948
• - 

  lid bestuur Van Deventer-Maasstichting, from October 1947
• - 

  lid Nederlandse delegatie rijksconferentie met Suriname en Curaçao, from January 1948

• - 

  lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from September 1933 until September 1936
• - 

  lid bijzondere commissie van onderzoek naar de affaire-Spoorhout (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from December 1933 until May 1935 (onduidelijke houtlevering door de N.V. Spoorhout aan de Nederlandse Spoorwegen)
• - 

  lid Gemengde Commissie voor de Stenografie (namens de Tweede Kamer), from 17 September 1936 until 26 July 1948
• - 

  voorzitter begrotingscommissie voor de koloniale begrotingen (Tweede Kamer der Staten-Generaal) (voor 1938 en 1939)
• - 

  lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from February 1939 until June 1946
• - 

  voorzitter Commissie voor Voorbereiding voor het wetsvoorstel Goedkeuring Verdrag van San Francisco over oprichting van de Verenigde Naties (Tweede Kamer der Staten-Generaal), October 1945
• - 

  voorzitter begrotingscommissie voor de begrotingen van Nederlands-Indië, Suriname en Curaçao en van het ministerie van Overzeese Gebiedsdelen (Tweede Kamer Staten-Generaal), from 24 September 1947 until July 1948
• - 

  voorzitter Gemengde Commissie voor de Stenografie (Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal), from May 1947 until 26 July 1948
• - 

  voorzitter Commissie van Voorbereiding voor de ontwerp-Werkloosheidswet (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from February 1948 until July 1948
• - 

  voorzitter West-Indische Commissie (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 14 October 1952 until 1 November 1952
• - 

  lid afdeling Buitenlandse Zaken (Raad van State)
• - 

  lid afdeling Sociale Zaken (Raad van State)
• - 

  lid afdeling Maatschappelijk Werk (Raad van State)
• - 

  lid afdeling Economische Zaken (Raad van State)
• - 

  lid afdeling Zaken Overzee (Raad van State)
• - 

  lid afdeling Sociale Zaken en volksgezondheid (Raad van State)
• - 

  lid afdeling geschillen van bestuur (Raad van State)
• - 

  lid afdeling Wederopbouw en Volkshuisvesting (Raad van State)

• - 

  gymnasium te Zwolle
• - 

  Gymnasium Haganum te 's-Gravenhage, until July 1903

• - 

  rechtswetenschap (gepromoveerd op stellingen), Rijksuniversiteit Leiden, from 24 September 1903 until 2 July 1908
• - 

  staatswetenschap (gepromoveerd op dissertatie), Rijksuniversiteit Leiden, 19 May 1911

• - 

  Werd in 1925 gekozen als nieuwe koloniale specialist van de vrijzinnig-democraten. Hield zich verder bezig met sociale zaken, omroepzaken en later ook met handelsbetrekkingen.
• - 

  Interpelleerde op 2 augustus 1946 minister Gielen over de reorganisatie bij het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
• - 

  Voerde in december 1946 namens zijn fractie het woord in het debat over het Akkoord van Linggadjati. Was in 1947-1948 woordvoerder Indische aangelegenheden van de PvdA-fractie.
• - 

  Interpelleerde op 22 april 1947 de minister Huysmans, Mansholt, Lieftinck en Van Maarseveen over fraude in de volkshuisvesting

• - 

  In 1935 stemden hij en Schilthuis als enigen van hun fractie vóór de begroting van het Defensiefonds

• - 

  Bracht in 1950 samen met staatssecretaris Van der Grinten en de ministers Van den Brink en Mansholt de Wet op de bedrijfsorganisatie (Stb. K 22) tot stand, waarbij de Sociaal-Economische Raad werd ingesteld en de instelling van product-, hoofdbedrijf- en bedrijfsschappen mogelijk werd. Het wetsvoorstel was in 1948 ingediend met minister-president Beel als eerste ondertekenaar. (873)
• - 

  Bracht in 1950 de Wet op de ondernemingsraden (Stb. K 174) tot stand. Deze wet verplicht de directeur van een onderneming met 25 of meer werknemers een ondernemingsraad (OR) in te stellen. De OR, die bestaat uit vertegenwoordigers van het personeel, moet bijdragen aan het zo goed mogelijk functioneren van de onderneming en kan door het personeel naar voren gebrachte wensen of bezwaren behandelen. Verder moet er met de OR overleg worden gepleegd over werkroosters, vakantietijden etc. Het wetsvoorstel was in 1948 ingediend door minister Drees. (884)
• - 

  Bracht in 1951 de Silicosewet (Stb. 134) tot stand, die regels bevatte over het voorkomen en bestrijden van de longaandoening silicose (een beroepsziekte van met name mijnwerkers). (1.507)
• - 

  Bracht in 1951 samen met staatssecretaris Van Rhijn de Noodwet Kinderbijslag kleine zelfstandigen (Stb. 212) tot stand. Dit was een tijdelijke uit de algemene middelen gefinancierde voorziening voor middenstanders en land- en tuinbouwers. Een zelfstandige met drie kinderen onder de zestien jaar kreeg afhankelijk van het inkomen een bijslag. Ook kinderen onder de eenentwintig jaar die onderwijs volgden of blijvend arbeidsongeschikt waren, vielen onder de bijslagregeling. (1.638)
• - 

  Bracht in 1951 een wet inzake een wekelijkse rustdag voor toonkunstenaars, die dans- en amusementsmuziek verzorgen (Stb. 281) tot stand. (1.762)
• - 

  Bracht in 1952 de Wet op de gevaarlijke werktuigen (Stb. 104) tot stand, die voorschriften bevatte waaraan gevaarlijke werktuigen (bijvoorbeeld zaagmachines, lieren, landbouwwerktuigen) en beveiligingsmiddelen moesten voldoen. (2.222)
• - 

  Bracht in 1952 een wet (Stb. 274) tot herziening van de Hinderwet tot stand. De belangrijkste wijzigingen waren dat bij AMvB kon worden bepaald welke inrichtingen onder de wet vielen, actualisering van de wet op het punt van aan lagere overheden toegedeelde bevoegdheden, en modernisering van administratieve voorschriften. (1.972)
• - 

  Bracht in 1952 samen met minister Mulderije de Pensioen- en Spaarfondswet (Stb. 275) tot stand, die er zorg voor moet dragen dat aan werknemers gedane toezeggingen over pensioen gerealiseerd worden. Werknemers kunnen toetreden tot een pensioenfonds of een spaarregeling treffen. De verzekeringskamer wordt belast met het toezicht op de fondsen. (1.730)
• - 

  Bracht in 1952 de Emigratiewet (Stb. 279) tot stand, die organen, zoals de Raad voor de Emigratie, in het leven riep die emigratie begeleidden. (2.245)
• - 

  Bracht in 1952 samen met staatssecretaris Van Rhijn de Organisatiewet Sociale Verzekering (Stb. 342) tot stand. Deze wet belastte bedrijfsverenigingen met de uitvoering van de sociale zekerheid. Zij konden zelf de administratie voeren of deze opdragen aan een Gemeenschappelijk Administratiekantoor. Ook konden Gemeenschappelijke Medische Diensten worden opgericht. Met het toezicht op de uitvoering werd de Sociale Verzekeringsraad belast. (1.679)

U ziet een selectie van activiteiten. In de uitgebreide versie is het gehele overzicht van activiteiten in te zien.

• - 

  Kwam in 1940 in conflict met Oud over de vraag wie in 1941 lijsttrekker van VDB moest worden
• - 

  Maakte vanaf juli 1942 in het gijzelaarskamp deel uit van de 'Heren XVII', een uit diverse stromingen bestaande groep intellectuelen die nadachten over het naoorlogse Nederland. Tot de groep behoorden onder anderen A.A.M. Struycken en E.M.J.A. Sassen (RKSP), P. Lieftinck (CHU), W. Banning en M. van der Goes van Naters (SDAP), W. Schermerhorn (VDB), J.H.A Logemann en de historicus P. Geyl.
• - 

  Werd in juni en juli 1946, in september 1946 en 1947, in juli 1948 en in september 1952 als tweede op de voordracht voor het Tweede Kamervoorzitterschap gezet
• - 

  Was in september en oktober 1951 uitgeschakeld door een operatie. Werd toen vervangen door Drees.
• - 

  Een uitkering aan werkenden per 1 januari 1950 kreeg als bijnaam 'Joekesgulden"

• - 

  Zijn schoonvader was gemeenteraadslid in Hengelo (Ov.)
• - 

  Werd in april 1943 gevangen gezet ten gevolge van het tegen de illegaliteit gerichte Englandspiel door de verrader Anton van der Waals

• - 

  minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, August 1939 (geweigerd)

• - 

  P.G.T.W. van Griensven, "Het sociale beleid van minister Joekes", in: P.F. Maas (ed.), "Het kabinet-Drees-Van Schaik. Liberalisatie en ordening". Band A 1948-1951, 529 e.v.
• - 

  P.G.T.W. van Griensven, "Sociale Zaken: spanning tussen het sociaal wenselijke en economisch mogelijke", in: J.J.M. Ramakers (ed.), "Het kabinet-Drees II. In de schaduw van de Koreacrisis". 1951-1952, 159 e.v.
• - 

  J. Bosmans, "Joekes, Adolf Marcus (1885-1962)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel III, 296
• - 

  Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden in woord en beeld (1938)

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.