Dr. W. (Wil) Albeda - Main contents

ARP- en CDA-politicus die zichzelf typeerde als vakbondsman. Was geruime tijd werkzaam bij de Christelijke Bouwbond en het CNV. Daarna hoogleraar sociaaleconomisch beleid in Rotterdam. Had belangstelling voor internationale vraagstukken. Vanaf 1966 lid en sinds 1973 voorzitter van de ARP-fractie in de Eerste Kamer. Stond in 1973 als informateur mede aan de basis van het kabinet-Den Uyl i. Minister van Sociale Zaken in het eerste kabinet-Van Agt i, waarvan hij het 'sociale gezicht' was. Bracht onder meer een herziening van de Wet op de ondernemingsraden en de Arbeidsomstandig­hedenwet tot stand. Keerde na zijn ministerschap terug in de Senaat en werd later voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Evenwichtige, sociaal voelende econoom die vaak optrad als bemiddelaar bij sociale conflicten.

ARP, CDA
functie(s) in de periode 1966-1983: lid Eerste Kamer, fractievoorzitter EK, minister

• - 

  ARP (Anti-Revolutionaire Partij), until 11 October 1980
• - 

  CDA (Christen-Democratisch Appèl), from 11 October 1980

• - 

  tijdelijk tolk bij het geallieerde leger in Duitsland, from March 1945 until May 1945
• - 

  ambtenaar afdeling omzetbelasting, Belastingdienst te Rotterdam, from 1 September 1945 until 1 October 1945
• - 

  medewerker afdeling deblokkering van tegoeden, Bijkantoor "De Nederlandsche Bank" te Rotterdam, from 1 October 1945 until November 1945
• - 

  parttime medewerker NEI (Nederlands Economisch Instituut), from April 1948 until 1951
• - 

  economisch adviseur NCB (Nederlandse Christelijke Bond van Werknemers in Hout en Bouw), from 1 September 1951 until 1 January 1960
• - 

  medewerker afdeling sociale zaken, N.V. Philips' Gloeilampenfabriek te Eindhoven, from 1 January 1960 until 1 November 1961 (onderzoek naar nieuwe vestigingsplaatsen)
• - 

  secretaris (belast met internationale zaken, sociaal-economische onderwerpen en scholing en vorming), CNV (Christelijk Nationaal Vakverbond), from 1 November 1961 until 1 September 1966
• - 

  hoogleraar sociaal-economisch beleid, Nederlandse Economische Hogeschool (vanaf 1973 Erasmus Universiteit) te Rotterdam, from 1 September 1966 until 19 December 1977
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, from 20 September 1966 until 19 December 1977
• - 

  fractievoorzitter ARP Eerste Kamer der Staten-Generaal, from 18 June 1973 until 10 June 1977
• - 

  bijzonder hoogleraar arbeidsrecht, Interuniversitair Instituut Bedrijfskunde van de Erasmus Universiteit en de Technische Hogeschool Delft), from 1973 until 19 December 1977 (vanwege de Stichting Bedrijfskunde)
• - 

  minister van Sociale Zaken, from 19 December 1977 until 11 September 1981
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, from 30 June 1981 until 13 September 1983
• - 

  buitengewoon hoogleraar sociaal-economisch beleid, Rijksuniversiteit Limburg te Maastricht, from 1 August 1982 until 1 September 1985
• - 

  bouwdecaan studierichting economie, Rijksuniversiteit Limburg te Maastricht, from 1 August 1982 until 1983
• - 

  voorzitter WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid), from 1 September 1985 until 1 June 1990
• - 

  bijzonder hoogleraar sociaal-economisch beleid, Rijksuniversiteit Limburg te Maastricht, from 1 September 1985 until 1 July 1995
• - 

  hoogleraar sociaal-economisch beleid, Rijksuniversiteit Utrecht, from 1 May 1990 until 1 April 1993 (in mei-september 1990 Belle van Zuylen-wisselleerstoel)

• - 

  informateur, from 10 April 1973 until 23 April 1973 (samen met Van Agt)
• - 

  informateur, from 20 July 1977 until 27 July 1977

• - 

  lid bestuur ARP kiesvereniging Eindhoven
• - 

  lid redactie "Antirevolutionaire Staatkunde", orgaan van de Dr. Abraham Kuyperstichting, from 1966 until December 1977
• - 

  lid werkgroep Progressief Akkoord (PAK), 1969
• - 

  lid commissie gezamenlijk urgentieprogramma KVP, ARP, CHU 1971-1975, from August 1970
• - 

  lid programmacommissie CDA-verkiezingsprogramma 1977 ('Niet bij brood alleen'), from 20 June 1975 until 23 March 1976

• - 

  decaan sociale faculteit, Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam
• - 

  bemiddelaar bij stakingsconflicten (o.a. in 1972 in de metaalsector)
• - 

  voorzitter Regionale Raad voor de Arbeidsmarkt van Zuid-Holland (voor 1977)
• - 

  voorzitter Nederlandse Vereniging voor het Onderzoek van Arbeidsverhoudingen (voor 1977)
• - 

  lid board of directors EDCS (Ecumenical Development Coöperativesociety) (voor 1977)
• - 

  fellow Vanier-instituut te Ottawa, 1982
• - 

  decaan faculteit der economische wetenschappen, Rijksuniversiteit Limburg te Maastricht, from 1982 until 1985
• - 

  lid Adviescommissie Voortgang Industriebeleid (commissie-Wagner II), from 18 January 1982 until 1983
• - 

  lid Raad van Commissarissen N.V. ABN (Algemene Bank Nederland), from September 1982
• - 

  lid Raad van Commissarissen Uitgeverij "Kok" te Kampen
• - 

  voorzitter onderzoekscentrum MERIT (Maastricht Economic Research Institute on Innovation and Technology), Rijksuniversiteit Limburg
• - 

  voorzitter Raad van Bestuur EDCS (Ecumenical Development Coöperativesociety), from 26 July 1983
• - 

  voorzitter AAR (Advies- en Arbitragecommissie Rijksdienst), from 17 October 1984 until December 1996 (ter regeling geschillen tussen minister en centrales van overheidspersoneel over arbeidsvoorwaarden)
• - 

  lid Raad van Commissarissen N.V. KLM (Koninklijke Luchtvaart Maatschappij), around January 1986
• - 

  voorzitter onafhankelijke adviescommissie Sociaal-Economische Vernieuwing Rotterdam, 1987
• - 

  lid Centrale Commissie voor de Statistiek, around 1989 and still in 1991
• - 

  parttime adviseur inzake sociale vernieuwing, gemeente Rotterdam, from 1 August 1990 until 1997 (één dag per week)
• - 

  bemiddelaar tussen regering en binnenschippers, September 1993
• - 

  lid Raad van Toezicht Kadaster, from 1 May 1994
• - 

  voorzitter Programmacommissie sociaal-economische gezondheidsverschillen, from 31 January 1995 until 2001
• - 

  onderzoeker inkomensvaststelling in de VWS-sector, from 1998 until 1999
• - 

  docent Seniorenacademie Brabant
• - 

  adviseur Internationaal Sprekersbureau Assemblee
• - 

  lid Raad van Toezicht "Pim Fortuyn Foundation", from October 2002

• - 

  plaatsvervangend voorzitter vaste commissie voor Economische Zaken (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 28 January 1969 until 10 May 1971
• - 

  plaatsvervangend voorzitter vaste commissie voor Europese Samenwerkingsorganisaties (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 25 May 1971 until 17 September 1974
• - 

  lid College van Senioren (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 18 June 1973 until 10 June 1977
• - 

  voorzitter vaste commissie voor Algemene Zaken en het Huis der Koningin (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 10 July 1973 until 17 September 1974
• - 

  plaatsvervangend voorzitter vaste commissie voor Economische Zaken (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 24 September 1974 until 20 September 1977

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

• - 

  m.u.l.o., Chr. "A.W.F. Idenburgschool" te Rotterdam, from 1937 until 1940
• - 

  h.b.s.-a en -b, "Christelijke Hogere Burgeschool", Henegouwerplein te Rotterdam, from 1940 until 1943 (vanaf de derde klas, na toelatingsexamen)

• - 

  economie, Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam, from November 1945 until 8 December 1950

• - 

  economische wetenschappen, Vrije Universiteit te Amsterdam, 22 February 1957

• - 

  Was woordvoerder sociale zaken, economische zaken en ontwikkelingssamenwerking van de ARP- en CDA-Eerste Kamerfracties. Hield zich aanvankelijk ook bezig met financiën.

• - 

  In 1975 stemden Elfferich en hij als enigen van hun fractie vóór een wetsvoorstel tot invoering van de volledige leerplicht voor 15-jarigen
• - 

  Behoorde in 1981 tot de minderheid van zijn fractie die vóór twee wetsvoorstellen tot accijnsverhoging in het kader van het belastingplan 1982 stemde

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

• - 

  Had een groot aandeel in de Nota 'Bestek'81' over het financieel en sociaal-economisch beleid. Dat behelsde onder meer kortingen op lonen van trendvolgers en van sociale uitkeringen en beperking van de collectieve lastendruk. In 1979 verdedigde hij een 1-juli-pakket (onder meer kortingen in de sociale zekerheid) waarmee dat beleid werd uitgevoerd. Verzette zich in het kabinet echter ook regelmatig tegen bezuinigingen, met name in de sociale zekerheid. Stond daarbij vaak tegenover minister van Financiën Andriessen.
• - 

  Diende in 1978 samen met de ministers Van Aardennen en Andriessen en staatssecretaris Nooteboom twee wetsvoorstellen in over invoering van een regeling voor vermogensaanwasdeling (VAD). Anders dan in het voorstel van het kabinet-Den Uyl zou er geen collectief beheerd fonds komen. Deze voorstellen werden in 1983 ingetrokken. (15.007 & 15.316)
• - 

  Bracht in 1979 samen met de staatssecretarissen De Jong en Kraaijeveld-Wouters een nota uit over de jeugdwerkloosheid. Daarin wordt gewezen op de noodzaak van bijzondere aandacht voor de hoge werkloosheid onder jongeren. Er komen maatregelen om het opleidingsniveau van laagopgeleiden te verbeteren en om doorstroming van algemeen vormend naar beroepsonderwijs te stimuleren. Er komen meer aanvullende tijdelijke arbeidsplaatsen bij de (semi)overheid. (15.541)
• - 

  Vaardigde in 1979, 1980 en 1981 beperkte loonmaatregelen uit, m.n. ten aanzien van de vakantietoeslagen voor hogere inkomens
• - 

  Bracht in 1979 samen met minister Van Aardenne een nota uit over het ongeval in de kerncentrale van Harrisburg (VS) (15.580)
• - 

  Bracht in 1979 een notitie uit over knelpunten op de arbeidsmarkt. Daarin wordt onder meer ingegaan op deeltijdarbeid, verplichte vacaturemelding, het begrip 'passende arbeid', beroepsvoorlichting, plaatsing van gehandicapten en begeleiding bij (her)intreding. (15.960)
• - 

  Bracht in 1981 een notitie uit over de problematiek van de 'echte minima'. Hierin werd een (eenmalige) tegemoetkoming aangekondigd voor uitkeringsgechtigden die uitsluitend een minimuminkomen hadden. (16.400-XV, nr. 50)

• - 

  Bracht in 1978 een tijdelijke wet tot stand, die ingrijpen in de loonontwikkeling van niet-c.a.o.-inkomens mogelijk maakte. De behandeling in de Tweede Kamer van dit voorstel vond nog vóór het afleggen van de regeringsverklaring plaats.
• - 

  Bracht in 1978 samen met de ministers De Ruiter en Wiegel de wet (Stb. 639) tot goedkeuring van het op 18 oktober 1961 te Turijn gesloten Europees Sociaal Handvest tot stand. Dit Handvest van de Raad van Europa bevat rechten en beginselen op het gebied van arbeid. Het erkent onder meer het stakingsrecht van werknemers en overheidspersoneel, het recht op billijke arbeidsvoorwaarden, een redelijke dagelijkse en wekelijkse arbeidsduur, hygiëne en veiligheid op het werk en het recht op vrijheid van organisatie. Het wetsvoorstel was in 1966 ingediend door de ministers Veldkamp en Samkalden. (8606)
• - 

  Bracht in 1978 samen met de staatssecretarissen De Graaf en Nooteboom een wet (Stb. 465) tot stand tot vervanging van de kinderaftrek door verhoging van de kinderbijslag, en voorts tot verhoging van de kinderbijslag voor het vierde en elk daaropvolgend kind vanaf 1979. Het wetsvoorstel was in 1976 ingediend door minister Boersma en de staatssecretarissen Mertens en Van Rooijen. (14.184)
• - 

  Bracht in 1978 samen met minister De Ruiter de Wet arbeid buitenlandse werknemers in het Staatsblad (Stb. 737), waardoor onder andere werkgevers die buitenlanders zonder vergunning in dienst namen strafbaar werden. Deze wet vervangt de Wet arbeidsvergunning vreemdelingen uit 1964. De vergunningplicht voor buitenlandse werknemers werd teruggebracht van vijf naar drie jaar. Het wetsvoorstel was in 1975 ingediend door minister Boersma en staatssecretaris Zeevalking en in 1976 door hen met succes in de Tweede Kamer verdedigd. (13.682)
• - 

  Bracht in 1979 samen met minister De Ruiter een wet (Stb. 448) tot herziening van de Wet op de ondernemingsraden tot stand waardoor de positie van ondernemingsraden werd versterkt; zij worden verzelfstandigd, krijgen recht op informatie en medezeggenschap over belangrijke besluiten ten aanzien van de bedrijfsvoering van een onderneming. Het wetsvoorstel was in 1976 ingediend door de ministers Boersma en Van Agt. (13.954)
• - 

  Bracht in 1980 de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) (Stb. 644) tot stand, die regels bevat over de veiligheid, de gezondheid en het welzijn in verband met werk. De wet vervangt de verouderde Veiligheidswet en bevat naast regels over veiligheid op het werk ook bepalingen over de organisatie van de arbeid en de inrichting van arbeidsplaatsen. Ook specifieke wetten zoals de Caissonwet en de Silicosewet worden vervangen. Het wetsvoorstel was in 1977 ingediend door zijn voorganger Boersma. (14.497)
• - 

  Bracht in 1980 de wet op de niet-c.a.o.-inkomens tot stand, die de tijdelijke wet uit 1978 verving. De door de regering genomen beperkte loonmaatregel voor c.a.o.-inkomens kon daardoor ook van toepassing worden verklaard op niet-c.a.o.-inkomens. (15.935)
• - 

  Bracht in 1981 samen met staatssecretaris Hazekamp een wet (Stb. 416) inzake medezeggenschap in kleine ondernemingen tot stand. Aan de Wet op de ondernemingsraden wordt een hoofdstuk toegevoegd over medezeggenschap in ondernemingen met minder dan 100 werknemers. In ondernemingen met 10 tot 35 werknemers is een niet-geïnstitutionaliseerde (individuele) vorm van medezeggenschap toegestaan; in ondernemingen met tussen de 35 en 100 werknemers gelden andere regels voor facilitering en taken van de ondernemingsraad, ter voorkoming van nodeloze administratieve en financiële lasten. (15.893)

• - 

  Kreeg op 10 april 1973 samen met Van Agt het verzoek te onderzoeken hoe op zo kort mogelijke termijn een kabinet kon worden gevormd, dat in voldoende mate steun in de volksvertegenwoordiging kon ondervinden. Van Agt en hij wisten de impasse in de formatie te doorbreken. Zij stelden in hun eindconclusie op 22 april als basis voor de vorming van een kabinet-Den Uyl de portefeuilleverdeling 10-6 (10 progressief, 6 christendemocraten) voor. Verder zou zowel het confessionele programma als het progressieve verkiezingsprogramma basis worden voor het kabinetsbeleid. Over geschilpunten moesten in een pre-constituerend kabinetsberaad procedurele afspraken worden gemaakt. Als formateurs werden Burger en Ruppert voorgesteld.
• - 

  Kreeg op 20 juli 1977 het verzoek een onderzoek in te stellen naar de mogelijkheden om de tijdens de formatie-Den Uyl gerezen meningsverschillen uit de weg te ruimen, opdat deze formatie hervat kon worden. Wist een compromis te bereiken over het gerezen geschilpunt, de Vermogenaanwasdeling (VAD), waardoor hij op 26 juli kon adviseren de formatie-Den Uyl voort te laten zetten.

• - 

  Behoorde eind 1967/begin 1968 tot de christenradikalen in ARP, CHU en KVP
• - 

  In februari 1970 medeondertekenaar (met onder anderen Van Agt, De Gaay Fortman, Mommersteeg en Steenkamp) van een open brief aan de partijbesturen van KVP, ARP en CHU om te komen tot een vooruitstrevende christendemocratische partij
• - 

  Had als minister een hecht contact met CDA-fractievoorzitter Lubbers en verzekerde zich zo vaak van politieke rugdekking als hij in het kabinet tegenover collega's (m.n. van de VVD en de minister van Financiën) stond.
• - 

  Moest in juni 1979 bij de behandeling van het zgn. 1-juli-pakket in de Tweede Kamer het onaanvaardbaar uitspreken toen CDA- en VVD-fractie het niet eens konden worden over de grens voor aftopping van de prijscompensatie. Het CDA wilde de grens leggen bij inkomens boven de f 50.000 (waarvoor een Kamermeerderheid was), de VVD-fractie wilde een grens bij inkomens boven de f 60.000. Door het onaanvaardbaar tegen verlaging van de grens waren beide fracties gedwongen een compromis (f 55.000) te aanvaarden.
• - 

  Werd in 1982 gepasseerd voor de post Commmissaris van de Koningin in Friesland, hoewel hij als eerste op de voordracht van de Staten was geplaatst

• - 

  Werd in 1943 opgepakt tijdens een razzia en was tot 1945 tewerkgesteld te Oberhausen
• - 

  Was begin 1946 enige maanden uitgeschakeld door een beenmergontsteking in zijn schedel. Hield daaraan een blijvend litteken over.
• - 

  Promoveerde bij prof. Tj.P. van der Kooy
• - 

  Zijn vader was vakbondsbestuurder
• - 

  Naar hem werd een Rotterdamse school in het beroepsonderwijs (Albeda College) en een leerstoel vernoemd

• - 

  Toen hij in 1973 samen met Dries van Agt informateur was, stonden zij bekend als het duo 'Albedagt'

• - 

  In 1966, 1971, 1977 en 1981 tot Eerste Kamerlid gekozen door Groep II: Gelderland, Overijssel, Groningen en Drenthe

• - 

  minister van Sociale Zaken, May 1982
• - 

  voorzitter SER, 1983

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  J. Tromp/P. Witteman, "Waar de klappen vallen. De crisis en het antwoord van Albeda" (1981)
• - 

  B. de Vries, "Peetvader van de overlegeconomie. Wil Albeda (1925-2014)", in: Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2014, 159

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.