Nederland moet zo snel mogelijk van het slot - Main contents
Gepubliceerd op: 25-04-2025
Caroline van der Plas: “Realisme vervangt ideologie. Vertrouwen vervangt dwang.”
Na jaren van bestuurlijke verlamming presenteert het kabinet, onder aanvoering van minister Femke Wiersma en staatssecretaris Jean Rummenie - beiden namens BBB - een koerswijziging in het stikstofbeleid. De reductie van de stikstofuitstoot verschuift van 2030 naar 2035, de Kritische Depositiewaarde (KDW) verdwijnt uit de wet, er komt een ondergrens van 1 mol, het vergunningenstelsel wordt volledig herzien, en gedwongen uitkoop is niet langer aan de orde. Daarnaast wordt gewerkt aan een alternatief voor het omstreden AERIUS-rekenmodel. BBB reageert tevreden op de plannen.
“Het gaat in stappen, maar het slot op Nederland gaat er zo snel mogelijk af,” zegt BBB-fractievoorzitter Caroline van der Plas.
Verantwoordelijkheid
“Als kleinste partij in de coalitie, en daarmee ook in de Ministeriële Commissie Economie en Natuurherstel (MCEN), heeft BBB aangetoond verantwoordelijkheid te nemen voor de grootste problemen in Nederland. We wisten vanaf het begin hoe groot de uitdagingen waren, maar zijn sinds dag één in de coalitie niet weggelopen voor verantwoordelijkheid en oplossingen. Onze ministers Femke Wiersma (LVVN) en Mona Keijzer (VRO), en onze staatssecretarissen Jean Rummenie (LVVN) en Gijs Tuinman (Defensie), hebben de afgelopen maanden keihard gewerkt in de MCEN om Nederland zo snel mogelijk van het slot te halen. Daar ben ik trots op,” aldus Van der Plas.
Vergunningverlening weer op gang
De KDW verdwijnt uit de wet. Tegelijkertijd blijft beoordeling van stikstofeffecten - zoals ook vóór de wettelijke verankering van de KDW - onderdeel van de vergunningensystematiek. Wat echt verschil gaat maken, is de introductie van een rekenkundige ondergrens en de ontwikkeling van een nieuw, realistischer vergunningensysteem, gebaseerd op feitelijke natuurdata en alle relevante drukfactoren. Ook wordt er gewerkt aan een alternatief voor AERIUS. Tot die tijd blijft AERIUS het verplichte instrument, maar wordt het kritisch geëvalueerd en verbeterd.
“Van woningbouw en wegenaanleg tot spoorverbeteringen en defensieprojecten - Nederland kan straks weer bouwen,” aldus Van der Plas. “En voor onze voedselproducenten komt er weer langjarig toekomstperspectief, zodat zij kunnen zorgen voor voedselzekerheid en landschapsbeheer.”
Nieuw perspectief voor bouwers, boeren en burgers
De herziening van het vergunningensysteem vormt de kern van het kabinetsbeleid. Tegelijkertijd worden directe stappen gezet, zoals het voorstel voor een rekenkundige ondergrens van 1 mol. Projecten die daaronder blijven, worden uitgezonderd van de vergunningplicht. Dit biedt spoedig ruimte voor woningbouw, infrastructuur en verduurzaming.
Duidelijkheid voor PAS-melders en intern saldeerders
Het nieuwe stelsel moet ook perspectief bieden voor ondernemers die te maken kregen met juridische uitspraken over intern salderen of PAS-meldingen. Van der Plas: “De legalisering van PAS-melders heeft daarbij prioriteit. Dat is de glasheldere afspraak uit het hoofdlijnenakkoord.”
Gerichte investeringen
Het kabinet trekt voor dit pakket 1,6 miljard euro uit en stelt structureel 213 miljoen euro per jaar beschikbaar. Daarnaast wordt 600 miljoen euro - die BBB in de Voorjaarsnota als startbudget geregeld heeft - ingezet voor maatwerk rondom de Veluwe en De Peel. De aanpak wordt juridisch geborgd en afgestemd met de provincies. BBB heeft ook gezorgd voor structurele steun aan agrarisch natuurbeheer: vanaf 2026 is jaarlijks 500 miljoen euro beschikbaar. Tot 2035 gaat het om circa 5 miljard euro. Van der Plas: “Het kabinet kiest niet voor het leegvegen van het platteland, maar voor leven, ondernemen en landbouw. Dit is het begin van een nieuwe realiteit waarin bouwers, boeren, ondernemers en burgers weer perspectief krijgen.”
De komende maanden wordt binnen het kabinet verder gesproken over de middelen die nodig zijn om alle plannen uit te voeren. De minister van Financiën, Eelco Heinen (VVD), is daarvoor verantwoordelijk. “De MCEN heeft concrete plannen neergelegd; de minister van Financiën is verantwoordelijk voor de pot met geld,” aldus Van der Plas. In de onderhandelingen over de Miljoenennota zal daar verder over worden gesproken.
Structurele steun voor agrarisch natuurbeheer
Voor agrarisch natuurbeheer is vanaf 2026 jaarlijks 500 miljoen euro beschikbaar, met prioriteit voor gebieden met de grootste opgave.“Boeren worden zo actief onderdeel van de oplossing en niet langer gezien als probleem,” stelt Van der Plas.
Geen onteigening, boer aan het roer
Boeren staan zelf aan het roer bij stikstofreductie. Via doelsturing krijgen zij ruimte om met eigen keuzes de reductie te realiseren. Voor de landbouw geldt een doelstelling van 42 tot 46 procent reductie in 2035 ten opzichte van 2019. Alles op vrijwillige basis.
Gedwongen opkoop of onteigening is uitgesloten. De lasten worden evenwichtig verdeeld: ook industrie en mobiliteit (inclusief bouw) krijgen elk een reductiedoel van 50 procent. Daarmee wordt gebroken met het oude beleid waarin landbouw onevenredig werd belast.“BBB heeft zich hard gemaakt voor een evenwichtige en eerlijke aanpak - en dat wordt nu in beleid verankerd,” zegt Van der Plas.
Beter zicht op de staat van de natuur
De natuurdoelanalyses worden verbeterd. De focus komt te liggen op de feitelijke staat van natuurgebieden, inclusief drukfactoren als droogte en recreatie. Ook wordt gewerkt aan een verbeterd monitoringsysteem, waarvoor vanaf 2026 jaarlijks 12,5 miljoen euro beschikbaar is. Er komt een pilot bij Staatsbosbeheer om te beoordelen welke natuurmaatregelen effectief zijn. Bij succes wordt dit uitgebreid naar andere terreinbeherende organisaties.
Van dwang naar doen
Vanaf dag één heeft BBB ingezet op natuurbeleid dat uitvoerbaar, betaalbaar en eerlijk is. Het schrappen van de KDW, het borgen van vrijwilligheid, het invoeren van een rekenkundige ondergrens, de tijd nemen tot 2035 en het wijzigen van het vergunningensysteem zijn directe verdiensten van BBB.Van der Plas: “Nederland moet zo snel mogelijk van het slot door te kiezen voor oplossingen die wérken. Realisme vervangt ideologie. Vertrouwen vervangt dwang.”
Q&A - Nederland moet zo snel mogelijk van het slot
-
-Wat heeft BBB bereikt?
Veel. Onder aanvoering van onze ministers Femke Wiersma (LVVN) en Mona Keijzer (VRO) en staatssecretarissen Jean Rummenie (LVVN) en Gijs Tuinman (defensie) wordt afgerekend met het oude, verstikkende stikstofbeleid dat door eerdere kabinetten is gemaakt. Dit is de oogst tot nu toe:
-
-De kritische depositiewaarde (KDW) verdwijnt definitief uit de wet.
-
-De reductie van stikstof (42-46 procent) gaat naar 2035 in plaats van 2030 (zoals de vorige kabinetten wilden).
-
-Gedwongen uitkoop en onteigening zijn niet aan de orde.
-
-Niet alleen landbouw, ook industrie en mobiliteit moeten stikstof reduceren waar dat nodig is. De verdeling tussen sectoren is eerlijker, omdat voor landbouw 42-46% geldt en andere sectoren 50%.
-
-Bij de staat van de natuur wordt nadrukkelijk gekeken naar andere drukfactoren, zoals droogte en recreatie. De focus op alleen stikstof verdwijnt daarmee.
-
-Boeren krijgen hun ondernemerschap terug: via doelsturing staat de boer aan het roer en kan hij zelf kiezen hoe hij of zij stikstof reduceert. Het kabinet legt alleen een doel neer en niet het middel.
-
-Een rekenkundige ondergrens van 1 mol wordt ingevoerd. Dit trekt al veel projecten los.
-
-Het vergunningenstelsel zal helemaal worden gewijzigd. In het derde kwartaal van dit jaar komt het kabinet met een voorstel voor een nieuw vergunningstelsel.
-
-1,6 miljard euro aan startgeld, 213 miljoen euro structureel, plus 600 miljoen euro via de Voorjaarsnota.
-
-Vanaf 2026 komt er structureel 500 miljoen euro per jaar (5 miljard tot 2035) voor agrarisch natuurbeheer. Boeren kunnen zo effectieve maatregelen voor natuurbehoud en natuurherstel, daar waar dat nodig is. Feiten, metingen, gebiedsgericht beleid en controle op terreinbeheerders komen centraal te staan.
-
-Er komt een pilot bij Staatsbosbeheer waarbij kritischer wordt gekeken naar de effectiviteit van natuurbeheer. Dit moet leiden tot beter inzicht in wat werkt, en waar geld het meeste effect sorteert. Eventuele uitbreiding naar andere terreinbeherende organisaties volgt bij bewezen succes van deze aanpak. Daarmee verdwijnt de eenzijdige focus op stikstof.
-
2.Is dit alles?
Nee, dit beleid is pas het begin van een nieuwe realiteit. Niet alles is meteen opgelost, maar er is een koerswijziging met een nieuw perspectief: van afbraakbeleid naar vooruitgang. In augustus 2025 wordt een totaalpakket met verdere juridische verankering, financiering, maatregelen per regio en sector verwacht. Op termijn moet er een herijking van Natura 2000-gebieden komen. Daarnaast zet het kabinet zet in Brussel in op:
-
-Vermindering regeldruk
-
-Duidelijkheid over ruimte binnen de Habitatrichtlijn
-
-Afstemming over grensoverschrijdende maatregelen
-
-Aanpassing EU-regels op de langere termijn
Hiervoor wordt een speciale “Brussel-gezant” aangesteld.
-
-Waarom gaat het land niet direct van het slot nu de kabinetsbrief is verstuurd?
Zo werkt dat niet. Een land kan niet van het slot gaan op basis van een kabinetsbrief. Wel zal een aantal maatregelen, dat eerst in wetgeving moet worden verankerd, zo snel mogelijk kunnen zorgen voor het lostrekken van de vergunningverlening. Daar wordt nu hard aan gewerkt.
-
-Hoeveel stikstof moet de landbouw reduceren?
Voor de landbouw geldt een reductie van 42-46 procent tot 2035.
-
-Moet alleen de landbouw maatregelen nemen?
Nee. Ook de industrie moet stikstof reduceren. Voor industrie en mobiliteit geldt een reductieopgave van 50 procent tot 2035. Dit is minus de reductie die sinds 2019 al is behaald (naar schatting 15 procent). De verdeling tussen sectoren is zo eerlijker.
-
-Worden bedrijven onteigend?
Nee. Gedwongen onteigening op basis van stikstof is niet aan de orde. Alle maatregelen zijn vrijwillig. Er wordt, zoals afgesproken in het Hoofdlijnenakkoord ook niet gestuurd op gedwongen krimp van de veestapel.
-
-Worden gebieden in de zones rondom natuurgebieden ‘leeggeveegd’?
Nee. Er komen op de Veluwe en in de Peel zones van 250 meter rond stikstofgevoelige hexagonen in Natura 2000-gebieden. Dus niet rondom een heel natuurgebied. Alleen zones dus, rondom een stikstofgevoelig hexagoon en alleen daar waar stikstof de belangrijkste drukfactor is. Bovendien geldt die zone alleen voor die delen van een perceel of gebouw die binnen dat hexagoon vallen. Dus heb je bijvoorbeeld 50 hectare land en slechts 1 hectare valt binnen dit hexagoon, dan gelden maatregelen voor die ene hectare en niet voor je hele perceel of bedrijf.
-
-Wat is de regionale maatwerkaanpak?
Voor de Peel en de Veluwe - twee gebieden waar natuurherstel het meest urgent is - worden significantiezones gehanteerd van 250 meter rond stikstofgevoelige hexagonen in Natura 2000-gebieden en alleen voor die delen van een perceel of gebouw die binnen dat hexagoon vallen. Voor deze gebieden wordt 600 miljoen euro - die BBB in de Voorjaarsnota afgedwongen heeft - ingezet voor maatwerk. De aanpak in deze regio’s wordt juridisch geborgd en afgestemd met de provincies. Binnen deze stroken: maatwerk, emissiearme technieken, gebiedsspecifieke normen
-
-Gaat de overheid mij verplichten om te investeren of te stoppen?
Nee. Er komt doelsturing. Dit betekent dat ondernemers de ruimte krijgen om zélf te kiezen hoe zij emissiereductie realiseren - met innovatie, managementmaatregelen of extensivering. Pas in het uiterste geval, of indien een ondernemer dit wenst, wordt gekeken naar verplaatsing, maar ook dit is vrijwillig.
-
-Is er voldoende geld beschikbaar voor de plannen?
Het kabinet heeft nu ruim 1,6 miljard euro uitgetrokken, met daarnaast jaarlijks ruim 200 miljoen euro structureel. In de Voorjaarsnota heeft BBB bovendien gezorgd voor een extra startbudget van 600 miljoen euro. Dat geld wordt nog dit jaar ingezet voor maatwerk in gebieden waar de noodzaak tot natuurherstel het grootst is. Daarnaast heeft BBB ervoor gezorgd dat er vanaf 2026 jaarlijks 500 miljoen euro beschikbaar is voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb). Tot 2035 gaat dat dus om 5 miljard euro. Een deel van dat geld wordt ingezet voor effectief natuurbeheer door boeren.
-
-Is dat genoeg voor alle plannen?
De plannen zoals die nu zijn gepresenteerd worden de komende maanden verder uitgewerkt en dan is het ministerie van Financiën aan zet om meer geld vrij te maken, waar dat nodig is.
-
-Waarom heeft de coalitie het Transitiefonds van 15 miljard euro geschrapt?
Het Stikstoffonds was een Boeren-Oprot-Fonds. Het was duidelijk dat de miljarden veelal bedoeld waren om boeren uit te kopen en landbouwgrond af te waarderen - niet om de landbouwsector toekomst te geven. De agrarische sector blijft beschikken over aanzienlijke financiële middelen. Het oorspronkelijke Transitiefonds had een totaalbudget van 25 miljard euro voor de periode 2022-2035, waarvan slechts 5,4 miljard bestemd was voor boeren die door wilden. De rest ging vooral naar uitkoop, afwaardering van landbouwgrond, natuuruitbreiding, consultants en adviseurs en voor toeristische natuurprojecten die niets te maken hadden met stikstofmaatregelen voor boeren. Lees meer hierover via de link: https://boerburgerbeweging.nl/fractienieuws/henk-vermeer-het-stikstoffonds-was-een-boeren-oprot-fonds/.
-
-Wat gebeurt er met natuurherstel?
De natuurdoelanalyses (NDA’s) worden verbeterd. Daarbij wordt gekeken naar de daadwerkelijke staat van de natuur. Ook verdwijnt de focus op alleen stikstof. Alle drukfactoren, zoals droogte en recreatie worden ook meegenomen. Er komt monitoring op basis van metingen (inclusief bodemdata) en er is 100 miljoen euro voor extra natuurherstel, waar dat nodig is. Daarnaast wordt vanaf 2026 elk jaar 12,5 miljoen euro uitgetrokken voor betrouwbare natuurdata
-
-Worden natuurbeheerders ook aangesproken?
Ja. Er komen kritische prestatie-indicatoren (KPI’s) voor o.a. natuurbeheerders zoals Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. Feiten, metingen, gebiedsgericht beleid en controle op terreinbeheerders komen centraal te staan. Er komt een pilot bij Staatsbosbeheer waarbij kritischer wordt gekeken naar de effectiviteit van natuurbeheer. Dit moet leiden tot beter inzicht in wat werkt, en waar geld het meeste effect sorteert. Eventuele uitbreiding naar andere terreinbeherende organisaties volgt bij bewezen succes van deze aanpak. Daarmee verdwijnt de eenzijdige focus op stikstof.
-
-Kan ik nu eindelijk weer bouwen, uitbreiden of verduurzamen?
De herziening van het vergunningenstelsel vormt de kern van het kabinetsbeleid. Tegelijkertijd worden al directe stappen gezet, zoals het voorstel voor een rekenkundige ondergrens van 1 mol. Projecten die daaronder blijven, worden uitgezonderd van de vergunningplicht. Dit helpt om de druk op vergunningverlening te verlichten en biedt ruimte aan woningbouw, infrastructuur en kleinere economische activiteiten.
-
-Hebben jullie ook gedacht aan de PAS-melders?
Het nieuwe vergunningenstelsel moet ook perspectief bieden voor ondernemers die te maken kregen met juridische uitspraken over intern salderen of PAS-meldingen. De Kamerbrief benadrukt dat het kabinet met deze herziening een oplossing dichterbij wil brengen voor deze groepen. De legalisering van PAS-melders heeft daarbij prioriteit. Dat is de glasheldere afspraak uit het hoofdlijnenakkoord.
-
-Wat betekent het verhogen van de rekenkundige ondergrens?
Om op korte termijn een wetenschappelijk onderbouwde rekenkundige ondergrens mogelijk te maken, is een voorstel voorgelegd bij de Afdeling Advisering van de Raad van State. Projecten die volledig onder deze grens vallen worden uitgesloten van een natuurvergunningplicht. Omdat deze projecten geen vergunning meer nodig hebben, zal dit de druk op de vergunningverlening verlichten. Dit helpt de woningbouw, infrastructurele projecten, veel PAS-melders en projecten met een beperkte stikstofuitstoot.
In de tussentijd wordt ook kritisch gekeken naar het gebruik van AERIUS in vergunningverlening, en welke verbeteringen daarin kunnen worden aangebracht, daarbij worden ook de wetenschappelijke inzichten over droge depositie (het direct opnemen van stikstofverbindingen door bomen en planten) meegenomen. Het werken aan een alternatief voor AERIUS kost tijd. Tot het moment dat een alternatief wordt ingevoerd, blijft Aerius Calculator het voorgeschreven instrument en is de inzet gericht om het instrumentarium actueel te houden.
-
-Waarom wordt niet de hele wet van tafel geveegd?
De oplossingen die nu voorliggen, zijn niet het eindpunt. Er wordt gewerkt aan een heel nieuw vergunningenstelsel. Zomaar de wet van tafel vegen is nu nog niet mogelijk. Dat kan pas als er een nieuwe wet is. Daar wordt hard aan gewerkt.
-
-Wat verandert er in de wet- en regelgeving?
-
-KDW gaat uit de wet.
-
-Ondergrens van 1 mol: emissies daaronder vallen buiten vergunningplicht.
-
-Kleinschalige en tijdelijke projecten kunnen worden uitgezonderd.
-
-Projectbegrip wordt verduidelijkt.
-
-Emissiesturing in plaats van depositiesturing.
-
-Inspiratie uit buitenlandse stelsels.
-
-Herijking Natura 2000-gebieden.
-
-Wanneer gaan deze veranderingen in?
Voorstellen volgen in de zomer van 2025, invoering gefaseerd.
-
-Is dit het eind van het stikstofhoofdstuk?
Nee. Dit is het begin van een nieuw hoofdstuk. Van blokkade naar beweging. Van onzekerheid naar perspectief.