Brief regering; Actieplan Samen tegen mensenhandel - Mensenhandel - Main contents

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2023-2024

28 638

Mensenhandel

Nr. 247    BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN

VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 2 februari 2024

Tijdens het commissiedebat over het programma Samen tegen mensenhandel (Kamerstuk 28 638, nr. 246) en het daaropvolgende tweeminuten-debat van 21 december 2023 heb ik met uw Kamer gesproken over het Actieplan van het programma Samen tegen mensenhandel dat op 18 oktober 2023 naar uw Kamer is gestuurd.¹

Een deel van uw Kamer gaf tijdens het debat aan een aantal thema's niet of onvoldoende in het Actieplan terug te zien, zoals de klantaanpak, de bescherming van minderjarigen, criminele uitbuiting, de opvang van slachtoffers en het thema technologie. Dit komt ook tot uitdrukking in een motie die op dezelfde dag door uw Kamer is aangenomen en die de regering verzoekt tot een fundamentele herziening van het actieplan te komen.² In het debat heb ik ook toegezegd nog voordat uw Kamer de begroting van het Ministerie van Justitie en Veiligheid behandelt - op 7 en 8 februari 2024 - een brief te sturen met daarin een overzicht van de kosten die met het nemen van extra acties met betrekking tot deze thema's gemoeid zijn.

• 1. 

  Voorstellen samenwerkingspartners

Met deze brief voer ik mede namens de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de Minister van Buitenlandse Zaken en de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking deze toezegging uit. In de maand januari heb ik overleg gevoerd met de meest betrokken samenwerkingspartners; zij zijn allen lid van de regiegroep van het programma Samen tegen mensenhandel. In de regiegroep nemen vertegenwoordigers van de volgende organisaties deel: het Ministerie van Justitie en Veiligheid, het Ministerie van Buitenlandse zaken, het Minis-

¹    Actieplan programma Samen tegen mensenhandel, Kamerstukken 2023/24, 28 638 nr. 233.

²    Kamerstukken II 2023/24, 28 638, nr. 238.

kst-28638-247 ISSN 0921 - 7371 's-Gravenhage 2024

terie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), de politie, het openbaar ministerie (OM), de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA), Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel (CoMensha), het Strategisch Overleg Mensenhandel (SOM)¹, de Regionale Informatie-en Expertise Centra (RIEC's) en het Landelijk Informatie- en Expertise Centrum (LIEC) en een vertegenwoordiger van zorgcoördinatoren mensenhandel in Nederland. Aan hen ik heb ik de vraag voorgelegd welke initiatieven in het kader van de genoemde thema's kunnen worden ondernomen en hoeveel die gaan kosten.

In deze gesprekken is duidelijk geworden dat het SOM de actielijnen steunt en van mening is dat het Actieplan aanvulling behoeft. Om die reden doen zij een oproep tot extra middelen. De meerderheid van de samenwerkingspartners steunt het huidige Actieplan, zoals dat op 18 oktober 2023 aan uw Kamer werd aangeboden, nog steeds en willen aan de slag met de uitvoering ervan. Zij beschouwen het plan niet enkel als een reflectie van belangrijke knelpunten in de huidige aanpak, maar ook van de intensieve samenwerking waarvan het plan het resultaat is. Zij hebben het huidige Actieplan beoordeeld in het licht van het beschikbare budget van waaruit keuzes moeten worden gemaakt en vanuit de ervaring dat de onderwerpen en de onderliggende acties zoals deze nu in het Actieplan staan, complex zijn en waarvan verbetering een lange adem vergt. In die zin draagt het huidige actieplan in hun ogen bij aan een versterking van de integrale aanpak. Ook is bij de inrichting de mogelijkheid opengehouden om via de regiegroep het Actieplan tussentijds aan te scherpen en bij te sturen waar dat aanvullend nodig wordt geacht.

Vanuit de gedachte dat er aan de aanpak van mensenhandel nooit genoeg kan worden gedaan, begrijp ik de wens van uw Kamer dat er meer gedaan kan worden en meer ambitie kan worden getoond op een aantal specifieke onderwerpen.

Met de samenwerkingspartners is gesproken over mogelijke extra acties op de door uw Kamer genoemde thema's en is in samenspraak een eerste selectie van kansrijke initiatieven gemaakt die u, inclusief geschatte financiële gevolgen, in de bijlage bij deze brief vindt. De samenwerkingspartners zien dit als een kans om de bestaande actielijnen in het Actieplan te versterken en nog meer impact te maken in de strijd tegen mensenhandel. Een belangrijke opmerking die hierbij moet worden gemaakt is dat deze voorstellen, vanwege de beschikbare tijd, met een beperkte groep van samenwerkingspartners (te weten de Regiegroep) zijn besproken en niet met het bredere veld van meer dan zeventig organisaties die eerder betrokken zijn geweest bij de totstandkoming van het Actieplan. Ook is op deze voorstellen nog geen uitgebreide uitvoeringstoets gemaakt noch zijn de voorstellen getoetst aan de hand van de vereisten voor beleid die voortvloeien uit een zorgvuldig afgewogen beleidsproces zoals ook door de Kamer gevraagd. De financiële gevolgen en benodigde capaciteit van deze maatregelen zijn indicatief of nog niet vastgesteld en dus slechts beperkt onderbouwd en getoetst.

Verder is in de bijlage een overzicht gemaakt van opgehaalde acties die als kansrijk worden gezien en die direct kunnen worden opgepakt of die al een plek hebben in andere beleidstrajecten of daarin zouden kunnen worden opgenomen. Deze mogelijke acties drukken daarbij niet op de financiële middelen voor het Actieplan. Een voorbeeld van een voorstel dat direct kan worden opgepakt, is de extra aandacht voor de aanpak van strafbare klanten. Zo zullen politie en OM zich inzetten om via de media vaker de aandacht te vestigen op de reden waarom klant-daders worden vervolgd. Daarnaast zullen zij minimaal één landelijke actiedag per jaar organiseren waarvan klanten de doelgroep zullen zijn. Doel van een landelijke actiedag is het waarschuwen van de mogelijke klanten over mogelijk strafbaar gedrag, waarmee bewustzijn wordt gecreëerd. Daarnaast worden de actiedagen ook gebruikt om daadwerkelijk in te zetten op strafrechtelijke vervolging. Met deze extra acties wordt uitvoering gegeven aan de ook op 21 december 2023 aangenomen motie van de leden Krul en Bikker, die de regering verzoekt in het nieuwe programma een expliciet hoofdstuk te wijden aan concrete voorstellen om de klantkant van mensenhandel aan te pakken, zoals op het gebied van de strafbaarheid, verantwoordelijkheid en bewustwording.²

Tot slot is tijdens de bespreking met de samenwerkingspartners ook gesproken over de knelpunten die worden ervaren bij het plaatsen van slachtoffers in geschikte opvangvoorzieningen. Deze knelpunten zijn in een eerder stadium gesignaleerd en in het oorspronkelijke Actieplan is actielijn 3 («Investeren in en werken aan een betere vaststelling van slachtofferschap en bescherming van slachtoffers») opgenomen om beter zicht op de opvang te krijgen en zo nodig aanpassingen te maken om deze te stroomlijnen. In aanloop naar de uitvoering van het Actieplan is, mede gelet op de urgentie van de problematiek, in een overleg met de meest betrokken partijen gekeken naar oplossingen die hiervoor op korte termijn kunnen worden gevonden. Daarvoor is het «Fieldlab Opvang slachtoffers Mensenhandel», een initiatief dat vanuit de voor het programma bestemde gelden voor het jaar 2023 is gefinancierd, in november 2023 van start gegaan. Hierop wordt voortgebouwd in het voorstel over de opvang van slachtoffers van mensenhandel dat in de bijlage is opgenomen. Eventuele opvolging hieraan dient rijksbreed te worden bezien.

• 2. 

  Vervolgproces

Zoals ook tijdens het commissiedebat van 21 december 2023 is besproken, heb ik meer tijd nodig voor het geven van opvolging van de motie-Bikker c.s., die vraagt om een fundamentele herziening van het Actieplan. Met de samenwerkingspartners is in een kort tijdsbestek veel werk verricht, maar meer tijd is nodig om met hen het gesprek te voeren over de toekomst van het Actieplan. Na de begrotingsbehandeling ga ik daarom nader met de samenwerkingspartners in gesprek over de vraag hoe uitvoering gegeven kan worden aan de motie-Bikker c.s. en de motie-Veltman.³ Op basis daarvan kan dan definitief worden besloten hoe de verdere vormgeving van een nieuw Actieplan eruit kan zien en kan ik opnieuw met uw Kamer hierover in debat gaan. Daarbij staat dan de vraag centraal welke van de nieuw ingebrachte acties prioritair moeten worden gemaakt en welke acties zo nodig uit het huidige Actieplan moeten worden verwijderd. Daarbij is het voor de samenwerkingspartners en mijzelf belangrijk dat er focus en evenwicht blijft in de aanpak zodat stappen gezet worden op alle uitbuitingsvormen. Tot de tijd dat over de inhoud van het Actieplan definitief duidelijkheid bestaat, wordt aan de huidige acties waarmee financiële middelen gemoeid zijn, geen opvolging gegeven.

Naar aanleiding van het debat hecht ik eraan nog enkele opmerkingen te plaatsen.

De voorgestelde acties in het Actieplan voorzien in de noodzakelijke aanvullingen op staand beleid en uitvoering op onderdelen waar extra aansporing nodig is. Het plan reflecteert niet het geheel aan (nationale en internationale) activiteiten die worden ondernomen in het kader van de aanpak van mensenhandel, laat staan de middelen die daarmee gemoeid zijn. Zo staat de modernisering van artikel 273f Wetboek van Strafrecht, een cruciaal onderdeel van de versterking van de aanpak van arbeidsuit-buiting, niet als separate actie in het Actieplan. Maar dit wordt uiteraard met urgentie uitgevoerd.

Daarnaast is het van belang op te merken dat ik het belang van de aanpak van sommige van de door uw Kamer genoemde thema's zonder meer onderschrijf en op deze onderwerpen al beleid bestaat en acties worden ondernomen. Dit is bijvoorbeeld het geval als het gaat om de aanpak van klanten van slachtoffers van seksuele uitbuiting, die juist per 1 januari 2022 strafbaar zijn gesteld. Ook de inzet op de aanpak van criminele uitbuiting is de laatste jaren flink versterkt. Zo heeft politie gewerkt aan het interne actieplan criminele uitbuiting en financiert het Ministerie van Justitie en Veiligheid een landelijk online platform van het CKM dat zich richt op het bereiken en beschermen van (potentiële) slachtoffers van criminele uitbuiting. Met de no regrets-projecten⁴ van het programma Samen tegen mensenhandel wordt onder andere verder ingezet op het vergroten van het bewustzijn en de kennis van jongensslachtoffers én professionals over seksuele uitbuiting en het verlagen van drempels om hulp te zoeken en aan te bieden. Ook loopt er dit jaar een traject om kennis van professionals rondom uitbuiting en lichtverstandelijke beperking (specifiek criminele uitbuiting) te vergroten en hun handelings-verlegenheid te verkleinen. Daarnaast zijn door de Minister van Justitie en Veiligheid, in samenspraak met politie, OM en de Regioburgemeesters in de Veiligheidsagenda 2023-2026 landelijke beleidsdoelstellingen ten aanzien van mensenhandel vastgesteld, waarmee prioriteit in opsporing wordt aangegeven. In de Veiligheidsagenda is daarnaast een aantal maatregelen opgenomen voor een meer kwalitatieve doorontwikkeling van de strafrechtelijke aanpak van dit fenomeen.⁵

In deze brief is een overzicht gegeven van de mogelijke aanvullende acties die op de door uw Kamer genoemde thema's mogelijk zijn. Het is van belang op te merken dat de totstandkoming van dit Actieplan gebeurt met het budget dat hiervoor vanuit het coalitieakkoord beschikbaar is gesteld, namelijk 2 miljoen euro structureel. Voor de financiering van mogelijke aanvullende maatregelen die dit budget te boven gaan, is geen dekking beschikbaar.

• 3. 

  Moties-Mutluer c.s. - onderzoeken landelijke aansturing en House of Inner Strength

Naast de uitvoering van de eerdergenoemde moties, informeer ik uw Kamer graag over de uitvoering van de motie-Mutluer c.s.⁶ Deze motie, ingediend en aangenomen op 21 december, verzoekt de regering om een onderzoek te doen hoe een landelijke aansturing en coördinatie van mensenhandel wel kan worden bewerkstelligd en welke meerwaarde een nationaal coördinator mensenhandel daarbij kan hebben. Hierbij kondig ik aan dat ik naar aanleiding van deze motie een onderzoek zal uitzetten. Ook geef ik samen met het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport uitvoering aan de motie Mutluer c.s.⁷ die de regering verzoekt om met betrokken gemeenten en de VNG in overleg te treden over mogelijke continuering van het House of Inner Strength. Hierover bent u geïnformeerd in de beantwoording van de Kamervragen aangaande hulp aan mannelijke sekswerkers.⁸

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,

• E. 

  van der Burg

(Financieel) overzicht van voorstellen van samenwerkingspartners na debat 21 december 2023

Bijlage 1:

Criminele uitbuiting    Korte toelichting eerste    Geschatte kosten

Meest kansrijke acties    appreciatie

8 Verken op welke wijze de vaststelling van slachtoffers van criminele uitbuiting in Nederland eventueel buiten de opsporingsdiensten om kan worden verricht en wat hiervan de opbrengsten risico's zouden zijn. Kijk hierbij ook naar hoe het Verenigd Koninkrijk dit heeft ingeregeld.

Bescherming van minderjarigen

Meest kansrijke acties

Korte toelichting eerste appreciatie

Geschatte kosten

6 Bevorderen van training en ketensamenwerking met als doel: (i) inzicht geven in welke rol verschillende partijen pakken in de voorlichting en bewustwording rondom mensenhandel waar minderjarigen het slachtoffer van worden; (ii) er eenduidigheid komt in het huidige versnipperde aanbod van richtlijnen, kaders en handvaten; (iii) er duidelijkheid komt in de behoeften en vereisten voor een effectieve bescherming van minderjarigen bij gemeenten en organisaties; (iv) zoveel mogelijk professionals die werken met jongeren training in herkenning en opvolging van signalen en preventie van kinderhandel moeten krijgen.

Sluit aan bij acties in    Nog onbekend

Actielijn 4 van het huidige

Actieplan (specifiek op acties: 22, 24, 25, 26, 27, 28

en 29. Hiervoor is in het huidige Actieplan reeds in totaal € 600.000 voor gereserveerd).

7 Actielijn ten behoeve van het bestrijden en voorkomen van seksuele uitbuiting en de bescherming/ ondersteuning van jonge Nederlandse slachtoffers en daders tot en met 23 jaar.

Sluit aan bij motie Kuik en € 200.000 structureel

Van der Graaf inzake een plan van aanpak kwetsbare jongeren (Kamerstuk

35 570 VI, nr. 50).

Sluit ook aan bij voorstel 6.

Reeds geborgd in actielijn 3 N.v.t. van het huidige Actieplan onder actie: «in 2024 wordt gestart met een verkenning naar de mogelijkheden van het loskoppelen van de vaststelling van slachtofferschap en het strafrechtelijk onderzoek naar verdachten van mensenhandel. Bij deze verkenning worden ook eerdere pilots en onderzoeken meegenomen.»

voor het nieuwe Wetboek van Strafvordering dat in maart 2023 is ingediend. Dit nieuwe wetboek bevat bepalingen die meer duidelijkheid moeten gaan bieden over de inzet van webcrawlers. Daarnaast verkennen politie en OM stap voor stap de in de opsporingspraktijk de reikwijdte van de bestaande juridische kaders voor de inzet van de webcrawler mensenhandel. Politie en OM geven aan dat de webcrawler voor zover op dit moment mogelijk wordt gebruikt in opsporingsonderzoeken.

Kopie van het financieel overzicht van het Actieplan programma Samen tegen mensenhandel van 18 oktober 2023

Bijlage 2:

Tweede Kamer, vergaderjaar 2023-2024, 28 638, nr. 247 15

¹

Het SOM bestaat uit de volgende organisaties: Humanitas Expertisecentrum Seksualiteit, Sekswerk en Mensenhandel (ESSM), Fier, CoMensha, Leger des Heils, Fairwork, Defence for Children, HVO Querido, Lumens, SHOP Den Haag, Moviera, Rode Kruis en Centrum Kinderhandel en Mensenhandel (CKM).

²

   Kamerstukken II 2023/2024, 28 638, nr. 242.

³

   Kamerstukken II 2023/24, 28 638, nr. 240.

⁴

   Naast de herijking van het programma is met betrokken organisaties een traject «No Regrets» opgezet om te besluiten over de besteding van de beschikbare middelen in 2023. De No Regrets fase is bedoeld als een brug tussen het programma uit 2018 en het nieuwe Actieplan.

⁵

   Kamerstukken II, 2022/23, 28 684, nr. 717.

⁶

   Kamerstukken II 2023/24, 28 638, nr. 244.

⁷

   Kamerstukken II 2023/24, 28 638, nr. 245.

⁸

   Aanhangsel Handelingen II 2023/24, nr. 916

The EU Monitor enables its users to keep track of the European process of lawmaking, focusing on the relevant dossiers. It automatically signals developments in your chosen topics of interest. Apologies to unregistered users, we can no longer add new users.This service will discontinue in the near future.