Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaat van het Defensiematerieelbegrotingsfonds voor het jaar 2023 - Main contents

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 36200 K - Vaststelling begroting Defensiematerieelbegrotingsfonds 2023.

Kerngegevens
Text
More information
EU Monitor

1. Kerngegevens

Officiële titel	Vaststelling van de begrotingsstaat van het Defensiematerieelbegrotingsfonds voor het jaar 2023; Memorie van toelichting; Memorie van toelichting
Document date	20-09-2022
Publication date	20-09-2022
Nummer	KST36200K2
Reference	36200 K, nr. 2
External link	original article
Original document in PDF

2. Text

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2022

2023

36 200 K

Vaststelling van de begrotingsstaat van het Defensiematerieelbegrotingsfonds (K) voor het jaar 2023

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING INHOUDSOPGAVE

Geraamde uitgaven en ontvangsten 2

A.

Artikelsgewijze toelichting bij het begrotingswetsvoorstel 3

B.

Artikelsgewijze toelichting bij de begrotingsartikelen 4

1.

LEESWIJZER 4

2.

DEFENSIEMATERIEELAGENDA 7

2.1 Belangrijkste beleidsmatige mutaties 16

3.

ARTIKELEN 18

3.1 Artikel 1: Defensiebreed materieel 18

3.2 Artikel 2: Maritiem materieel 27

3.3 Artikel 3: Land materieel 35

3.4 Artikel 4: Lucht materieel 42

3.5 Artikel 5: Infrastructuur en Vastgoed 50

3.6 Artikel 6: IT 56

3.7 Artikel 7: Bijdragen andere begrotingen Rijk 61

3.8 Artikel 8: Overige uitgaven en ontvangsten 63

4.

BIJLAGEN 65

4.1 Bijlage instandhouding vastgoed 65

4.2 Bijlage verdiepingshoofdstuk 68

4.3 Bijlage instandhoudingsuitgaven 81

4.4 Bijlage afkortingen 82

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Geraamde uitgaven begrotingshoofdstuk K 2023 (bedragen x € 1.000). Totaal € 6.678.776

Geraamde ontvangsten begrotingshoofdstuk K 2023 (bedragen x € 1.000). Totaal € 6.678.776

Defensiebreed materieel | ⁹⁹-⁸⁷⁵ Maritiem materieel

Land materieel

Lucht materieel

Infrastructuur en Vastgoed

Bijdragen andere begrotingen Rijk

Overige Uitgaven en Ontvangsten

0 1.000.000 2.000.000 3.000.000 4.000.000 5.000.000 6.000.000

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaat voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

De Minister van Defensie,

K.H. Ollongren

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

Het Ministerie van Defensie heeft twee begrotingen:

1.

De reguliere defensiebegroting (Hoofdstuk X van de Rijksbegroting);

2.

De fondsbegroting van het Defensiematerieelbegrotingsfonds (DMF; Hoofdstuk K van de Rijksbegroting).

Het DMF zorgt voor de financiering en de bekostiging van de investeringen en de instandhouding van het materieel, de infrastructuur en het vastgoed en de IT-middelen van Defensie. Door een apart fonds voor het defensiematerieel wordt beter voorzien in een meerjarig integraal beheer van de financiering en de bekostiging van de ontwikkeling, de verwerving, de instandhouding en de afstoting van het materieel, de infrastructuur en het vastgoed en de IT-middelen van het Ministerie van Defensie teneinde te komen tot een meer schokbestendige begroting.

Het DMF wordt gevoed door de bijdragen uit begroting Hoofdstuk X.

1.

LEESWIJZERStructuur

De begroting van het Defensiematerieelbegrotingsfonds (DMF) is gebaseerd op de rijksbegrotingsvoorschriften van het Ministerie van Financiën; dit geldt ook voor de memorie van toelichting. De leeswijzer volgt vervolgens de opbouw van de memorie van toelichting. De memorie van toelichting is de uitleg bij het hierboven beschreven wetsvoorstel.

De memorie van toelichting bij het DMF is als volgt opgebouwd. De memorie van toelichting begint met de Defensiematerieelagenda. De Defen-siematerieelagenda behandelt de prioritaire projecten, waarbij zoveel mogelijk de samenhang met de beleidsdoelstellingen uit de Defensiebegroting is aangegeven. Specifieke aandacht gaat dit jaar uit naar de vertaling van de Defensienota in het DMF. Ook wordt inzicht gegeven in de investe-ringsquote, de overprogrammering, het realisatievermogen en de instandhouding.

Na de Defensiematerieelagenda komen de begrotingsartikelen aan bod.

De begroting van het DMF kent acht artikelen. De eerste vier artikelen geven inzicht in de projecten en instandhouding van het Defensiematerieel. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen materieel dat Defensiebreed ingezet wordt (artikel 1), maritiem materieel (artikel 2), land materieel (artikel 3) en lucht materieel (artikel 4). De artikelen 5 en 6 behandelen respectievelijk het vastgoed en de IT van Defensie. Het DMF wordt gevoed via de Defensiebegroting; de voeding loopt via artikel 7. De overige uitgaven en ontvangsten zijn terug te vinden op artikel 8.

Het DMF bevat vier bijlagen. Dit zijn achtereenvolgens de instandhoudings-bijlage voor het vastgoed, het verdiepingshoofdstuk, de instandhoudings-bijlage en de lijst met gehanteerde afkortingen.

Opzet DMF

De Defensiebegroting (hoofdstuk X) bevat het voorgenomen Defensiebeleid. De begroting van het DMF bevat de uitwerking van dat beleid in concrete projecten, inclusief de instandhouding. Om het inzicht in de investeringen te vergroten, worden per artikel in de tabel "budgettaire gevolgen van beleid"de verplichtingen, uitgaven en eventuele ontvangsten met betrekking tot investeringen en instandhouding voor een periode van vijftien jaar gepresenteerd.

Investeringen

Alle investeringsprojecten met een projectbudget van meer dan € 100 miljoen worden apart benoemd. Bij deze projecten wordt een onderscheid gemaakt naar drie fasen: de voorbereidingsfase, de onderzoeksfase en de realisatiefase. Het projectbudget bestaat uit de onderzoekskosten, de basisraming en de risicoreservering. Voor projecten in voorbereidingsfase wordt de behoeftestelling uitgewerkt. Er is in de voorbereidingsfase nog sprake van flexibiliteit in de programmering van de projecten; voor de besteding van deze budgetten zijn nog geen juridisch of bestuurlijk bindende afspraken gemaakt. Voor de DMP- plichtige projecten worden de A-brieven naar de Kamer verzonden. De kern van de A-brief is een functionele beschrijving van de capaciteit die Defensie wil verwerven.

Voor projecten in de onderzoeksfase geldt dat de behoeftestelling is onderkend, maar nog wordt onderzocht hoe invulling gegeven wordt aan de behoefte. Voor DMP-plichtige projecten geldt dat de A-brieven zijn aangeboden aan de Kamer. In de onderzoeksfase (B-fase) wordt de verwervingsstrategie vastgesteld, dat wil zeggen de manier waarop Defensie het materieel wil verwerven. Daarnaast worden eventuele alternatieven onderzocht, een planning en een financiële onderbouwing verder gespecificeerd. Defensie informeert de Tweede Kamer aan het einde van de B-fase middels de B-brief. Op grond van uitkomsten van de B-fase kan er eventueel nog een vervolgonderzoeksfase (C-fase) worden ingesteld.

Voor projecten in de realisatiefase betekent dat de opdracht voor verwerving is gegeven aan de uitvoeringsorganisatie. Zij starten de verwervingsvoorbereidingsfase (D-fase). Voor grote materieel en IT-projecten is dat de Defensie Materieel organisatie (DMO) en voor grote Vastgoed en Infra projecten gaat dit om het Defensie Ondersteuningscommando (DOSCO).

Deze werkwijze komt overeen met het Defensieprojectenoverzicht (DPO). De systematiek wijkt in de kern niet af van de werkwijze die voorgaand in de Defensiebegroting werd gehanteerd; in het DMF zijn weliswaar de toelichtingen uitgebreider:

-

Voor projecten in voorbereiding worden de projecten toegelicht waarvan verwacht wordt dat in deze begrotingsperiode een behoeftestellingsbrief (A-brief) verstuurd wordt. Hierbij worden per project de bandbreedtes volgens het Defensie Materieelproces (DMP) gepresenteerd:

€ 100 - € 250 miljoen, € 250 miljoen - € 1 miljard,

€ 1 miljard - € 2,5 miljard en meer dan € 2,5 miljard.

-

Bij projecten in onderzoeksfase wordt per project de bandbreedte en de planning van de DMP-brieven gepresenteerd.

-

Bij projecten in realisatiefase worden de verwachte uitgaven per jaar gepresenteerd, tenzij dit commercieel vertrouwelijke informatie betreft. In dat geval wordt de bandbreedte weergegeven.

Informatie over investeringsprojecten die jaarlijks in het DPO wordt gepubliceerd, is op hoofdlijnen geïntegreerd in het DMF De Kamer ontvangt het DPO - gelijktijdig met het DMF - op Prinsjesdag. Het DPO omvat meer gedetailleerde informatie over alle projecten gelijk aan of boven de € 25 miljoen die in onderzoek of realisatie zijn.

Instandhouding

Instandhoudingsuitgaven zijn de uitgaven die nodig zijn om materieel operationeel te houden. De instandhoudingsuitgaven in de begrotingsartikelen zijn de instandhoudingsuitgaven die door een Defensieonderdeel gedaan worden. Deze uitgaven kunnen ook uitgaven ten behoeve van andere Defensieonderdelen bevatten, als gevolg van het assortiments-gewijs werken (AGW). Het AGW beoogt de logistieke keten van een aantal artikelen centraal te beleggen, dus bij één Defensieonderdeel. Dat Defensieonderdeel wordt dan ook budgettair belast met de uitgaven van voor andere Defensieonderdelen verworven artikelen.

Personele uitgaven

Personele uitgaven verbonden aan de ontwikkeling, verwerving, instandhouding en afstoting van materieel, infrastructuur en vastgoed en IT vallen ook binnen de reikwijdte van het fonds (wetsvoorstel DMF, artikel 5). Op 22 april 2020 is de motie (Motie Diks, Kamerstuk 35 280, nr. 11) aangenomen. In 2021 en in 2022 wordt proefgedraaid met de opname van personele uitgaven in het DMF In de eerste helft van 2023 wordt de Kamer geïnformeerd over de resultaten van het proefdraaien.

De opname van relevante personele uitgaven sluit aan bij de doelstellingen van het DMF om te komen tot een meer schokbestendige en voorspelbare begroting. Daarnaast maakt het een meer integrale afweging tussen inbesteden en uitbesteden mogelijk. Het opnemen van personele uitgaven is echter een grote en ingewikkelde operatie. Zo moeten budgetten ontvlochten worden in de administratie en dit heeft gevolgen voor de bedrijfsvoering van alle defensieonderdelen. Het proefdraaien geeft de mogelijkheid te bezien wat de gevolgen van het opnemen van personele uitgaven in het DMF zijn voor bijvoorbeeld het herschikken van budgetten. Daarnaast kunnen eventuele onbedoelde effecten tijdig worden waargenomen en kan bepaald worden wat de meest voor de hand liggende mogelijkheid is om deze uitgaven in het DMF te presenteren.

Groeiparagraaf

Bij de begroting voor het DMF voor 2022 is de instandhoudingsbijlage voor het vastgoed toegevoegd (bijlage 1). Deze bijlage geeft inzicht in de instandhoudingsuitgaven voor het Defensievastgoed. Door de opname van deze informatie in een bijlage, kan op gedetailleerder niveau toelichting worden gegeven op deze uitgaven. Bij deze begroting worden ook de (extracomp-tabele) overzichten van de grootste wapensystemen opgenomen in een bijlage; dit inzicht is integraal opgenomen in bijlage 3. In voorgaande DMF-begrotingen werden deze overzichten veelal extracomptabel toegelicht bij de relevante begrotingsartikelen. De overzichten van deze wapensystemen sluiten echter niet altijd aan op de instandhoudingsuitgaven, zoals geraamd op de afzonderlijke artikelen. Dit komt omdat aan individuele wapensystemen vaak meerdere Defensieonderdelen bijdragen, waardoor de instandhoudingsuitgaven worden begroot op verschillende artikelen. Door de opname van de grootste wapensystemen in een nieuwe instandhoudingsbijlage wordt een integraler en eenduidiger beeld verkregen van de instandhoudingsuitgaven aan deze wapensystemen.

2.

DEFENSIEMATERIEELAGENDA

Inleiding

Dit is het derde jaar dat Defensie voor het DMF een begroting aanbiedt. Met het instellen van dit fonds voert Defensie een meerjarig integraal beheer van de financiering en de bekostiging van de ontwikkeling, de verwerving, de instandhouding en uiteindelijk de afstoting van het materieel, de IT en de fysieke infrastructuur van Defensie. Het doel van het DMF is een meer schokbestendige en voorspelbare begroting.

In het coalitieakkoord is structureel € 3 miljard opgenomen voor Defensie. In reactie op de oorlog in Oekraïne en de snel veranderde veiligheidssituatie heeft het kabinet met de Voorjaarsnota 2022 aanvullend € 2 miljard structureel toegevoegd aan de defensiebegrotingen. Een aanzienlijk deel van dit budget is toegevoegd aan het DMF en is verwerkt in deze begroting. Het betreft zowel het budget voor de investeringen als het budget voor de instandhouding. De middelen worden momenteel verdeeld over de specifieke projecten. De verdeling zal plaatsvinden na het doorlopen van de benodigde toewijzingsprocessen. Dit waarborgt de doelmatige en doeltreffende inzet van de extra middelen. Voor projecten die zijn opgenomen in de tweede incidentele suppletoire begroting (Kamerstuk 36 144 nr. 1 van juni 2022) is de toedeling al in deze begroting zichtbaar.

De maatregelen die hierbij horen zijn uitgewerkt in de Defensienota 2022. Met deze Defensienota, getiteld 'Sterker Nederland, veiliger Europa', streeft Defensie naar een toekomstbestendige krijgsmacht, die is ingebed in de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO), de Europese Unie (EU) en de samenleving. Om dit te bereiken, verhoogt Defensie de gereedheid en inzetbaarheid, verbetert Defensie de gevechtskracht en zorgt Defensie voor meer wendbaarheid. Modern materieel, krachtige IT en duurzaam en functioneel vastgoed zijn daarvoor onmisbaar. Met het extra budget en met de toelichtingen in de Defensienota heeft het kabinet invulling gegeven aan de motie Sjoerdsma c.s. (Kamerstuk 36 045, nr. 4 van februari 2022). Defensie blijft de komende periode mogelijkheden voor versnellingen en voor internationale samenwerking verkennen.

In onderstaande paragrafen wordt een toelichting gegeven op de investeringen die met het DMF worden gebudgetteerd en op de instandhouding van het Defensiematerieel. Daarbij worden ook de mijlpalen en het realisa-tievermogen benoemd. Als laatste wordt ingegaan op actuele ontwikkelingen.

Investeringen

Met de Defensienota 2022 krijgt het investeringsprogramma van Defensie een extra financiële impuls. Het nieuwe investeringsprogramma bestaat uit een breed scala van investeringen in personeel, nieuwe capaciteiten en wapensystemen, gevechtsondersteuning, informatiegestuurd optreden, vastgoed, munitie, duurzaamheid en innovatie. In lijn met de motie Valstar c.s. (Kamerstuk 35 925, nr. 70 van april 2022) biedt dit eveneens ruimte voor verdere samenwerking met de Nederlandse industrie.

Strategische autonomie is de gegarandeerde toegang tot en beschikbaarheid van (internationale) kennis, rechten, mensen en middelen die noodzakelijk zijn om militaire capaciteiten in stand te houden en operaties uit te voeren, ongeacht de coalitie waarbinnen inzet plaatsvindt. Het kabinet legt hierbij de nadruk op een zelfredzamer Europa. Een vitale defensie-industrie die de strategische autonomie bevordert is voor Nederland, maar ook voor Europa als geheel, onmisbaar.

Met een krachtige Nederlandse defensie-industrie en kennisinstellingen kan Defensie deels in de materieelbehoeften voorzien. Daarnaast wil Defensie samen met Europese partners investeren in gezamenlijke capaciteiten. Op die manier vergroot Defensie de interoperabiliteit en versterkt Defensie de Europese industrie als geheel; denk hierbij onder andere aan de financiering door het Europees Defensie Fonds (EDF). Deelname aan internationale projecten heeft een positief effect op de positionering van de Nederlandse defensie-industrie en de kennisinstellingen. Defensie gaat dan ook verder met het uitwerken en uitvoeren van de maatregelen van de Defensie Industrie Strategie (Kamerstuk 31 125, nr. 92) en de Strategische Kennis en Innovatie Agenda (SKIA) en zal eind 2022 hierover de Kamer informeren met een uitvoeringsagenda. Daarbij verdiept Defensie de samenwerking met kennisinstituten en het bedrijfsleven.

Het kabinet wil met een stelsel van investeringstoetsing voorkomen dat risico's voor de nationale veiligheid ontstaan als gevolg van ongewenste investeringen, fusies en overnames van bedrijven. Binnen dit stelstel is een wetsvoorstel voor een sectorale investeringstoets voor de defensie-industrie in voorbereiding door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en het ministerie van Defensie. De verwachting is dat het wetsvoorstel in de periode eind 2022 of begin 2023 in internetconsultatie zal gaan.

Vastgoed en omgeving

Zoals ook in de beleidsagenda van de Defensiebegroting (hoofdstuk X) is verwoord, heeft Defensie een urgente en omvangrijke vastgoedopgave, waarbij de portefeuille ingrijpend moet worden herzien. Hierbij verwerkt Defensie de bevindingen van de Algemene Rekenkamer en de aanbevelingen uit het Interdepartementaal Beleidsonderzoek naar het Defensie-vastgoed (Kamerstuk 34 919, nr. 77 van maart 2021) - waarin wordt gesteld dat Defensie de vastgoedportefeuille met 35-40% zou moeten reduceren.

In het Strategisch Vastgoedplan 2022, dat dit najaar met de Kamer wordt gedeeld, wordt de uitvoering van genoemde vastgoedopgave verder toegelicht. In de Kamerbrief 'Contourenbrief Strategisch Vastgoedplan 2022' (Kamerstuk 34 919, nr. 89 van mei 2022) zijn de contouren en de uitgangspunten gedeeld die de basis vormen voor dit vastgoedplan. De transformatie van het vastgoed wordt ingestoken op het concentreren, het verduurzamen en het vernieuwen om de balans tussen portefeuille en middelen te bereiken. Concentreren op nieuwe en gerevitaliseerde kazernes, die bovendien duurzaam zijn, betekent dat diverse locaties kunnen worden aangeboden als perspectieflocatie zodat de jaarlijkse exploitatie- en onderhoudskosten voor Defensie kunnen worden verlaagd.

Bij enkele casussen zal Defensie samen met het Rijksvastgoedbedrijf in de komende periode het bestuurlijk gesprek met de regio starten om tot uitgewerkte plannen te komen. Dit voornemen betreft in ieder geval de casussen Concentratie 11 Luchtmobiele Brigade, Concentratie Korps Commandotroepen en Concentratie eenheden Assen en Havelte. Ook wordt de mogelijkheid verkend om diverse ondersteunende eenheden te concentreren op een nieuw te bouwen kazerne op een centrale plek in het land.

Defensie kiest voor een gefaseerde aanpak met oog voor de impact op de regio, dus ook samen met de regio. Hierbij geldt dat tevens oog moet worden gehouden voor het Defensiebelang en de veiligheid van Nederland. Dat betekent voortdurend met elkaar in gesprek zijn. Het dilemma is dat als per casus geen overeenstemming kan worden bereikt met de specifiek e regio er uiteindelijk geen voortgang kan worden geboekt op die casus. Als dat voor elke regio en elke casus geldt, dan betekent dat een groot risico voor de voortgang van het Strategisch Vastgoedplan.

De ontwikkeling van informatietechnologie (IT) leidt tot een steeds verder gedigitaliseerde wereld en daarmee ook toegenomen digitale dreiging. Defensie moet zich weren tegen deze cyberdreigingen, zelf offensieve cybercapaciteiten hebben en meegaan met de ontwikkelingen op het gebied van onder meer Data Science en Artificial Intelligence. Ook brengt Defensie de informatiehuishouding de komende jaren naar een hoger niveau. Met andere woorden: Defensie wordt een informatie-gestuurde organisatie. Informatiegestuurd werken en optreden is een van de actielijnen van de Defensienota 2022.

IT-ontwikkeling en exploitatie vragen om investeringen, schaars IT-personeel en effectieve governance. Hierbij geeft Defensie prioriteit aan programma's die essentieel zijn voor de transformatie naar een informatie-gestuurde organisatie. De eerste stap is gezet met het programma Grensverleggende IT (GrIT), dat de basis legt voor toekomstbestendige IT bij Defensie. GrIT is door de Tweede Kamer aangemerkt als Groot Project.

Het programma ROGER draagt zorg voor vervanging van SAP R3 door S4/ HANA, waardoor de financiële en materiële processen door kunnen blijven gaan. Tegelijkertijd legt ROGER de basis voor een bedrijfsvoeringssysteem met mogelijkheden tot real time informatievoorziening en analytics. Het programma Defensie Open op Orde werkt, in aansluiting op het rijksbrede programma, onder meer aan IT-projecten die de informatie-huishouding verbeteren.

Op operationeel vlak zet Defensie stappen op verschillende domeinen. Zo betekenen de vervanging van de huidige grond-lucht radio's en een aantal projecten in het satellietdomein een belangrijke verbetering. Daarnaast introduceren we ook nieuwe thema's zoals Cyber Electromagnetic Activities (CEMA), zowel voor het Commando Luchtstrijdkrachten als voor het Korps Mariniers. Een ander voorbeeld is de verbeterde commandovoorzieningen voor operationele hoofdkwartieren op brigade- en bataljonsniveau bij het Commando Landstrijdkrachten. Met deze programma's verankert Defensie de technische randvoorwaarden voor inzetbaarheid nu en in de toekomst.

Nieuwe projecten en mijlpalen

Defensie verwacht in 2023 ongeveer 40 materieelprojecten met een financiële omvang van meer dan 25 miljoen euro op te starten. Van dit aantal gaat het bij meer dan de helft om projecten die nieuw zijn opgenomen in het Defensie Projectenoverzicht (DPO). In de artikelen van deze begroting zijn per artikel alle projecten benoemd, met een omvang groter dan 100 miljoen, waar in 2023 aan gewerkt wordt door Defensie. Voorbeelden van nieuw aangekondigde projecten¹ zijn de verwerving van Maritime Strike capaciteit voor de fregatten en onderzeeboten en de raketartillerie in het landdomein.

Defensie verwacht in 2023 ook contracten te sluiten met leveranciers. Defensie informeert met de D-brief de Tweede Kamer over de keuze voor het product en de leverancier. Na parlementaire behandeling zal Defensie de overeenkomst met de leverancier bekrachtigen. Voorbeelden hiervan zijn: Vervanging M-fregatten, Vervanging Close-in Weapon System, Future Littoral All-Terrain Mobility-Band Vagan (FLATM BV) en Midlife update NH-90.

In 2023 wordt ook volop verder gewerkt aan de talrijke projecten die nu reeds deel uit maken van het investeringsprogramma. Concrete leveringen zijn in 2023 te verwachten van projecten die al langer lopen. Voorbeelden hiervan zijn:

-

Levering van DOKS interim gevechtskleding en uitgifte van de nieuwe gevechtshelmen en gevechtsuitrusting;

-

Levering van de eerste voertuigen 12kN Manticore en Quads uit het programma Defensiebrede Vervanging Operationele Wielvoertuigen (DVOW);

-

Levering van ruim 200 gespecialiseerde containers met IT-componenten voor transport en veilige opslag van strategische voorraden munitie, geneeskundige verbruiksartikelen en onderhoudsmiddelen;

-

Levering vervangende 81mm mortieren;

-

Mid Life Update van Zr.Ms. Johan de Witt wordt voltooid;

-

Voortgaande levering van operationele vrachtauto's en containers;

-

Levering van de gemodificeerde Apache-gevechtshelikopters.

Het investeringsprogramma

Om op een beheerste en gestandaardiseerde wijze materieel te verwerven, hanteert Defensie het Defensie Materieelproces (DMP). Dit investeringsprogramma bestaat uit een mix van projecten die in voorbereiding, in onderzoek of in uitvoering zijn. In figuur 1 wordt het totale investeringsprogramma in de periode 2022 tot en met 2037 weergegeven. In de grafiek is het investeringsprogramma onderverdeeld naar de artikelen in dit begrotingsfonds. De artikelen geven de actuele verdeling van de investeringen weer over de domeinen defensiebreed, land, lucht, zee, vastgoed en infrastructuur en IT.

Overprogrammering

De roze lijn is het totale investeringsbudget, wat geldt als het budgettaire uitgavenplafond: Defensie kan in een jaar niet meer uitgeven dan beschikbaar is onder dit uitgavenplafond. De figuur maakt inzichtelijk dat in de eerste jaren van het investeringsprogramma meer investeringen worden geraamd dan het budget dat daarvoor beschikbaar is (de staven komen boven de roze lijn uit). In de eerste jaren van het investeringsprogramma is zodoende sprake van overprogrammering.

Onzekerheden - denk bijvoorbeeld aan krapte op de Defensiemarkten, prijsstijgingen en/of langer dan verwachte onderhandelingen met externe partijen - kunnen ervoor zorgen dat projecten later worden geïmplementeerd dan eerder werd geraamd. Door meer investeringen te programmeren wordt gestreefd naar tijdige realisatie van het budget dat in het betreffende jaar beschikbaar is. Vanzelfsprekend blijft het totale uitgavenbudget bepalend. Defensie hanteert een maximaal toegestane overprogrammering van 30% in het uitvoeringsjaar en de begrotingsperiode. Vanaf 2027 onderschrijdt het investeringsprogramma het beschikbare budget (de staven komen onder de roze lijn uit); in die jaren is sprake van onderprogram-mering. Over de gehele planperiode zijn de geraamde investeringen nooit hoger dan het beschikbare budget.

De gele lijn laat de reeds aangegane verplichtingen zien. Deze toont aan dat, ondanks de overprogrammering, er geen risico is op overschrijding van het beschikbare budget.

Figuur 1 Investeringsprogramma (bedragen x € 1 miljoen)

12.000

12.000 I

9.000

Figuur 2 geeft inzicht in de mate van flexibiliteit van het totale investeringsprogramma. De investeringsprojecten zijn onderverdeeld naar de volgende fasen:

-

Projecten in voorbereidingsfase (groen): voor deze projecten wordt de behoeftestelling uitgewerkt. Er is in de voorbereidingsfase nog sprake van flexibiliteit in de programmering van de projecten; voor de besteding van deze budgetten zijn nog geen juridisch of bestuurlijk bindende afspraken gemaakt. Voor de DMP-plichtige projecten worden de A-brieven naar de Kamer verzonden. In het gelijktijdig aangeboden Defensie Projectenoverzicht (DPO) is een tabel opgenomen met de planning van de te versturen DMP-brieven.

-

Projecten in onderzoeksfase (paars): voor deze projecten geldt dat de behoeftestelling is vastgesteld, maar nog wordt onderzocht hoe invulling gegeven kan worden aan de behoefte.

-

Projecten in realisatiefase (blauw): dit betekent dat de realisatiefase is gestart. De opdracht voor verwerving is aan de uitvoeringsorganisaties gegeven. In de grafiek worden daarnaast de uitgaven aan projectenkleiner dan € 25 miljoen ook als in realisatie weergegeven, omdat deze (als ware het projecten in realisatie) zijn belegd bij de uitvoerende defen-sieonderdelen.

Het volledige budget is benodigd en het investeringsprogramma is volgepland met projecten voor het herstellen en moderniseren van de krijgsmacht. Investeringsopdrachten zijn dus niet zomaar naar voren te halen. Elk project kent wel een vooraf bepaalde reservering voor risico's. De mogelijkheid om gedurende een project wijzigingen door te voeren is afhankelijk van de fase waarin een project zich bevindt. Logischerwijs is de flexibiliteit groter bij projecten in voorbereidingsfase dan bij een project in realisatiefase, waar in veel gevallen het contract al is getekend.

— Budgettair kader

Verplichtingen

Het investeringsplafond en het IBO publieke investeringen

Met het aantreden van het kabinet is het investeringsplafond geïntroduceerd. De investeringsfondsen binnen het Rijk worden geplaatst onder dit plafond en daarmee dus ook het DMF Dit plafond is een nieuw deelplafond, naast de reeds bestaande uitgavenplafonds binnen de Rijksbegroting. Voor investeringsmiddelen is de beheersing van het totaalbedrag relevanter dan het bedrag per jaar en zijn schuiven naar achteren in de tijd toegestaan.

Het investeringsplafond geeft meer flexibiliteit om het investeringsritme aan te passen, doordat het plafond automatisch mee beweegt wanneer investeringsuitgaven onder het plafond naar latere jaren schuiven, bijvoorbeeld als gevolg van vertraging van investeringsprojecten.

Recent stuurde de minister van Financiën de kabinetsreactie op het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) over publieke investeringen naar de Tweede Kamer. In het IBO wordt vastgesteld dat overprogrammering is bedoeld om capaciteit zo doelmatig mogelijk in te zetten om de doelstellingen van investeringsprojecten te behalen. Zo wordt voorkomen dat vertragingen bij incidentele projecten direct leiden tot vertraging van doelbereik en onderuitputting op de begroting. In de kabinetsreactie wordt aangekondigd om te onderzoeken hoe het gebruik van de instrumenten overprogrammering en het nieuwe investeringsplafond in de praktijk nog meer bijdragen aan realistische planningen, effectief doelbereik en transparante en heldere communicatie aan het parlement. De ambitie is om dit onderzoek vóór de volgende kabinetsperiode af te ronden.

Realisatievermogen

Momenteel voert Defensie veel projecten uit. Het vergt veel van de defensieorganisatie om de vaart erin te houden. Met nieuwe werkvormen waarbij eerder en meer geïntegreerd wordt samengewerkt, proberen we waar mogelijk te versnellen. We gaan starre interne procedures aanpassen om daarmee de wendbaarheid te vergroten. Daartoe onderzoekt Defensie de mogelijkheden om pilots buiten het DMP om in te zetten. Ook gaat Defensie in overleg met de Tweede Kamer het Defensie Materieelproces (Kamerstuk 27 830, nr. 184 van februari 2017) actualiseren. Hiermee geeft Defensie invulling aan de eerdergenoemde motie-Valstar c.s..

Daarnaast zijn op diverse gebieden initiatieven genomen die leiden tot verbeteringen. Interne teams kijken welke operationele behoeftes snel te realiseren zijn en met welke randvoorwaarden, zonder dat dit een negatief effect heeft op de inzetbaarheid. Doel is zo snel mogelijk te beschikken over de juiste systemen voor onze operationele eenheden. Daarbij wordt specifiek gekeken naar de mogelijkheden van verwerving van de plank en internationale samenwerking. Het beleid 'Verwerven van de plank, tenzij' blijft onverkort van kracht, in lijn met de beleidsdoorlichting 'COTS/MOTS'. Als materieel van de plank niet (tijdig) beschikbaar, geschikt, wenselijk of betaalbaar is, kan Defensie afwijken van de algemene regel door toepassing van Fast Track Procurement (FTP). FTP wordt bijvoorbeeld toegepast voor de versnelde aanvulling van de inzetvoorraad munitie (Kamerstuk 35 925-X, nr. 74 van april 2022). Defensie onderzoekt in welke situaties FTP vaker kan worden toegepast. Met de actualisatie van het DMP wordt u geïnformeerd over de uitkomsten.

Defensie moet zich sneller kunnen aanpassen, zelfstandig en in internationaal verband. Dat vereist ook verbeterinitiatieven die buiten de directe invloedssfeer van Defensie liggen. In het coalitieakkoord is reeds opgenomen dat bij rijksbrede regels en beleid rekening gehouden wordt met de bijzondere positie van Defensie. Dit is voor Defensie een stap in de goede richting. Verdere stappen in het kader van het realiseren van meer wendbaarheid wil Defensie nemen in samenwerking met haar binnen- en buitenlandse partners en bondgenoten, bijvoorbeeld het organiseren van gezamenlijke inkoop.

Instandhouding

Defensie verbetert de komende periode de instandhouding van het materieel. Hiervoor zet Defensie het aanvullend budget voortkomend uit de motie-Hermans (Kamerstuk 35 925, nr. 13 van september 2021), het coalitieakkoord en de Voorjaarsnota in. Figuur 3 geeft een overzicht van de omvang en verdeling van de instandhoudingsuitgaven.

Om de materiële gereedheid te verbeteren neemt Defensie de volgende stappen. In de eerste plaats verhoogt Defensie, vooruitlopend op het vergroten van de schaalbare onderhoudscapaciteit, de voorraad reserve-delen en de inzetvoorraden. In de tweede plaats vergroot Defensie de personele capaciteit voor instandhouding en onderhoud. Om beide stappen mogelijk te maken, stelt Defensie voldoende opleidingscapaciteit (onderhoud en instandhouding), fysieke ruimte en vergunningsruimte beschikbaar. In de derde plaats versnelt Defensie de lopende verwervings-projecten en past Defensie de raamcontracten aan, aan de ruimere financiële mogelijkheden.

Het vorige kabinet is reeds gestart met het aanvullen van inzetvoorraden, in het bijzonder van munitie. Met beter gevulde voorraden kunnen eenheden vaker en uitgebreider oefenen, kunnen ze sneller en langer worden ingezet en is Defensie beter voorbereid op crisissituaties. Met het nieuwe investeringsprogramma zet Defensie niet alleen stappen om de inzetvoorraden voor de tweede hoofdtaak, maar ook die van de eerste en derde hoofdtaak aan te vullen. Hierbij wordt rekening gehouden met tweede en derde orde-effecten, zoals munitiebunkers, personeel voor beheer en onderhoud en het strategisch transport van deze voorraden.

Ieder half jaar rapporteert Defensie aan de Kamer over de operationele gereedheid, inzetbaarheid en inzet van de krijgsmacht met de Inzetbaar-heidsrapportage. De informatie die ten grondslag ligt aan deze rapportage is feitelijk en eenduidig. Op basis van deze informatie stuurt Defensie op de operationele gereedheid en inzetbaarheid. Defensie is hiermee in staat om mogelijke achterstanden en vooruitgang in de operationele gereedheid te monitoren en hier actief op te sturen.

Figuur 3 Instandhoudingsprogramma (bedragen x € 1 miljoen)

2.400

2.000

¦ Defensiebreed ¦ Maritiem ¦ Land

¦ Lucht IT ¦ Vastgoed

— Budgettair kader

Verplichtingen

Actuele ontwikkelingen

De Covid-19 pandemie heeft gezorgd voor een langdurige verstoring van de toeleveringsketens in de economie. Ook de defensiesector heeft hiermee te maken. In het bijzonder bij grondstoffen, bouwmaterialen en computer-chips zijn leveringsproblemen opgetreden die naar verwachting nog geruime tijd zullen aanhouden.

De Russische invasie in Oekraïne heeft ook de nodige gevolgen. Zo is de prijsstijging van grondstoffen, waaronder brandstoffen, ook voor Defensie realiteit. De gebeurtenissen in Oekraïne hebben in westerse landen de noodzaak van een krachtige defensie onderstreept. Ook in Nederland heeft dit geleid tot een verhoging van het defensiebudget. Verschillende landen investeren nu in materieel waardoor de prijzen en de levertijden van bijvoorbeeld munitie sterk zijn gestegen. Door leveringen aan Oekraïne moet ook meer materieel worden aangevuld dan voor aanvang van de Russische invasie was gepland. Daarnaast heeft de onvoorspelbaarheid van de oorlog in Oekraïne invloed op de realisatie van de maatregelen uit de Defensienota vanwege onder andere de directe invloed van leveringen op de gereedheid en de invloed van de oorlog op de (internationale) defensie-industrie.

De geleverde middelen worden vervangen daar waar nodig. Om deze vervangingen financieel te kunnen faciliteren is Defensie vanuit de algemene middelen gecompenseerd op basis van vervangingswaarde van de geleverde middelen. Met de toekenning van deze generale compensatie is Defensie gestart met de benodigde vervanging.

Investeringsquote en EDA-norm

Een moderne krijgsmacht moet voldoende investeringsruimte hebben om haar inzetbaarheid op langere termijn te garanderen en haar materieel te kunnen moderniseren. Het kengetal hiervoor is de investeringsquote. Defensie streeft er naar op termijn gemiddeld ten minste twintig procent van haar uitgavenbudget te besteden aan investeringen. Ook de NAVO hanteert dit percentage als richtlijn.

Figuur 4 toont de gerealiseerde investeringsquote van 2010 tot en met 2021 en het verwachte vijfjaarlijks voortschrijdend gemiddelde vanaf 2022. Voor het bepalen van de (gewenste) investeringsquote voor de begrotingspe-riode wordt gebruik gemaakt van een voortschrijdend vijfjaars gemiddelde. Voor het jaar 2023 is dit naar verwachting 26,2%.

Valuta

Defensie schaft materieel internationaal aan en heeft daarom te maken met valutaschommelingen. Valutaschommelingen hebben invloed op het begrotings- en verwervingsproces binnen Defensie. Om de verstorende werking van valutaschommelingen op de defensiebegroting tegen te gaan, heeft het kabinet in 2020 de afspraak gemaakt dat mee- en tegenvallers als gevolg van valutaontwikkelingen niet langer als niet-plafondrelevante mutaties worden verwerkt, maar dat deze direct ten gunste of ten laste van het EMU-saldo komen. In 2021 zijn de ministeries van Defensie en Financiën overeengekomen dat ook instandhoudingsprojecten onder deze afspraak vallen.

2.1 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

Tabel 1 Belangrijkste beleidsmatige uitgavenmutaties t.o.v. vorig jaar (bedragen x € 1					miljoen)
	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Standen ontwerpbegroting 2022	5.378,3	5.198,6	5.135,7	5.097,6	4.887,0	4.834,1
Belangrijkste mutaties
1. Mutaties 1^e suppletoire begroting 2022	602,1	1.121,7	2.340,9	2.309,5	2.189,4	2.163,2
1.a Prijsbijstelling DMF	265,1	256,1	255,2	253,3	242,4	239,9
1.b Eindejaarsmarge DMF	577,4
1.c Kasschuif IT	- 169,0		169,0
1.d Kasschuif Vastgoed	- 80,0		40,0	40,0
1.e Kasschuif n.a.v. meerjarig munitieplan voor opleiding en training	- 61,4	22,8	18,5	48,9	8,5	- 12,7
1.f Valuta	51,5	73,8	93,8	113,6	80,4	59,8
1.g Interdepartementale budgetoverhevelingen	- 1,5
1.h Coalitieakkoord		1072,7	1952,1	1884,2	1886,6	1899,9
1.i Overige mutaties 1^e supp.begroting	20,0	- 303,7	- 187,8	- 30,5	- 28,5	- 23,7
2. Mutaties 1e incidentele suppletoire begroting	8,8	287,6	161,7
3. Mutaties 2e incidentele suppletoire begroting		19,0	93,2	235,1	382,1	359,1
Mutaties begroting 2023	- 324,4	15,8	1511,2	1609,6	1865,7	1664,8
4. Interdepartementale budgetoverhevelingen	- 3,5	- 1,8	- 1,7	- 1,9	- 1,9	- 1,9
5. Kasschuif instandhouding materieel	- 150,0	0,0	0,0	0,0	125,5	24,5
6. Kasschuif 2022 investeringen	- 417,0	36,0	42,0	44,0	274,0	21,0
7. 2-miljard pakket		381,0	1.606,8	1.764,9	1.617,9	1.640,9
Overige mutaties begroting 2023	246,2	- 399,3	- 135,9	- 197,4	- 149,8	- 19,7
Standen ontwerpbegroting 2023	5.444,9	6.678,8	9.284,7	9.295,7	9.373,6	9.066,8

Toelichting

1.

Mutaties 1e suppletoire begroting 2022

Met de 1e suppletoire begroting 2022 zijn onder andere de prijsbijstelling en de doorwerking van de eindejaarsmarge 2021 toegevoegd aan het DMF

2.

Mutaties 1e incidentele suppletoire begroting

Met de 1e incidentele suppletoire begroting is € 458 miljoen budget toegevoegd. Dit budget maakt deel uit van het budget dat in het Coalitieakkoord voor Defensie is opgenomen. Vanwege de toegelichte urgentie (bestellen munitie) is dit budget versneld toegevoegd aan het DMF

3.

Mutaties 2e incidentele suppletoire begroting

Middels de 2e incidentele suppletoire begroting is € 1.088 miljoen budget toegevoegd. Dit budget maakt deel uit van het budget dat in het coalitieakkoord voor Defensie is opgenomen. Vanwege de toegelichte urgentie (bestelling van zes F-35 toestellen en vier extra MQ-9 toestellen) is dit budget versneld toegevoegd aan het DMF

4.

Interdepartementale budgetoverhevelingen

Vanuit diverse ministeries is budget naar Defensie overgeheveld voor het uitvoeren van activiteiten en vice versa. Per saldo daalt de begroting van Defensie met € 1,8 miljoen voor 2023. Een volledig overzicht van de interdepartementale budgetoverhevelingen is in de verdiepings-bijlage (bijlage 2) opgenomen.

5.

Kasschuif Instandhouding Materieel

Naar verwachting worden in 2022 niet alle instandhoudingsuitgaven gerealiseerd. Van deze middelen wordt € 150 miljoen doorgeschoven naar 2026 en 2027

6.

Kasschuif investeringen 2022

Naar verwachting worden in 2022 niet alle investeringsuitgaven gerealiseerd. Leveringen van wapensystemen gaan nu veel trager dan daarvoor. Uiteindelijk zal de productiecapaciteit van de bedrijven in deze sector groeien, maar dat zal enige tijd in beslag nemen. Derhalve wordt dit budget naar latere jaren doorgeschoven.

7 2-miljard pakket

Met de besluitvorming over de Voorjaarsnota 2022 heeft het kabinet besloten om aanvullend te investeren in Defensie. Het kabinet geeft hiermee invulling aan de motie Sjoerdsma c.s., waarin onder andere wordt verzocht om nog tijdens deze kabinetsperiode extra in Defensie te investeren. Het kabinet verhoogt de defensieuitgaven structureel met € 2 miljard. Als onderdeel hiervan worden bestaande Rijksuitgaven voor 200 miljoen euro structureel als defensieuitgaven toegerekend aan de NAVO-norm, in aanvulling op de huidige toerekening. Met het aanvullend budget en de toerekening voldoet Nederland in 2024-2025 aan de NAVO-norm van 2%. Na 2025 zakt dit percentage terug tot onder de norm van 2%. Het aanvullend budget is samen met het budget uit het coalitieakkoord verwerkt in de Defensienota.

3.

ARTIKELEN

3.1 Artikel 1: Defensiebreed materieelOmschrijving van de samenhang in het beleid

Het doel van dit artikel is inzicht bieden in het verwerven en instandhouden van het defensiebreed materieel. Materieel dat door alle operationele commando's wordt ingezet en niet specifiek gericht is op maritiem, land- of luchtoptreden wordt begroot binnen het artikel Defensiebreed materieel.

Voorbeelden hiervan op het gebied van instandhouding zijn het Kleding- en Persoonsgebonden Uitrusting Bedrijf (KPU) en Munitie bij het Defensie Munitiebedrijf (DMunB). Voorbeelden op gebied van verwerving zijn projecten als Defensie Operationeel Kledingsysteem (DOKS) en het Defensie Bewakings- en Beveiligingssysteem (DBBS).

Verwerving wordt nader uitgesplitst in de voorbereidings-, onderzoeks- en realisatiefase. Daarnaast vallen de defensiebrede materieel ontvangsten, over- en onderprogrammering, onzekerheidsreservering en uitgaven aan kennis en innovatie onder dit artikel.

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Artikel 1 Defensiebreed materieel (bedragen x € 1.000)
	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Verplichtingen	514.874	1.200.880	1.514.058	1.500.606	2.001.647	2.283.549	2.603.168

Uitgaven	721.264	1.053.394	1.450.849	2.458.413	2.360.749	1.601.289	1.417.758
% juridisch verplicht			44,8%
% bestuurlijk gebonden
% beleidsmatig gereserveerd			55,2%
% nog niet ingevuld/vrij te besteden

Verwerving
Opdrachten	401.921	923.301	961.683	1.444.131	1.910.938	1.606.530	2.024.002
Verwerving: voorbereidingsfase	0	40.439	192.189	793.206	1.130.821	1.087.128	1.629.241
Verwerving: onderzoeksfase	0	3.349	0	0	0	0	0
Verwerving: realisatie	401.921	879.513	769.494	650.925	780.117	519.402	394.761
Instandhouding
Opdrachten	268.103	329.785	403.005	409.188	429.963	410.100	362.848
Instandhouding materieel	268.103	329.785	403.005	409.188	429.963	410.100	362.848
Kennis en Innovatie
Bekostiging	38.015	39.082	120.240	182.662	218.073	232.673	226.443
Bijdrage grote onderzoeksfaciliteiten	4.450	3.459	55.051	117.448	152.859	167.359	181.129
Technologieontwikkeling	29.090	18.515	38.566	38.491	38.491	38.491	38.491
Kennisgebruik	2.393	9.847	3.072	3.172	3.172	3.272	3.272
Kort Cyclische Innovatie	2.082	7.261	23.551	23.551	23.551	23.551	3.551
Reserve valutaschommelingen / begrotingsreserve	13.225
Onzekerheidsreservering	0	23.458	12.732	1.858	2.354	6.540	323
Over-/ onderprogrammering	0	- 262.232	- 46.811	420.574	- 200.579	- 654.554	- 1.195.858

Ontvangsten	51.471	76.763	99.875	111.918	101.918	99.856	101.918
Overige ontvangsten materieel	51.471	76.763	99.875	111.918	101.918	99.856	101.918

Artikel 1 Defensiebreed materieel (bedragen x € 1.000)

1.609.879

1.611.570

965.875

499.761

cd co

'Ct

378.994

266.443

221.129

38.491

3.551

85.698

869'S8

co co

«o

LT>

co co

cd co

CJ)

'Ct

ra ra

'Ct

co cd

'St

r*.

co ra

ra co

2035

CT>

ra ra

co co

r*.

ra cd

cd co

'St

«o

ra co

'St

ra co

c\i

Cs!

LD CO

r*.

'Ct

r*.

'St

ra cd

cd co

'St

co co

cd co

ra co

Csj

cd co

ra cd

cd co

'St

co ra

ra co

cd ld

'Ct

r-c

co cd

ra cd

cd co

'St

c\i

co ra

ra co

cö

CT>

«O

r*.

ra id

r*.

co cd

'St

«o

co ra

ra co

co co

r*.

co co

r-c

oö

'sf ra

ra cd

ra co

co cd

'St

co co

«O

co ra

ra co

2029

r*.

cd co

<£>

co co

co ra

r*.

ra cd

'St

co co

«o

r*.

co ra

'sl-

co co

'St

+¦>

"o.

-C

C/5

tö

C/5

Jsi

_#0

"cü

¦G

+¦>

‘c

C/5

_2cC

JS.C

_2cC

‘ra

¦5

t/5

_#0

t/5

‘0

¦G

4->

+¦>

¦G

+¦>

¦G

ra to

Toelichting op de instrumenten

De geraamde verplichtingen op artikel 1 betreffen zowel verplichtingen voor de verwerving als voor de instandhouding van defensiebreed materieel.

De raming van de verplichtingen is (deels) gebaseerd op het geplande moment dat voor een verwervingsproject een contract getekend wordt.

Het moment waarop een contract daadwerkelijk wordt getekend, als eindfase van de verwerving, is afhankelijk van diverse factoren. Definitieve politieke besluitvorming over de reikwijdte en fasering van een project, samenwerking met derden en onderhandelingen met leveranciers, kunnen leiden tot een ander moment van het aangaan van de verplichting dan op dit moment is voorzien. Daarnaast is er ook een kasschuif verwerkt op dit artikel.

Onderdeel van de instandhoudingsuitgaven in dit artikel zijn de uitgaven voor munitie. Met de 1e suppletoire begroting 2022 zijn de verplichtingenbudgetten voor munitie meerjarig herschikt om meer aan te sluiten op de leveringen van munitie.

Verwerving Defensiebreed materieel

De geraamde uitgaven betreffen de verwerving van materieel dat door alle operationele commando's wordt ingezet en dat dus niet specifiek gericht is op maritiem, land- of luchtoptreden.

Nieuw aan te kopen materieel (door middel van het verwervingsproject) leidt mogelijk tot hogere of lagere instandhoudingsuitgaven; hiermee wordt rekening gehouden in de raming van de investering. Op het moment dat het nieuw verworven aan het betreffende defensieonderdeel, worden ook de hogere of lagere instandhoudingsuitgaven verrekend.

Verwerving defensiebreed materieel - voorbereidingsfase

In de onderstaande tabel wordt de planning weergegeven van de Defen-siebrede materieelprojecten die zich op dit moment in de voorbereidingsfase bevinden. Voor projecten in voorbereidingsfase wordt de behoeftestelling uitgewerkt. Ook de planning van de A-brieven van DMP-plichtige projecten is - indien van toepassing - in de tabel opgenomen.

Tabel 2 Projecten in	voorbereidingsfase (in	miljoenen euro)
Projecten in voorbereiding	Project- budget	2022 2023	2024	2025	2026	2027
Vervanging Amarok	100-250	A-Brief

Defensiebrede vervanging Klein Kaliber Wapens

100-250

A-Brief

Defensiebrede Vervanging Wielvoertuigen _ ____ (DVOW) I^000-2500

250-1000

Vervanging Verbeterd Operationeel Soldaat Systeem (VOSS)

Kamerbrief

Uitbreiding Inzetvoorraden Eerste Hoofdtaak

(Fase 1) ^250-1°°⁰

Uitbreiding Inzetvoorraden Eerste Hoofdtaak _{1000-2500 (Fase 2)} ^1000-2500

Projecten in voorbereiding	Project- budget	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Defensie Bewakings- en Beveiligingssysteem (DBBS)	100-250

Ten opzichte van de begroting 2022 zijn, met uitzondering van de vervanging Amarok, alle benoemde projecten in bovenstaande tabel nieuw in de voorbereidingsfase. In tabel 3 worden de afzonderlijke projecten toegelicht.

Tabel 3 Toelichting Projecten in voorbereidingsfase

Projecten in voorbereiding Toelichting

Vervanging Amarok

Defensiebrede vervanging Klein Kaliber Wapens Defensiebrede Vervanging Wielvoertuigen (DVOW)

Vervanging Verbeterd Operationeel Soldaat Systeem (VOSS)

Defensie Operationeel Kledingsysteem (DOKS)

Uitbreiding Inzetvoorraden Eerste Hoofdtaak (Fase 1)

Uitbreiding Inzetvoorraden Eerste Hoofdtaak (Fase 2)

Defensie Bewakings- en Beveiligingssysteem (DBBS)

In het project wordt de huidige vloot aan Amaroks vervangen. De Amarok is een civiel terreinvoertuig bedoeld voor personenvervoer en vervoer van persoonlijke uitrusting en vracht in de vredesbedrijfsvoering, tijdens oefeningen en voor nationale inzet.

In dit project worden de klein kaliber wapens vervangen.

In het project wordt de huidige vloot aan operationele wielvoertuigen vervangen om de mobiliteit en transportfunctionaliteit op land te garanderen.

In dit project wordt het VOSS vervangen (zie toelichting bij 'Verbeterd Operationeel Soldaat Systeem).

Het project Defensie Operationeel Kledingsysteem betreft de invoering van nieuwe gevechtskleding voor de krijgsmacht. Het project dient om individuele militairen en eenheden beter te beschermen. De kleding is bestemd voor wereldwijd gebruik, in alle delen van het geweldsspectrum. Invoering van het Defensie Operationeel Kledingsysteem draagt bij tot een meer effectieve inzet van Nederlandse militairen. De defensiebrede invoering van een nieuw gevechtskledingsysteem leidt tot stroomlijning van de uitrustingspakketten en vereenvoudiging van de bevoorrading en instandhouding.

Insetvoorraden munitie voor hoofdtaak 1 tot 60%. Het project wordt uitgevoerd in 3 stappen: Stap 1 is het versnellen (versnellingsbrief in apr'22) van de aanschaf op lopende contracten en de munitiesoorten die prioriteit hebben. Stap 2 is het invullen van de BKI-behoefte op basis van de projecten die de aankomende periode in uitvoering worden gegeven. Stap 3 is het restant van de artikelen, die niet geborgd worden in de eerste

2 stappen, ophogen tot 60%. Fase 1 en fase 2 zijn geborgd in deze

3 stappen.

Zie 'Uitbreiding Inzetvoorraden Eerste hoofdtaak (Fase 1)'. et nieuwe Defensie Bewakings- en Beveiligingssysteem (DBBS) vervangt ruim 45 verschillende bestaande systemen op nagenoeg alle defensielocaties van alle defensieonderdelen. Onder het bewakingssysteem vallen elektronische toegang, indringerdetectie en meldkamersystemen. De oplossing voorziet in een centrale monitoring faciliteit die wordt ingericht op een landelijke meldkamer.

Verwerving defensiebreed materieel - onderzoeksfase

In onderstaande tabel wordt het projectbudget en de planning van Kamer-brieven weergegeven van de defensiebrede verwervingsprojecten die zich in de onderzoeksfase bevinden. In deze fase wordt onderzocht hoe invulling gegeven kan worden aan de behoefte.

Tabel 4 Projecten in onderzoeksfase (in miljoenen euro)

Er zijn geen wijzigingen ten opzichte van de begroting 2022 opgetreden.

Tabel 5 Toelichting projecten in onderzoeksfase

Programma vervanging Wissellaadsystemen, trekkeropleggercombinaties Het programma Wissellaadsystemen, Trekker-opleggercombinaties en en wielbergingsvoertuigen (WTB) wielbergingsvoertuigen (WTB) voorziet in de defensiebrede vervanging van deze operationele wielvoertuigen en gerelateerd materieel zoals aanhangwagens, opslag-, overslag- en distributiemiddelen.

Verwerving defensiebreed materieel - realisatiefase

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de defensiebrede projecten die zich in de realisatiefase bevinden. Dit betekent dat de opdracht voor verwerving aan de uitvoeringsorganisaties is gegeven. In onderstaande tabel wordt ook weergegeven wat het projectbudget van deze projecten is en hoe dit projectbudget over de jaren verdeeld is (tenzij commercieel vertrouwelijk).

Tabel 6 Projecten in	realisatiefase (in miljoenen euro)
Projecten in realisatie	Projectbudget	t/m 2021	2022	2023	2024 2025	2026	2027 e.v.
Militaire Satelliet Communicatie lange termijn defensiebreed (MILSATCOM)	147,7	127,6	16,8	3,3	- -	^-	^-
Defensie Bewakings- en Beveiligingssysteem (DBBS)	243	41,9	88,3	71,1	26,5 15	^-	^-
Defensie Operationeel Kledingsysteem (DOKS)	250-1.000				Commercieel vertrouwelijk
Verbeterd Operationeel Soldaat Systeem (VOSS)	713,9	176,8	70,8	59,1	35,1 17,7	3,8	350,6
Defensiebrede Vervanging Operationele Wielvoertuigen (DVOW)	1.000-2.500				Commercieel vertrouwelijk

Er zijn wijzigingen ten opzichte van de begroting 2022 opgetreden bij de volgende projecten:

-

Het project Defensie Bewakings- en Beveiligingssysteem (DBBS) is met een jaar vertraagd, waardoor de realisatie nu doorloopt t/m 2026. Extern onderzoek naar aanleiding van de opgelopen vertraging heeft uitgewezen dat het project levensvatbaar is, maar dat er voor het vervolg nog knelpunten zijn die opgelost moeten worden. Onder begeleiding van de externe onderzoekers worden deze knelpunten geadresseerd en aangepakt.

-

Het projectbudget Defensiebrede Vervanging Operationele Wielvoertuigen (DVOW) is terug gewijzigd naar de status commercieel vertrouwelijk omdat het hoofdcontract is ontbonden met de initieel gecontracteerde leverancier voor de aankoop van het voertuig 12kN Air Assault. De behoefte aan nieuwe luchtmobiele voertuigen zal nu via verwerving 'van de plank' (Military-off-the-Shelf) worden aangeschaft. Tot aan de levering van die nieuwe luchtmobiele voertuigen wordt de huidige vloot langer in stand gehouden door extra instandhouding en levensduur verlengend onderhoud (Kamerstuk 26 396, nr. 118).

-

Een delta-exploitatiereeks is budget dat bedoeld is om een duurdere instandhouding van nieuwe wapensystemen te betalen. De delta-exploitatiereeks bij de projecten Verbeterd Operationeel Soldaat Systeem (VOSS), Defensiebrede Vervanging Operationele Wielvoertuigen (DVOW) is bijgesteld door toewijzing prijsbijstelling en in lijn brengen met daadwerkelijke verwachte uitgaven voor instandhouding.

Tabel 7 Toelichting projecten in realisatiefase
Projecten in realisatie	Toelichting

Militaire Satelliet Communicatie lange termijn defensiebreed (MILSATCOM) Doel van het project MILSATCOM is het voorzien in de behoefte van de krijgsmacht aan satellietcommunicatiecapaciteit voor militair gebruik. Het project betreft de gegarandeerde beschikbaarheid van satellietcapaciteit (het ruimtesegment) in verschillende frequentiebanden, het realiseren van grondstations in Nederland en Curagao (het statische grondsegment) en het verwerven van land- en scheepsterminals (het mobiele grondsegment). Het deelproject MILSATCOM voorziet in de zogenaamde AEHF-

satellietcommunicatiecapaciteit met de bijbehorende AEHF-terminals.

Defensie Bewakings- en Beveiligingssysteem (DBBS) Het project DBBS voorziet in de vervanging van de huidige bewakings- en beveiligingssystemen, teneinde de continuïteit van de ondersteuning binnen de bewakings- en beveiligingsoperatie te waarborgen, te verbeteren en hierbij kosten te besparen. Onder het bewakingssysteem vallen elektronische toegang, indringerdetectie en de meldkamersystemen. Het project DBBS is randvoorwaardelijk om toekomstvast en structureel betaalbaar de fysieke beveiliging uit te kunnen voeren van Defensielocaties.

Defensie Operationeel Kledingsysteem (DOKS) Het project Defensie Operationeel Kledingsysteem betreft de invoering van nieuwe gevechtskleding voor de krijgsmacht. Het project dient om individuele militairen en eenheden beter te beschermen. De kleding is bestemd voor wereldwijd gebruik, in alle delen van het geweldsspectrum. Invoering van het Defensie Operationeel Kledingsysteem draagt bij tot een meer effectieve inzet van Nederlandse militairen. De defensiebrede invoering van een nieuw gevechtskledingsysteem leidt tot stroomlijning van de uitrustingspakketten en vereenvoudiging van de bevoorrading en instandhouding.

Verbeterd Operationeel Soldaat Systeem (VOSS) Het project VOSS past in het streven om te voorzien in betere bescherming van ingezette eenheden en het vermogen op te treden in netwerken (Network Enabled Capabilities) verder te vergroten. Met VOSS worden de operationele capaciteit van de individuele militair, maar ook van de lagere eenheden vergroot.

Defensiebrede Vanvanging Operationele Wielvoertuigen (DVOW) De defensiebrede behoefte betreft de vervanging van de operationele wielvoertuigen van Defensie die voor het merendeel zijn ingevoerd tussen 1980 en 2000. Deze wielvoertuigen vormen de basismobiliteit van nagenoeg alle expeditionaire, nationale, opleidings- en overige eenheden van alle operationele commando's. Het toekomstige wielvoertuigenbestand zal gaan bestaan uit een licht, een middelzwaar en een zwaar type vrachtauto.

Instandhouding defensiebreed materieel

De geraamde uitgaven voor instandhouding van defensiebreed materieel betreffen voornamelijk de instandhoudingsuitgaven van het Kleding- en Persoonsgebonden Uitrustingbedrijf (KPU-bedrijf) en het Defensie Munitie-bedrijf (DMunB). Ook worden hier de uitgaven voor de normstellende taak van de DMO voor de wapensystemen verantwoord. In de instandhou-dingsfase wordt het wapensysteem door het operationeel Comando (Opco) in gebruik genomen, al dan niet gefaseerd. Het Opco is integraal verantwoordelijk voor gebruik en instandhouding van het materieel. DMO Wapensystemen vervult de rol van normsteller voor het materieel dat is overgedragen aan het Opco. Deze normstellende rol omvat de volgende gebieden: veiligheid, technische beschikbaarheid, bewaking levensduur-kosten ('betaalbaarheid') en waardebehoud. DMO vervult deze taak voor maritiem-, land- en luchtmaterieel. Een overzicht van de instandhoudingsuitgaven per wapensysteem is opgenomen in bijlage 3.

Kennis en Innovatie

Bijdrage grote onderzoeksfaciliteiten

Defensie draagt met deze middelen specifiek bij aan de instandhouding van grote onderzoeksfaciliteiten bij TNO, NLR en MARIN.

Technologie ontwikkeling

We verbreden en verdiepen de samenwerking met onze partners. Dat doen we ook met kennisinstituten, het bedrijfsleven en andere veiligheids-partners. Het budget voor technologieontwikkeling wordt projectmatig ingezet op die gebieden waar technologie een oplossing kan bieden voor (operationele) tekortkomingen, de (operationele) output van Defensie kan verbeteren of tot besparingen kan leiden. De uitvoering gebeurt vaak binnen de gouden driehoek van overheid, industrie (inclusief het nationale midden-en kleinbedrijf (MKB)) en kennisinstituten. Dit instrument draagt bij aan de versterking van het innovatief vermogen van de Nederlandse defensie-gerelateerde industrie en daarmee aan de doelstelling van de Defensie Industrie Strategie (DIS; Kamerstuk 31125, nr. 92) en het rijksbrede topsec-torenbeleid. Technologieprojecten worden, indien van toepassing, interdepartementaal (topsectorenbeleid) en internationaal (met de NAVO en het European Defence Agency (EDA)) afgestemd en ingebed.

CODEMO

De CODEMO-regeling (Commissie Defensie Materieel Ontwikkeling) is een aansprekend instrument dat bedoeld is voor innovatieve defensie-specifiekeproductontwikkeling door met name het nationale MKB. Defensie neemt, van goedgekeurde projectvoorstellen, maximaal 50 procent van de ontwikkelingskosten voor haar rekening. Eventuele opbrengsten voor Defensie, in de vorm van royalty's over de verkoop van de ontwikkelde producten, worden beschikbaar gesteld voor de CODEMO-regeling. Ook zijn vanuit de oude CODEMA-regeling, de voorloper van de CODEMO-regeling, royalty's toegevoegd aan het budget van € 10 miljoen waar in 2011 mee is gestart, resulterend in een totaal budget van € 13,3 miljoen. In totaal is sinds de start van de regeling voor een bedrag van € 11,8 miljoen aan projectvoorstellen goedgekeurd en resteert een budget van € 1,5 miljoen.

CODEMO (t/m 1 juni 2022)
Ingediende voorstellen	94
Gehonoreerde voorstellen	29
Afgewezen voorstellen	65
Afgeronde voorstellen	23

Kennisgebruik

De toepassing van (met centrale middelen) opgebouwde kennis wordt primair gefinancierd uit de decentrale budgetten van de defensieonder-delen. Op centraal niveau is een beperkt budget beschikbaar voor acute, onvoorziene kennisondersteuning.

Kort-cyclische innovatie

Onder kortcyclische innovatie vallen uitgaven die worden gedaan in het kader van centraal gestuurde innovatie, en het faciliteren van decentrale innovatie door de krijgsmachtdelen. Hiervoor kent Defensie een centrale innovatieorganisatie FRONT (Future Relevant Operations with Next Generation Technology & Thinking). Daarnaast organiseert Defensie bijvoorbeeld de jaarlijkse Defensie Innovatie Competitie en investeert in innovatie- en kennisnetwerken

Onzekerheidsreservering defensiebreed materieel

Defensie hanteert voor verwervingsprojecten naast een risicoreservering per project ook een systematiek van onzekerheidsreserveringen. De onzekerheidsreserveringen betreffen het gehele portfolio groot materieel en beslaan daarmee artikel 1 t/m 4. Met de onzekerheidsreservering worden risico's afgedekt die buiten de invloedssfeer van een project liggen, zoals risico's bij internationale samenwerking. Deze risico's kunnen leiden tot een hogere raming dan oorspronkelijk voorzien. De hoogte van de onzekerheidsreservering wordt per project bepaald, maar is geen onderdeel van het projectbudget. Omdat niet alle risico's zich tegelijkertijd voor zullen doen, is gekozen voor een systematiek waarbij de som van de onzeker-heidsreserveringen per project groter is dan de reservering die in totaliteit op de begroting wordt aangehouden voor de geïdentificeerde risico's. Het instrument onzekerheidsreservering wordt momenteel (in 2022) geëvalueerd.

Over-/onderprogrammering defensiebreed materieel

In de eerste jaren is het investeringsprogramma groter dan het daadwerkelijke budget; er is sprake van overprogrammering. Vanaf 2027 telt het totaal van het investeringsprogramma op tot een lager bedrag dan het daadwerkelijke budget; er is sprake van onderprogrammering. Omdat de ervaring van eerdere jaren leert dat het risico op vertragingen groot is, onder andere als gevolg van onvoorziene externe factoren, worden in de eerste jaren meer projecten gepland dan totaal aan budget beschikbaar is in een jaar.

Door met deze overprogrammering te werken wordt zoveel als mogelijk getracht te voorkomen dat vertragingen bij individuele projecten leiden tot onderrealisatie van het beschikbare budget. Op dit moment wordt een overprogrammering van maximaal 30 procent gehanteerd. Over de gehele looptijd sluit het fonds op nul, doordat de overprogrammering in eerdere jaren wordt gecompenseerd door onderprogrammering in latere jaren.

De over-/onderprogrammering wordt in de budgettaire tabel apart inzichtelijk gemaakt. Omdat niet meer uitgegeven mag worden dan aan budget (de uitgaven in de budgettaire tabel) is geautoriseerd, vindt op de over-/ onderprogrammering geen realisatie plaats.

Figuur 5 Defensiebreed materieel (in miljoenen euro)

3.000 I

2.500

2.000

1.500

1.000

500

0 -¹-

2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037

-

BEHOEFTE - BUDGET

Ontvangsten defensiebreed materieel

De ontvangsten bestaan uit de verkoopopbrengsten van materieel en overige ontvangsten. De in 2023 begrote verkoopopbrengsten bestaan voor een aanzienlijk deel uit ontvangsten uit de verkoop van F-16's. Voor de verkoop van een deel van de vloot - 12 stuks - is inmiddels een contract getekend met de Amerikaanse firma «Draken international» dat de toestellen in de rol van oefenvijand voor de Amerikaanse strijdkrachten gaat gebruiken. Ook worden in 2023 betalingen verwacht van Jordanië voor geleverde F-16's en grondgebonden materieel.

Behalve de afstoting van strategisch materieel wordt op dit budget de planmatige periodieke vernieuwing van niet-strategisch materieel verantwoord. Voorbeelden daarvan zijn de vervanging van een deel van de vloot van niet-operationele dienstvoertuigen (in 2023 € 9,5 miljoen) en vervanging van medische artikelen (in 2023 € 2,9 miljoen). Ook de ontvangsten die voortkomen uit retour ontvangen BTW worden op dit artikel verantwoord.

3.2 Artikel 2: Maritiem materieel

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Het doel van dit artikel is inzicht bieden in het investeren in en instandhouden van het maritiem materieel. De verwerving wordt nader uitgesplitst in de voorbereidings-, onderzoeks- en realisatiefase. De instanhouding is gerelateerd aan de beleidsdoelen en -instrumenten zoals beschreven in beleidsartikel 2 (Koninklijke Marine) van de Begroting Hoofdstuk X.

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Artikel 2 Maritiem materieel (bedragen x € 1.000)
	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Verplichtingen	423.425	710.848	5.466.977	971.715	779.960	982.652	1.019.955

Uitgaven	483.137	736.766	676.321	1.044.064	1.236.373	1.970.152	2.121.416
% juridisch verplicht			44,0%
% bestuurlijk gebonden
% beleidsmatig gereserveerd			56,0%
% nog niet ingevuld/vrij te besteden

Verwerving
Opdrachten	327.962	648.082	820.379	1.109.902	1.526.078	1.821.554	1.493.753
Verwerving: voorbereidingsfase	0	7.608	97.992	286.234	494.978	863.483	716.132
Verwerving: onderzoeksfase	0	20.221	84.965	221.077	315.911	406.423	346.308
Verwerving: realisatie	327.962	620.253	637.422	602.591	715.189	551.648	431.313
Instandhouding
Opdrachten	155.175	170.834	179.195	189.599	203.852	263.061	212.264
Instandhouding materieel	155.175	170.834	179.195	189.599	203.852	263.061	212.264
Over-/ onderprogrammering	0	- 82.150	- 323.253	- 255.437	- 493.557	- 114.463	415.399

Ontvangsten	42.346	21.500	9.684	9.684	9.684	9.684	9.684
Overige ontvangsten materieel	42.346	21.500	9.684	9.684	9.684	9.684	9.684

Artikel 2 Maritiem materieel (bedragen x € 1.000)

Toelichting op de instrumenten

Het aandeel juridisch verplicht heeft betrekking op de levering van goederen en/of diensten waarvoor Defensie een financiële verplichting is aangegaan die leidt tot toekomstige kasbetalingen. Voor 2023 gaat het naar verwachting om 44,0% procent van het uitgavenbudget. De geraamde verplichtingen op artikel2 betreffen zowel verplichtingen voor de verwerving als voor de instandhouding van maritiem materieel. De raming van de verplichtingen is (deels) gebaseerd op het geplande moment dat voor een verwervings-project een contract getekend wordt. Het moment waarop een contract daadwerkelijk wordt getekend, als eindfase van de verwerving, is afhankelijk van diverse factoren. Definitieve politieke besluitvorming over de reikwijdte en fasering van een project, samenwerking met derden en onderhandelingen met leveranciers, kunnen leiden tot een ander moment van het aangaan van de verplichting dan op dit moment is voorzien. Daarnaast is er ook een kasschuif verwerkt op dit artikel.

Verwerving maritiem materieel

De geraamde uitgaven aan investeringen betreffen de investeringen in maritieme wapensystemen: de Luchtverdedigings- en Commandofregatten, M-fregatten, patrouilleschepen, Landing Platform Docks (LPD's), het Joint Support Ship (JSS), de onderzeeboten, mijnenbestrijdingsvaar-tuigen en diverse kleinere systemen.

Verwerving maritiem materieel - voorbereidingsfase

In onderstaande tabel wordt de planning weergegeven van de maritiem materieelprojecten die zich in de voorbereidingsfase bevinden. Voor deze projecten wordt de behoeftestelling uitgewerkt. Ook de planning van de A-brieven van DMP-plichtige projecten is - indien van toepassing - in de tabel opgenomen.

Tabel 8 Projecten in	voorbereidingsfase (in	miljoenen euro)
Projecten in voorbereiding	Project- budget	2022 2023	2024	2025	2026	2027

Midlife Update Zr. Ms. Karel Doorman (Joint Support Ship, JSS)

Vervanging MK 48 Torpedo	100-250			A-Brief
Vervanging Middelzwaar Landingsvaartuig (LCVP)	100-250	A-Brief
Vervanging Zwaar Landingsvaartuig (LCU)	100-250			A-Brief
Vervangende Capaciteit LPD's en OPV	1000-2500			A-Brief
Vervanging Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF) (incl. studies)	>2.500		A-Brief
Vervanging Standard Missile 2 Block IIIA	100-250		A-Brief
Verwerving Maritime Strike	1000-2500		A-Brief
Verwerving Ballistic Missile Defence Interceptiecapaciteit	250-1.000		A-Brief
Verwerving precision guided munition Korps Mariniers	100-250		A-Brief
Verwerving Anti Torpedo Torpedo	250-1.000		A-Brief

Ten opzichte van de begroting 2022 zijn de projecten vervanging Maritime Strike, verwerving Ballistic Missile Defence Interceptiecapaciteit, verwerving precision guided munition Korps Mariniers en verwerving Anti Torpedo Torpedo nieuw toegevoegd aan de voorbereidingsfase of aangepast ten opzichte van vorig jaar.

Tabel 9 Toelichting projecten in voorbereidingsfase

Projecten in voorbereiding Toelichting

Midlife Update Zr. Ms. Karel Doorman (Joint Support Ship, JSS) Dit betreft de Midlife Update van het Joint Support Ship om het schip in de tweede fase van haar levensduur technisch inzetbaar en operationeel relevant te houden.

Vervanging MK 48 Torpedo

Vervanging Middelzwaar Landingsvaartuig (LCVP)

Vervanging Zwaar Landingsvaartuig (LCU)

Vervangende Capaciteit LPD's en OPV

Vervanging Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF) (incl. studies)

Vervanging Standard Missile 2 Block IIIA (SM2-IIIA)

Verwerving Maritime Strike

Verwerving Ballistic Missile Defence Interceptiecapaciteit

Verwerving precision guided munition Korps Mariniers

Verwerving Anti Torpedo Torpedo

Dit betreft de vervanging van de «heavy weight» torpedo die door onderzeeboten kan worden gelanceerd.

Dit betreft de vervanging van het Middelzware Landingsvaartuig van het Korps Mariniers. Het LCVP (Landing Craft Vehicle & Personnel) is een kleiner landingsvaartuig dan de LCU (Landing Craft Utility) en is in de eerste plaats bedoeld voor het verplaatsen van personeel. Het vaartuig kan eventueel ook twee landrover-terreinwagens of een BV-206 rupsvoertuig vervoeren. Het landingsvaartuig kan vanuit zogenaamde davit (hijstakels) ingezet worden vanaf verschillende typen schepen.

Dit betreft de vervanging van het Zware Landingsvaartuig van het Korps Mariniers. Het Landing Craft Utility is bestemd voor het vervoer van (zwaar) materieel vanaf de amfibische transportschepen. Het kan ook personeel vervoeren.

Dit betreft de vervanging van zowel de beide Landing Platfrom Docks Zr.Ms. Rotterdam en Zr.Ms. Johan de Witt als de vier Ocean Going Patrol Vessels door een nieuw op te richten scheepklasse dat geschikt is voor amfibische operaties, maritieme patrouilletaken en noodhulp.

Betreft vervanging van de Zeven Provinciën-klasse Luchtverdedigings- en Commandofregatten.

Dit project betreft de vervanging van de Standard Missile 2 Block IIIA voor de luchtverdediging op grote afstand.

Om DPS uit te voeren, rust Defensie maritieme platformen (NATO Maritime Strike Long Range, NMS-LR) uit met munitie die door middel van een aandrijving en defensieve capaciteiten in staat is om lange afstanden af te leggen en vijandelijke verdediging te omzeilen. Daarnaast investeert Defensie in een Joint Targeting Support Cell (TSC) waarmee Defensie zelfstandig in staat is om doelinformatie te produceren en te valideren en de munitie optimaal in te zetten. Door deze integrale benadering kan Defensie DPS zelfstandig of in samenwerking met (NAVO-)partners uitvoeren. Dit verbetert de zelfredzaamheid van Europa.

Verwerving van raketsysteem en sensoren waardoor Defensie beschikt over wapensystemen en effectoren aan boord van Nederlandse maritieme eenheden om ballistische raketten te kunnen onderscheppen en daarmee bij kan dragen aan bescherming van het Europese grondgebied en het leveren van Force Defence van de maritieme taakgroep

Verwerving van precisie raketsysteem en loitering munitie voor het Korps Mariniers waardoor eenheden in staat zijn om landsystemen zoals vijandelijke objecten of eenheden, statische of mobiele radarsystemen en C2-elementen, met hoge precisie uit te schakelen

Verwerving van anti-torpedo systeem. Met de Anti Torpedo Torpedo (ATT) beschikken de groot bovenwater eenheden van CZSK over de capaciteit om zich kinetisch te verdedigen tegen alle torpedodreigingen.

Verwerving maritiem materieel - onderzoeksfase

In onderstaande tabel wordt het projectbudget en de planning van Kamer-brieven weergegeven van de verwervingsprojecten voor maritiem materieel die zich in de onderzoeksfase bevinden. In deze fase wordt onderzocht hoe invulling gegeven kan worden aan de behoefte.

Tabel 10 Projecten in onderzoeksfase (in	miljoenen euro)
Projecten in onderzoek FYojert budget	2022 2023	2024	2025	2026	2027

Midlife Update Oceangoing Patrol Vessel (OPV)

ESSM Block 2: Verwerving en Integratie

100-250

250-1.000 D-Brief

Projecten in onderzoek	Project- budget	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Vervanging Hulpvaartuigen	250-1.000	B-Brief

Ten opzichte van de begroting 2022 is het project voor de vervanging van de Softkill Torpedo Defensiesysteem van de onderzoeksfase naar de realisatiefase over gegaan.

Tabel 11 Toelichting projecten in onderzoeksfase

Projecten in onderzoek Toelichting

Midlife Update Oceangoing Patrol Vessel (OPV) Dit betreft de Midlife Update van de Oceangoing Patrol Vessel om de schepen in de tweede fase van hun levensduur technisch inzetbaar en operationeel relevant te houden.

ESSM Block 2: Verwerving en Integratie Het betreft het verwerven en integreren van nieuwe luchtverdedigingsraketten voor de Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LC-fregatten) en Multipurpose fregatten (M-fregatten). Dit is van belang voor de ondersteuning en de beïnvloeding van landoperaties vanuit zee en voor operaties in en nabij maritieme knooppunten en transportroutes.

Vervanging Hulpvaartuigen Dit betreft de vervanging van het torpedowerkschip, de beide Hydrografische

Opnemingsvaartuigen, het transport- en ondersteuningsschip in het Caribische Gebied, vier duikvaartuigen van de Cerberusklasse en het duikopleidingsvaartuig, waarbij gestreefd wordt naar een gemeenschappelijk ontwerp en familievorming waar dat doelmatig is. De technische haalbaarheid en financiële consequenties om deze vaartuigen (gedeeltelijk) emissievrij te maken, worden in de onderzoeksfase nader worden onderzocht. Zoals aangekondigd in de Defensie Energie- en Omgeving Strategie (DEOS) wil Defensie zoveel mogelijk aansluiten bij en gebruik maken van rijksbreed beschikbaar gestelde middelen voor het realiseren van klimaatdoelen. Op basis van de resultaten van de onderzoeksfase (inclusief de technische en financiële mogelijkheden) zal worden bezien of het (gedeeltelijk) emissievrij maken van de hulpvaartuigen kan worden meegenomen in het project. Defensie is rijksbreed in gesprek voor additionele middelen om deze vaartuigen (gedeeltelijk) emissievrij te maken.

Verwerving maritiem materieel - realisatiefase

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de projecten voor maritiem materieel die zich in de realisatiefase bevinden. Dit betekent dat de opdracht voor verwerving aan de uitvoeringsorganisaties is gegeven. In onderstaande tabel wordt ook weergegeven wat het projectbudget van deze projecten is en hoe dit projectbudget over de jaren verdeeld is (tenzij commercieel vertrouwelijk).

Tabel 12 Projecten in realisatiefase (in miljoenen euro)
Projecten in realisatie FYoject budget	t/m 2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027 e.v.
Vervanging maritiem ^100-250 surface-to-surface missile	Commercieel vertrouwelijk
Vervanging 127 mm kanon Luchtverdedigings- en 137,1 Commandofregatten	26,8	16,2	26,8	21,7	20,2	11,1	14,3
Maritime Ballistic Missile _ 5 Defence (MBMD) ^149,5	135,2	7,7	6,6	-	^-	^-	^-
Verbetering MK48 Torpedo 214,9	111,4	21,7	16,8	10,8	16,2	14,6	23,4
Instandhoudingsprogramma Luchtverdedigings- en 205,2 Commandofregatten (IP-LCF)	152,3	26	20,1	5,3	1,5	^-	^-
Vervanging MK46 2479 Lightweight Torpedo ^247,9	14,5	25,3	39,6	43,7	36,8	41,4	46,6
Verwerving Combat Support _409,6 Ship (CSS) ^409,6	151,1	124,4	88,9	23,3	21,8	^-	^-
Vervanging mijnenbestrijdingscapaciteit 976,5	64,2	79,6	111,4	150,5	163	130,9	276,9

(MCM)

Projecten in realisatie	Project- budget	t/m 2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027 e.v.
Vervanging M-fregatten	1.000-2.500			Commercieel vertrouwelijk
Vervanging Onderzeeboten	> 2.500			Commercieel vertrouwelijk
Vervanging Close-in-Weapon System (goalkeeper)	100-250			Commercieel vertrouwelijk
Future Littoral All Terrain Mobility (FLATM BV)	250-1.000			Commercieel vertrouwelijk
Softkill Torpedo Defensiesysteem (SK-TDS)	124	0,1	0,2	12,5	18,0	41,0	21,9	30,2

Er zijn wijzigingen ten opzichte van de begroting 2022 opgetreden bij de volgende projecten:

-

Het project Vervanging 127 mm kanon Luchtverdedigings- en Commandofregatten heeft een afwijking op het criterium tijd. Met de voorbereidingen van de eerste ombouw is duidelijk geworden dat de vervanging van het 127 mm kanon in combinatie met de geplande werkzaamheden voor andere projecten aan de fregatten meer werk en tijd kost dan was voorzien. Hierdoor is de grootonderhoudperiode van elk schip verlengd met drie kwartalen en neemt dit project voor alle schepen tezamen drie jaar meer tijd in beslag. Hierdoor verschuift de voltooiing van dit project van het laatste schip naar 2029.

-

Het project Instandhoudingsprogramma Luchtverdedigings- en Commandofregatten (IP-LCF) is in de reeks verschoven tot en met het jaar 2025. Dit kan deels worden verklaard door vertragingen van het opleveren van contractueel vastgelegde nieuwe technische ontwikkelingen, welke aan boord worden geïnstalleerd. De beschikbaarheid van schepen en beschikbare personele capaciteit bij de DMI voor de uitvoering van het totale IP-programma heeft deze vertraging veroorzaakt.

-

Voor het project Verwerving Softkill Torpedo Defensiesysteem (SK-TDS) is een marktverkenning uitgevoerd. De onderzoeksfase van dit project is afgerond, waarna het project is overgegaan in realisatie.

-

Een delta-exploitatiereeks is budget dat bedoeld is om een duurdere instandhouding van nieuwe wapensystemen te betalen. De delta-exploitatiereeks bij de projecten Vervanging 127 mm kanon Luchtverdedigings- en Commandofregatten, Verwerving Combat Support Ship (CSS) is bijgesteld door toewijzing prijsbijstelling en in lijn brengen met daadwerkelijke verwachte uitgaven voor instandhouding.

Tabel 13 Toelichting Projecten in realisatiefase

Projecten in realisatie Toelichting

Vervanging maritiem surface-to-surface missile

Vervanging 127 mm kanon Luchtverdedigings- en Commandofregatten

Maritime Ballistic Missile Defence (MBMD)

Verbetering MK48 Torpedo

Vanwege de operationele veroudering van het huidige systeem is het nodig dat Defensie haar fregatten met een vervangende SSM-capaciteit uitrust om vijandelijke oppervlakteschepen te kunnen bestrijden en andere missies met een hoog geweldsniveau te kunnen uitvoeren.

De LC-fregatten zijn uitgerust met gelaagde sensor-, wapen- en commandosystemen voor de inzet op de korte, middellange en lange afstand. Het huidige 127 mm kanon vormt hiervan een integraal onderdeel maar is sterk verouderd waardoor vervanging noodzakelijk is.

Door de modificatie van de SMART-L radar op de Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LC-fregatten) levert Nederland een belangrijke bijdrage aan de Europese en bondgenootschappelijke raketverdediging.

Het torpedowapensysteem voor onderzeeboten kan zowel tegen oppervlakte-eenheden als tegen onderzeeboten worden ingezet. Met deze verbeterde torpedo kan beter in ondiep water worden opgetreden.

Instandhoudingsprogramma Luchtverdedigings- en Met dit instandhoudingsprogramma kan Defensie de Luchtverdedigings- en Commando-Commandofregatten (IP-LCF) fregatten in de tweede fase van hun levensduur technisch inzetbaar en operationeel relevant houden.

Vervanging MK46 Lightweight Torpedo

Verwerving Combat Support Ship (CSS)

Vervanging mijnenbestrijdingscapaciteit (MCM)

Vervanging M-fregatten

Het betreft het verwerven van nieuwe Lightweight Torpedo's. De Lightweight Torpedo kan door fregatten en NH-90 maritieme helikopters tegen onderzeeboten worden ingezet voor zelfverdediging of juist offensief. De Lightweight Torpedo die Nederland momenteel gebruikt is operationeel verouderd en de onderhoudbaarheid staat onder druk.

Bevoorradingsschepen ondersteunen marineschepen tijdens hun inzet en vergroten daarmee hun effectiviteit. Nederland beschikt momenteel over één schip dat de bevoorradingstaak op zee kan uitvoeren, het Joint Support Ship (JSS) Zr.Ms. Karel Doorman. Om de effectiviteit van de inzet van marineschepen van het Commando Zeestrijdkrachten te vergroten heeft Defensie behoefte aan een tweede bevoorradingsschip.

Bewegingsvrijheid op zee is van belang, maar kan worden bedreigd door zeemijnen en ongesprongen explosieven. Defensie zal zes mijnenbestrijdingsvaartuigen met onbemande mijnenbestrijdingssystemen verwerven. Dit gebeurt in de vorm van internationale samenwerking met België.

M-fregatten vormen in combinatie met onderzeeboten en geëmbarkeerde maritieme gevechtshelikopters (NH-90) een belangrijke capaciteit tegen de dreiging van onderzeeboten en van oppervlakteschepen.

Vervanging Onderzeeboten

Vervanging Close-in-Weapon System (goalkeeper) Future Littoral All Terrain Mobility (FLATM BV)

Zowel het garanderen van de vrije doorgang op zee als de bondgenootschappelijke verdediging vereisen het beschermen van de maritieme aan- en afvoerlijnen van Nederland. Maritieme capaciteiten tot op het hoogste geweldsniveau zijn daarvoor van belang en onderzeeboten nemen hierbij een belangrijke plaats in.

Dit betreft een wapensysteem om tijdens operaties op open zee en in kustwateren op relatief korte afstand luchtdoelen en oppervlaktedoelen te kunnen bestrijden, ook bij een hoge dreiging. Dit betreft de vervanging van het Over-Snow en All Terrain voertuig van het Korps Mariniers.

Verwerving Softkill Torpedo Defensiesysteem (SK- Ondanks actieve onderzeebootbestrijding kan het voorkomen dat een onderzeeboot een torpedo TDS) lanceert tegen een maritieme taakgroep of een afzonderlijk schip. Een verdediging tegen torpedo's is daarom noodzakelijk.

Instandhouding maritiem materieel

De instandhouding van het materieel omvat de ramingen voor de uitgaven die het operationeel houden van de (wapen-)systemen met zich meebrengen. Voor dit artikel worden deze vooral door de Directie Maritieme Instandhouding gedaan. Het betreft zowel de uitbesteding van instandhou-dingswerk als de aanschaf van materieel als (reserve-) onderdelen. Het betreft onder andere de instandhoudingsuitgaven voor de Luchverdedi-gings- en Commandofregatten, de M-fregatten en de pratrouilleschepen. Een overzicht van de instandhoudingsuitgaven per wapensysteem is opgenomen in bijlage 3.

Over-/onderprogrammering maritiem materieel

Figuur 6 Maritiem materieel (in miljoenen euro)

3.3 Artikel 3: Land materieel

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Het doel van dit artikel is inzicht bieden in het investeren in en instandhouden van het land materieel. De verwerving wordt nader uitgesplitst in de voorbereidings-, onderzoeks- en realisatiefase. De instandhouding is gerelateerd aan de beleidsdoelen en -instrumenten, zoals beschreven in beleidsartikel 3 (Koninklijke Landmacht) van de Begroting Hoofdstuk X.

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Artikel 3 Land materieel (bedragen x € 1.000)
	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Verplichtingen	1.437.285	832.075	1.299.391	1.427.671	1.442.305	1.614.882	1.790.969

Uitgaven	620.385	692.235	1.018.265	1.452.009	1.562.915	1.660.834	1.639.838
% juridisch verplicht			31,7%
% bestuurlijk gebonden
% beleidsmatig gereserveerd			68,3%
% nog niet ingevuld/vrij te besteden

Verwerving
Opdrachten	334.422	553.531	997.245	1.416.523	1.715.880	1.755.752	1.329.271
Verwerving: voorbereidingsfase	0	12	156.326	555.223	734.908	929.234	1.025.072
Verwerving: onderzoeksfase	0	843	26.758	127.659	154.016	124.298	- 500
Verwerving: realisatie	334.422	552.676	814.161	733.641	826.956	702.220	304.699
Instandhouding
Opdrachten	285.963	302.436	316.351	342.575	360.415	396.882	381.682
Instandhouding materieel	285.963	302.436	316.351	342.575	360.415	396.882	381.682
Over-/ onderprogrammering	0	- 163.732	- 295.331	- 307.089	- 513.380	- 491.800	- 71.115

Ontvangsten	8.578	2.500	2.500	2.500	2.500	2.500	2.500
Overige ontvangsten materieel	8.578	2.500	2.500	2.500	2.500	2.500	2.500

Artikel 3 Land materieel (bedragen x € 1.000)

Toelichting op de instrumenten

Het aandeel juridisch verplicht heeft betrekking op uitgaven voor levering van goederen en/of diensten waarvoor Defensie een overeenkomst is aangegaan. Voor 2023 gaat het naar verwachting om 31,7% procent van het uitgavenbudget. De geraamde verplichtingen op artikel 3 betreffen zowel verplichtingen voor de verwerving als voor de instandhouding van land materieel. De raming van de verplichtingen is (deels) gebaseerd op het geplande moment dat voor een verwervingsproject een contract getekend wordt. Het moment waarop een contract daadwerkelijk wordt getekend, als eindfase van de verwerving, is afhankelijk van diverse factoren. Definitieve politieke besluitvorming over de reikwijdte en fasering van een project, samenwerking met derden en onderhandelingen met leveranciers, kunnen leiden tot een ander moment van het aangaan van de verplichting dan op dit moment is voorzien. Daarnaast is er ook een kasschuif verwerkt op dit artikel.

Verwerving land materieel

De geraamde uitgaven aan verwerving van land materieel betreffen uitgaven voor de verwerving van wapensystemen die op het land worden ingezet, zoals de CV90, Fennek, Boxer, Bushmaster, grondgebonden lucht-verdedingssystemen, de Leopard II bergings- en brugleggende tanks en de Kodiak, de Pantserhouwitser, UAV's en diverse kleinere systemen.

Naast de verbetering van de individuele militaire uitrusting, zal ingezet worden om bijna alles wat rijdt of rolt te moderniseren of te vervangen, zoals de 4 belangrijkste wapensystemen: CV90, de Fennek, de Pantserhouwitser en de Boxer. De landmacht versterkt de grondgebonden luchtverdediging. De operationele wielvoertuigen worden vervangen door schonere, terreinvaardiger, multifunctionele en beter beschermde versies. De landmacht investeert met partners uit het bedrijfsleven en kennisinstituten in de ontwikkeling van gevechtssystemen van de toekomst, zoals autonome systemen en robots. Hiermee blijft de landmacht toekomstbestendig en wordt, voor zover mogelijk, arbeidsextensiever.

Verwerving land materieel - voorbereidingsfase

In onderstaande tabel wordt de planning weergegeven van de land materieelprojecten die zich in de voorbereidingsfase bevinden. Voor deze projecten wordt de behoeftestelling uitgewerkt. Ook de planning van de A-brieven van DMP-plichtige projecten is - indien van toepassing - in de tabel opgenomen.

Tabel 14 Projecten in	voorbereidingsfase (in	miljoenen euro)
Projecten in voorbereiding	Project- budget	2022 2023	2024	2025	2026	2027

Vernieuwing Very Short Range Air Defence (VSHORAD)

MLU Boxer

100-250

250-1.000

A-Brief

Vervanging Medium Range Anti Tank (MRAT)

Projecten in voorbereiding	Project- budget	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Vervanging Pantserhouwitzer (PzH)	250-1.000						A-Brief
Vervanging Fennek	1000-2500
Vervanging Infanterie Gevechtsvoertuig (CV90)	250-1.000
Raketartillerie	250-1.000		A/B-Brief
Vervanging Bushmaster	100-250

Ten opzichte van de begroting 2022 zijn de projecten vervanging Pantser-houwitzerm vervanging Fennek, vervanging Infanterie gevechtsvoertuig, raketartillerie en vervanging Bushmaster nieuw in de voorbereidingsfase.

Tabel 15 Toelichting projecten in voorbereidingsfase
Projecten in voorbereiding	Toelichting
Vernieuwing Very Short Range Air Defence (VSHORAD)	In dit project is een modernisering van de Very Short Range Air Defence capaciteit voorzien.
MLU Boxer	Dit betreft de Midlife Update van het groot pantserwielvoertuig Boxer om dit voertuig in de tweede fase van de levensduur technisch inzetbaar en operationeel relevant te houden.
Vervanging Medium Range Anti Tank (MRAT)	Dit project betreft de vervanging van de grondgebonden antitank capaciteit voor de middellange afstand.
Vervanging Pantserhouwitzer (PzH)	Dit project betreft de vervanging van het grondgebonden vuursteuncapaciteit PzH2000.
Vervanging Fennek	Dit project betreft de vervanging van het verkenningsvoertuig Fennek dat in gebruik is bij meerdere CLAS-eenheden.
Vervanging Infanterie Gevechtsvoertuig (CV90)	Dit project betreft de vervanging van het infanterie gevechtsvoertuig CV9035NL. Dit gevechtsvoertuig is het hoofdwapensysteem van de pantserinfanterie.
Raketartillerie	Het realiseren van raketartillerie capaciteit om de zelfstandige slagkracht van landeenheden te vergroten en bij te dragen aan een geloofwaardige afschrikking. De capaciteit bestaat uit Command and Control-elementen, raketlanceersystemen met bijbehorende munitie, sensoren en bijbehorende Combat Service Support (CSS) elementen. Met raketartillerie beschikken landeenheden over grote dracht, precisie en veelzijdige munitiepakketten (gewenste effecten) om effectief op te kunnen treden en zichzelf beter te kunnen beschermen. Ook beschikken deze systemen over het benodigde potentieel om door te ontwikkelen op het gebied van (lange dracht) slagkracht.
Vervanging Bushmaster	Dit project betreft de vervanging van het gepantserde wielvoertuig Bushmaster.

Verwerving land materieel - onderzoeksfase

In onderstaande tabel wordt het projectbudget en - indien van toepassing -de planning van Kamerbrieven weergegeven van de land materieel projecten die zich in de onderzoeksfase bevinden. In deze fase wordt onderzocht hoe invulling gegeven kan worden aan de behoefte.

Tabel 16 Projecten in	onderzoeksfase (in	miljoenen euro)
Projecten in onderzoek	Project- budget	2022 2023	2024	2025	2026	2027
Medium-Range Air Defence (interceptiecapaciteit)	250-1.000	B-Brief

Ten opzichte van de begroting 2022 zijn geen veranderingen opgetreden.

Tabel 17 Toelichting projecten in onderzoeksfase
Projecten in onderzoek	Toelichting
Medium-Range Air Defence (interceptiecapaciteit)	Dit project betreft de vervanging van interceptiecapaciteit van de luchtverdediging op middellange afstand om eenheden, vitale objecten en gebieden te beschermen tegen aanvallen van vliegtuigen, helikopters, grote Unmanned Aircraft Systems (UAS) en Cruise Missiles.

Verwerving land materieel - realisatiefase

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de projecten voor land materieel die zich in de realisatiefase bevinden. Dit betekent dat de opdracht voor verwerving aan de uitvoeringsorganisaties is gegeven. In onderstaande tabel wordt ook weergegeven wat het projectbudget van deze projecten is en hoe dit projectbudget over de jaren verdeeld is (tenzij commercieel vertrouwelijk).

Tabel 18 Projecten in	realisatiefase (in miljoenen euro)
Projecten in realisatie	Project- budget	t/m 2021	2022	2023	2024 2025	2026	2027 e.v.
Aanvulling inzetvoorraad Patriot PAC 3 raketten	209,5	2,8	0,5	0,0	0,0 102,1	100,5	3,6
C-RAM/Class 1 UAV detectiecapaciteit	174,5	94,5	21,7	23,5	19,1 1,2	1,2	13,3
Verlenging levensduur Patriot	100-250				Commercieel vertrouwelijk
Midlife Update Fennek	250-1.000				Commercieel vertrouwelijk
Midlife Update voor het wapensysteem Infanterie gevechtsvoertuig (IGV) CV9035NL	250-1.000				Commercieel vertrouwelijk
Groot Pantserwielvoertuig (GPW, Boxer), productie	838,8	799,1	15,5	13,4	10,8 -	^-	^-
Midlife Update voor de Pantserhouwitser 2000NL (PzH2000NL)	100-250				Commercieel vertrouwelijk
Vervanging Short Range AntiTank (SRAT)	100-250				Commercieel vertrouwelijk

Er zijn wijzigingen ten opzichte van de begroting 2022 opgetreden bij de volgende projecten:

-

Het project Midlife Update voor het wapensysteem Infanterie gevechts-voertuig (IGV) CV9035NL is vanwege de onderhandelingsfase van nog af te sluiten contracten gewijzigd in de status commercieel vertrouwelijk.

-

Een delta-exploitatiereeks is budget dat bedoeld is om een duurdere instandhouding van nieuwe wapensystemen te betalen. De delta-exploitatiereeks bij de projecten Aanvulling inzetvoorraad Patriot PAC 3 raketten, CRAM/Class 1 UAV detectiecapaciteit, Midlife Update Fennek, Midlife Update voor het wapensysteem Infanterie gevechtsvoertuig (IGV) CV9035NL en Groot Pantserwielvoertuig (GPW, Boxer), productie, is bijgesteld door toewijzing prijsbijstelling en in lijn brengen met daadwerkelijke verwachte uitgaven voor instandhouding.

Tabel 19 Toelichting projecten in realisatiefase

Projecten in realisatie Toelichting

Aanvulling inzetvoorraad Patriot PAC 3 raketten Dit project betreft het aanvullen van de voorraad PAC-3 Patriotraketten tot het niveau dat benodigd is voor de tweede hoofdtaak van Defensie.

Projecten in realisatie	Toelichting
Verlenging levensduur Patriot	Het project betreft de vernieuwing en instandhouding van componenten van de Patriot en de aan het wapen verbonden apparatuur. Hierdoor zal het Patriot-systeem tenminste tot 2040 operationeel kunnen worden ingezet voor lucht- en raketverdediging. Dit project versterkt de effectieve inzet, veiligheid en bescherming en hoogwaardige commandovoering.
C-RAM/Class 1 UAV detectiecapaciteit	Nederlandse militaire eenheden worden steeds vaker geconfronteerd met de dreiging van aanvallen met Rockets, Artillery and Mortars (RAM). Vooral de geïmproviseerde varianten van deze wapens zijn eenvoudig te verkrijgen, gemakkelijk te bedienen en vormen een significante bedreiging voor Nederlandse eenheden. Ook is er een toenemende dreiging van kleine onbemande vliegtuigen (Class 1 UAV of drones). Gestreefd wordt naar de introductie van multi-missie-sensoren die naast de dreigingen van RAM en Class 1 UAV ook de dreiging van Air Breathing Threats (vliegtuigen en helikopters) en Cruise Missies aankunnen.
Midlife Update Fennek	Dreigingen zijn complexer geworden en daarbij is het belang van het snel verzamelen, verwerken en analyseren van informatie vergroot. De Fennek levert aan informatievergaring een belangrijke bijdrage. Het doel van de Midlife Update is de Fennek technisch inzetbaar en operationeel relevant te houden tijdens de resterende levensduur. De Midlife Update omvat een breed scala aan maatregelen voor verbetering van de functionaliteiten bescherming,

vuurkracht, mobiliteit, waarneming, commandovoering, training en instandhouding.

Midlife Update voor het wapensysteem Infanterie De Midlife Update dient om het wapensysteem technisch inzetbaar te houden tot aan het einde gevechtsvoertuig (IGV) CV9035NL van de levensduur en de operationele relevantie te waarborgen binnen de huidige veiligheidscontext en dreiging. Met de Midlife Update blijven ook de instandhoudingskosten van de CV90 beheersbaar. Daarnaast wordt de bescherming van de CV90 verhoogd.

Groot Pantserwielvoertuig (GPW, Boxer), productie Dit project betreft de internationale ontwikkeling van een nieuw pantserwielvoertuig, de Boxer.

Het betreft de ontwikkeling van een gemeenschappelijk basisvoertuig en specifieke landgebonden missiemodulen. Voor Nederland worden momenteel voor operationeel gebruik vier versies voorzien: commandopost, ambulance, vracht, en genie.

Midlife Update voor de Pantserhouwitser 2000NL Dit project is een binationale samenwerking met Duitsland. De werkzaamheden omvatten onder (PzH2000NL) andere het moderniseren van het elektronicaconcept en het vervangen van het interne

Vervanging Short Range Anti-Tank (SRAT)

ventilatiesysteem. Dit moet de beschikbaarheid van het systeem verbeteren. Daarnaast wordt het laadsysteem aangepast, zodat het mogelijk wordt de reguliere vuursnelheid ook met de lange dracht projectielen te behalen. Ten slotte wordt de bepantsering gemoderniseerd en wordt het zicht bij verplaatsingen bij duisternis verbeterd door aanpassingen van de nachtzichtapparatuur.

Defensie beschikt over niet-voertuig gebonden anti-tank wapensystemen, waarmee vijandelijke pantservoertuigen en tanks kunnen worden bestreden. Om technische en operationele veroudering te voorkomen worden de huidige Very Short Range Anti-Tank (VSRAT) systemen en de Short Range Anti-Tank (SRAT) systemen vervangen.

Instandhouding land materieel

De instandhouding van het land materieel omvat de ramingen voor de uitgaven die het operationeel houden van de (wapen-)systemen met zich meebrengen. Voor dit artikel worden deze vooral door het Materieel Logistiek Commando gedaan. Het betreft zowel de uitbesteding van instandhoudingswerk als de aanschaf van materiaal als (reserve-) onder-delen.Het betreft onder andere de instandhoudsuitgaven voor de infanterie gevechtsvoertuigen, de pantserwielvoertuigen en de grondgebonden luchtverdediging. Een overzicht van de instandhoudingsuitgaven per wapensysteem is opgenomen in bijlage 3.

Over-/onderprogrammering land materieel

overprogrammering van maximaal 30 procent gehanteerd. Over de gehele looptijd sluit het fonds op nul, doordat de overprogrammering in eerdere jaren wordt gecompenseerd door onderprogrammering in latere jaren.

Figuur 7 Land materieel (in miljoenen euro)

2.000 I

0 -¹-

2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037

-

BEHOEFTE - BUDGET

3.4 Artikel 4: Lucht materieel

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Het doel van dit artikel is inzicht bieden in het investeren in en instandhouden van het lucht materieel. De verwerving wordt nader uitgesplitst in de voorbereidings-, onderzoeks- en realisatiefase. De instandhouding is gerelateerd aan de beleidsdoelen en -instrumenten zoals beschreven in beleidsartikel 4 (Koninklijke Luchtmacht) van de Begroting Hoofdstuk X.

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Artikel 4 Lucht materieel (bedragen x € 1.000)
	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Verplichtingen	1.679.328	2.827.271	1.425.148	1.551.569	2.169.837	1.929.416	1.706.665

Uitgaven	1.422.777	1.330.829	1.553.149	1.843.406	1.876.780	1.813.914	1.806.328
% juridisch verplicht			58,7%
% bestuurlijk gebonden
% beleidsmatig gereserveerd			41,3%
% nog niet ingevuld/vrij te besteden

Verwerving
Opdrachten	1.119.950	1.612.658	1.760.123	2.081.167	2.397.726	1.984.999	1.757.104
Verwerving: voorbereidingsfase	0	33.043	174.070	464.721	875.000	980.335	848.310
Verwerving: onderzoeksfase	0	0	0	0	0	0	0
Verwerving: realisatie	1.119.950	1.579.615	1.586.053	1.616.446	1.522.726	1.004.664	908.794
Instandhouding
Opdrachten	302.827	237.969	316.596	339.192	377.243	396.694	389.664
Instandhouding materieel	302.827	237.969	316.596	339.192	377.243	396.694	389.664
Over-/ onderprogrammering	0	- 519.798	- 523.570	- 576.953	- 898.189	- 567.779	- 340.440

Ontvangsten	7.104	0	100	400	600	600	600
Overige ontvangsten materieel	7.104	0	100	400	600	600	600

Artikel 4 Lucht materieel (bedragen x € 1.000)

Toelichting op de instrumenten

Het aandeel juridisch verplicht heeft betrekking op uitgaven voor levering van goederen en/of diensten waarvoor Defensie een overeenkomst is aangegaan. Voor 2023 gaat het naar verwachting om 58,7% van het uitgaven budget. De geraamde verplichtingen op artikel 4 betreffen zowel verplichtingen voor de verwerving als voor de instandhouding van lucht materieel. De raming van de verplichtingen is (deels) gebaseerd op het geplande moment dat voor een verwervingsproject een contract getekend wordt. Het moment waarop een contract daadwerkelijk wordt getekend, als eindfase van de verwerving, is afhankelijk van diverse factoren. Definitieve politieke besluitvorming over de reikwijdte en fasering van een project, samenwerking met derden en onderhandelingen met leveranciers, kunnen leiden tot een ander moment van het aangaan van de verplichting dan op dit moment is voorzien. Daarnaast is er ook een kasschuif verwerkt op dit artikel.

Verwerving lucht materieel

De geraamde uitgaven betreffen de uitgaven voor de verwerving van wapensystemen die in de lucht worden ingezet, zoals de jachtvliegtuigen (F-16 en F-35), helikopters (Apache, Chinook, Cougar en NH-90) en tank- en transportvliegtuigen.

Nieuw aan te kopen materieel (door middel van het verwervingsproject) leidt mogelijk tot hogere of lagere instandhoudingsuitgaven; hiermee wordt rekening gehouden in de raming van de investering. Op het moment dat het nieuw verworven aan het betreffende defensieonderdeelwordt overgedragen, worden ook de hogere of lagere instandhoudingsuitgaven verrekend.

Verwerving lucht materieel - voorbereidingsfase

In onderstaande tabel wordt de planning weergegeven van de lucht materieelprojecten die zich in de voorbereidingsfase bevinden. Voor deze projecten wordt de behoeftestelling uitgewerkt. Ook de planning van de A-brieven van DMP-plichtige projecten is - indien van toepassing - in de tabel opgenomen.

Tabel 20 Projecten in voorbereidingsfase (in miljoenen euro)

Projecten in voorbereiding	PT"'/ 2022 budget	2023	2024	2025	2026	2027
Vervanging Medium Utility Helicopter (Cougar)	1.000-2.500	A-Brief
Vervanging NH-90	1.000-2.500
AH-64 Block upgrade	100-250
Chinook Block upgrade	100-250
Vervanging outsized luchttransportcapaciteit 100-250
Midlife Update AH-64	250-1.000
Midlife Update Chinook	250-1.000
Midlife Update tactisch luchttransport	250-1.000
Verbetering Lucht-Lucht bewapening jachtvliegtuigen	250-1.000
Vervanging MALE-AUV	250-1.000
CEMA capaciteit CLSK (In country reprogramming)	100-250	A-Brief
Inrichten SOF Air R/W capaciteit	250-1.000	A-Brief

Projecten in voorbereiding

^proj'^ect- 2022 2023 2024 2025 2026 2027

budget

Bewapening MQ-9

Operational Training Infrastructure

Anti-A2AD capaciteit F-35

Deep strike capaciteit Air

100-250 A-Brief

250-1.000 A-Brief

Ten opzichte van de begroting 2022 zijn alle projecten in de bovenstaande tabel nieuw opgenomen in de voorbereidingsfase.

Tabel 21 Toelichting projecten in voorbereidingsfase

Projecten in voorbereiding	Toelichting
Vervanging Medium Utility Helicopter (Cougar)	Dit betreft de vervanging van de Cougar helikopter. De Cougar wordt vóór 2030 vervangen door een Medium Utility Helikopter (MUH), deze helikopter zal SOF gaan ondersteunen en tevens overige utility helikopter taken kunnen uitvoeren in zowel het land als in het maritieme domein.
Vervanging NH-90	Dit betreft de vervanging van de NH-90 helikopter door een maritieme rotary wing gevechtscapaciteit.
AH-64 Block upgrade	Kort cyclische investeringen om bij gewijzigde protocollen en systemen interoperabel te blijven met internationale bondgenoten en in zelfbeschermingsmiddelen vanwege de continue evoluerende dreiging. Tevens om de helikopter zo veel als mogelijk gelijk te houden aan de configuratie van de andere NH-90 (NFH) gebruikers om hoge exploitatiekosten en certificeringsproblematiek te voorkomen.
Chinook Block upgrade	Kort cyclische investeringen om bij gewijzigde protocollen en systemen interoperabel te blijven met internationale bondgenoten en in zelfbeschermingsmiddelen vanwege de continue evoluerende dreiging. Tevens om de helikopter zo veel als mogelijk gelijk te houden aan de configuratie van de US Army om hoge exploitatiekosten en certificeringsproblematiek te voorkomen.
Vervanging outsized luchttransportcapaciteit	Kort cyclische investeringen om bij gewijzigde protocollen en systemen interoperabel te blijven met internationale bondgenoten en in zelfbeschermingsmiddelen vanwege de continue evoluerende dreiging. Tevens om de helikopter zo veel als mogelijk gelijk te houden aan de configuratie van de US Army om hoge exploitatiekosten en certificeringsproblematiek te voorkomen.
Midlife Update AH-64	Hiermee wordt de behoefte ingevuld voor gegarandeerde militaire strategische transportcapaciteit, door inhuur, lease, samenwerking en/of eigen aanschaf.
Midlife Update Chinook	Een eenmalige MidLife Update is benodigd 15 jaar na de aanschaf/vervanging om de End Life Of Type (ELOT) te waarborgen en operationeel relevant te blijven.
Midlife Update tactisch	Een eenmalige MidLife Update is benodigd 15 jaar na de aanschaf/vervanging om de End Life Of Type (ELOT) te

luchttransport waarborgen en operationeel relevant te blijven.

Verbetering Lucht-Lucht bewapening De huidige Lucht-Lucht bewapening voor middellange en lange afstand bereikt End Life Of Type (ELOT) en wordt jachtvliegtuigen vervangen door wapens die ook op de F-35 passen.

Vervanging MALE-AUV	Dit betreft de vervanging van de MQ-9 na ELOT (End Life of Type).
CEMA capaciteit CLSK (In country reprogramming)	Dit betreft het implementeren van een CEMA-capaciteit voor Mission Data File (MDF) ontwikkeling, programmering en analyse zodat CLSK meer zelfstandig de wapensystemen kan programmeren en daardoor meer effectief inzetten.
Inrichten SOF Air R/W capaciteit	Met dit project wordt de Medium Utility Helikopter eenheid omgevormd tot een SOF AIR Rotary Wing eenheid.
Bewapening MQ-9	Het vergroten van de snelheid en flexibiliteit van handelen van de krijgsmacht. Zo bieden tijdkritische inlichtingen verkregen uit onbewapende missies handelingsperspectief. Met een bewapend platform kan hier adequaat op gereageerd worden. Tegelijkertijd levert dit een krachtige capaciteit op het gebied van het beschermen van eigen of coalitietroepen.
Operational Training Infrastructure	Het (operationele) personeel van Defensie traint zoals het vecht (Train as you fight ) in een realistische, (inter)nationale omgeving die voor een groot deel door simulatie wordt aangevuld. Hierdoor wordt ons personeel optimaal getraind op toekomstige, informatiegestuurde multidomein-inzet, verbetert de voorbereiding op mogelijke inzet en vergroot de kans op het slagen daarvan.
Anti-A2AD capaciteit F-35	Area denial weapon or anti-access/area denial (A2/AD) wapensysteem is een verdedigingsmiddel of strategie die wordt gebruikt om te voorkomen dat een tegenstander een gebied van land, zee of lucht bezet of doorkruist. Deze capaciteit zal worden toegevoegd aan de F-35.
Deep strike capaciteit Air	Hiermee rust Defensie de F-35's uit met munitie die door middel van een aandrijving en zelfbeschermingscapaciteiten in staat is om lange afstanden af te leggen, vijandelijke verdediging te omzeilen en een variëteit aan doelen uit te schakelen.
Midlife Update NH-90	Het doel is om samen met de andere Europese NH-90 NATO Frigate Helicopter (NFH)-gebruikers in het internationale samenwerkingsverband zeker te stellen dat het wapensysteem tot de geplande End Life of Type (ELOT) (2040-2045) operationeel relevant en inzetbaar blijft en interoperabiliteit met andere eenheden gegarandeerd is.

In onderstaande tabel wordt het projectbudget en de planning van Kamer-brieven weergegeven van de verwervingsprojecten voor lucht materieel die zich in de onderzoeksfase bevinden. In deze fase wordt onderzocht hoe invulling gegeven kan worden aan de behoefte.

Vervanging tactische luchttransport capaciteit

1.000 - 2.500

D-Brief

MLU NH-90

100-250

D-Brief

Tabel 22 Projecten in onderzoeksfase (in	miljoenen euro)
Projecten in onderzoek FYoj'ect budget	2022 2023	2024	2025	2026	2027

Vervanging initiële vliegeropleidingscapaciteit

100-250 B-Brief

Ten opzichte van de begroting 2022 is de Midlife Update van de NH-90 nieuw in de onderzoeksfase.

Tabel 23 Toelichting projecten in onderzoeksfase

Projecten in onderzoek Toelichting

Vervanging initiële Dit betreft de vervanging van de PC-7 opleidingsvliegtuigen in verband met het geplande einde van de vliegeropleidingscapaciteit levensduur in 2026.

Vervanging tactische luchttransport Dit betreft de vervanging van de C-130 transportvliegtuigen. Einde levensduur stond in verband met een MLU capaciteit gepland in 2030. Nu de MLU vervalt, wordt de C-130 eerder vervangen.

MLU NH-90

Het doel is om samen met de andere Europese NH-90 NATO Frigate Helicopter (NFH)-gebruikers in het internationale samenwerkingsverband zeker te stellen dat het wapensysteem tot de geplande End Life of Type (ELOT) (2040-2045) operationeel relevant en inzetbaar blijft en interoperabiliteit met andere eenheden gegarandeerd is.

Verwerving lucht materieel - realisatiefase

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de projecten voor lucht materieel die zich in de realisatiefase bevinden. Dit betekent dat de opdracht voor verwerving aan de uitvoeringsorganisaties is gegeven. In onderstaande tabel wordt ook weergegeven wat het projectbudget van deze projecten is en hoe dit projectbudget over de jaren verdeeld is (tenzij commercieel vertrouwelijk).

Tabel 24 Projecten in realisatiefase (in miljoenen euro)

Projecten in realisatie	Project- budget	t/m 2021	2022	2023 2024	2025	2026	2027 e.v.
AH-64D block II upgrade	122,1	81,5	11	13,3 14,6	1,7	-	-
F-35: Verwerving
middellange tot lange afstandraket Verwerving Medium Altitude Long Endurance Unmanned Aerial Vehicle (MALE UAV) Verwerving strategisch luchttransport en AAR (Multi Role Tanker Transport (MRTT))	138,5 250-1.000 250-1.000	12,1	18,8	6 0,9 Commercieel vertrouwelijk Commercieel vertrouwelijk	53,7	27,7	19,3
Apache Remanufacture	1012,8	77,4	199,9	261,9 242,4	142,6	88,6	-
Chinook Vervanging en Modernisering	1045,4	753,8	159,3	69,4 62,8	^-	^-	^-
NH-90	1233,7	1086,3	26,5	43,1 44,7	33,1	-	-
Verwerving F-35	6961,3	3562,9	604,5	631 610,7	547	280,8	724,3

Projecten in realisatie ^pudget	t/m 2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027 e.v.
Bouw en inrichting F135 motorenonderhoudsfaciliteit 104,8 (F-35)	79,6	13,5	6,6	5,2	-	^-	^-

Er zijn wijzigingen ten opzichte van de begroting 2022 opgetreden bij de volgende projecten:

-

Het project AH-64D block II upgrade heeft een herfasering van de budgetreeks naar 2024 en 2025 plaatsgevonden, omdat de bij dit project betrokken FMS-case een langer dan verwacht betaalschema heeft. Het project loopt geen operationele vertraging op.

-

Een delta-exploitatiereeks is budget dat bedoeld is om een duurdere instandhouding van nieuwe wapensystemen te betalen. De delta-exploitatiereeks bij de projecten Verwerving Medium Altitude Long Endurance Unmanned Aerial Vehicle (MALE UAV), Apache Remanufacture, Verwerving F-35 is bijgesteld door toewijzing prijsbijstelling en in lijn brengen met daadwerkelijke verwachte uitgaven voor instandhouding.

-

De projecten MALE UAV en Verwerving F-35 zijn uitgebreid als gevolg van extra toegekende middelen die door behandeling van de Incidentele Suppletoire Begroting al aan het project kunnen worden toegekend.

-

Voor de MALE UAV geldt dat met deze nieuwe behoefte het project-budget en tijdplanning is aangepast, de financiële reeks is hierdoor teruggeplaatst als commercieel vertrouwelijk.

Tabel 25 Toelichting projecten in realisatiefase

Projecten in realisatie Toelichting

AH-64D block II upgrade De huidige versie van de Nederlandse Apache, de block I-versie, heeft de grenzen van haar operationele capaciteiten bereikt. De enige andere gebruiker van deze versie van de Apache, de Amerikaanse landmacht, is in hoog tempo zijn toestellen aan het moderniseren. Door de block II upgrade houdt Nederland operationele en logistieke aansluiting met de Verenigde Staten.

F-35: Verwerving middellange tot lange afstandraket Het project betreft de behoefte aan een lucht middellange- tot lange afstandsraket voor de F-35.

Voor het jachtvliegtuig is een middellange tot lange afstandsraket een onmisbare capaciteit voor het scheppen en behouden van het luchtoverwicht en zelfverdediging.

Verwerving Medium Altitude Long Endurance Dit betreft de verwerving en introductie van twee MALE UAV-systemen, bestaande uit in totaal

Unmanned Aerial Vehicle (MALE UAV) acht MALE UAV-toestellen met sensoren en grondstations van waaruit de toestellen worden bediend.

Verwerving strategisch luchttransport en AAR (Multi Doel van dit internationale project onder de vlag van het Europees Defensie Agentschap is de Role Tanker Transport (MRTT)) gezamenlijke verwerving van Air-to-Air refueling- en lucht-transportcapaciteit (Multi Role Tanker

Transport vliegtuigen) (MRTT). Het gaat hierbij om een reductie van de tekortkoming van een belangrijke strategische capaciteit in Europa. Naast het gebruik voor Air-to-Air refueling en luchttransport wordt inzet van de vliegtuigen voorzien voor humanitaire noodhulp en (medische) evacuaties.

Apache Remanufacture

Chinook Vervanging en Modernisering

NH-90

Verwerving F-35

De inzet van de AH-64D (Apache) wordt gaandeweg bemoeilijkt door technische en operationele factoren. De US Army, de belangrijkste gebruiker, biedt een Remanufacture programma aan waarmee de helikopter gemoderniseerd wordt naar de nieuwe E-standaard. Door deel te nemen aan het Remanufacture programma beschikt Defensie vanaf begin 2025 over een operationeel relevante, kosteneffectieve en toekomstbestendige Apachevloot en loopt daarmee gelijk op met de laatste standaard van de US Army, de AH-64E.

Dit betreft de verwerving van veertien nieuwe CH-47F MYII CAAS Chinook helikopters voor de vervanging van de elf oudere CH-47D toestellen en de uitbreiding van de vloot, alsmede de standaardisatie van de Chinookvloot door de modernisering van de huidige zes CH-47F(NL).

Dit project betreft het verwerven van twaalf helikopters voor diverse maritieme taken en acht helikopters in een transportconfiguratie, die geschikt zijn gemaakt voor tactische transporttaken vanaf het land en vanaf schepen. Defensie neemt daarom deel aan het helikopterproject NH-90, een internationaal programma met België, Duitsland, Frankrijk en Italië. Helikopters zijn inmiddels geleverd. Er vinden nog werkzaamheden plaats om de reeks geleverde producten op de afgesproken configuratie te brengen.

Het project Verwerving F-35 heeft tot doel te voorzien in de aanschaf en invoering van de F-35 ter vervanging van het F-16 gevechtsvliegtuig. Defensie wil over 52 F-35 toestellen beschikken. Defensie wenst in 2024 de status van Full Operational Capability (FOC) te bereiken.

Bouw en inrichten F135 motorenonderhoudsfaciliteit Het project bouw en inrichten F135 motorenonderhoudsfaciliteit (F-35) heeft tot doel het tijdig (F-35) bouwen en inrichten van een nieuwe F-35 motorenonderhoudsfaciliteit op locatie Logistiek

Centrum Woensdrecht (LCW).

Instandhouding lucht materieel

De geraamde uitgaven voor instandhouding van Luchtmaterieel betreffen de instandhoudingsuitgaven van het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK). In de instandhoudingsfase wordt het wapensysteem door CLSK in gebruik genomen en instand gehouden tot en met het einde van de levensduur van het wapensysteem. Naast de (vliegende) hoofdwapensystemen is het CLSK ook integraal verantwoordelijk voor gebruik en instandhouding van alle overige wapensystemen en missie ondersteunende systemen Land- en Grondgebonden.Het betreft onder andere de instandhoudingsuitgaven voor de F-35, de gevechts- en transporthelikopters. Een overzicht van de instandhoudingsuitgaven per wapensysteem is opgenomen in bijlage 3.

Over-/onderprogrammering lucht materieel

Figuur 8 Lucht materieel (in miljoenen euro)

2.500 I

2.000

1.500

1.000

500

0 -¹-

2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037

-

BEHOEFTE - BUDGET

3.5 Artikel 5: Infrastructuur en Vastgoed

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Het doel van dit artikel is inzicht bieden in het investeren in en in stand houden van alle infrastructuur en vastgoed van Defensie. De verwerving wordt nader uitgesplitst in de voorbereidings-, onderzoeks- en realisatiefase. De instandhouding is gerelateerd aan de beleidsdoelen en -instrumenten, zoals beschreven in beleidsartikel 8 (Defensie Ondersteuningscommando) van de Begroting Hoofdstuk X.

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Artikel 5 Infrastuctuur en vastgoed (bedragen x € 1.000)
	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Verplichtingen	768.301	1.025.448	1.218.751	1.202.018	1.128.554	972.753	901.514

Uitgaven	766.349	867.290	1.096.805	964.724	941.762	850.836	769.938
% juridisch verplicht			8,0%
% bestuurlijk gebonden
% beleidsmatig gereserveerd			92,0%
% nog niet ingevuld/vrij te besteden

Verwerving
Opdrachten	342.335	563.691	821.924	884.854	819.997	663.720	590.654
Verwerving: voorbereidingsfase	0	56.731	328.926	347.954	360.154	301.338	261.372
Verwerving: onderzoeksfase	0	0	0	0	0	0	0
Verwerving: realisatie	342.335	506.960	492.998	536.900	459.843	362.382	329.282
Instandhouding
Opdrachten	424.014	467.270	466.296	360.953	351.429	349.022	349.927
Instandhouding infrastructuur	424.014	467.270	466.296	360.953	351.429	349.022	349.927
Onzekerheidsreservering	0	0	0	0	0	0	0
Over-/ onderprogrammering	0	- 163.671	- 191.415	- 281.083	- 229.664	- 161.906	- 170.643

Ontvangsten	20.142	25.940	28.240	28.240	28.240	28.240	28.240
Overige ontvangsten infrastructuur	20.142	25.940	28.240	28.240	28.240	28.240	28.240

Artikel 5 Infrastuctuur en vastgoed (bedragen x € 1.000)

2037

578.012

751.067

224.718

109.439

115.279

353.294

173.055

'St

2036

584.228

746.527

230.743

109.379

'St

353.485

162.299

'«t

2035

593.321

801.285

239.811

129.734

353.510

207.964

'«t

2034

583.699

805.702

267.324

'si'

353.319

c\i

183.026

'«t

2033

594.604

802.794

267.323

157246

353.319

169.022

'«t

2032

582.163

804.303

267.262

157.185

353.644

183.397

'«t

2031

580.388

793.382

269.521

157814

349.627

174.234

'«t

2030

616.999

795.409

300.338

cö

OÖ

348.768

'St

139.753

'«t

2029

709.086

728.462

381.717

154.691

227026

352.987

'«t

845.059

721.717

524.389

229.841

294.548

354.832

-

157.504

'«t

Verplichtingen

waarvan juridisch verplicht

C/5

tö

-Q

C/5

_#0

"co to

"cö

Instandhouding

Instandhouding infrastructuur

Onzekerheidsreservering

Over-/ onderprogrammering

Ontvangsten

Overige ontvangsten infrastructuur

Uitgaven

Verwerving

Opdrachten

Toelichting op de instrumenten

Het aandeel juridisch verplicht heeft betrekking op uitgaven voor levering van goederen en/of diensten waarvoor Defensie een overeenkomst is aangegaan. Voor 2023 gaat het op 1 januari 2023 naar verwachting om 8,0% van het uitgavenbudget. Dit betreft de lopende contracten voor het instandhouden van vastgoed en de reeds aangegane verplichtingen voor nieuwbouw. Dit percentage is exclusief de jaarovereenkomst tussen het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) en Defensie en om die reden relatief laag, omdat de jaarovereenkomst tussen het RVB en Defensie begin januari 2023 tot stand komt en dan verplicht wordt. Naar verwachting wordt op basis van de jaarovereenkomst in januari 2023 het jaarbudget verplicht. Daarnaast is er ook een kasschuif verwerkt op dit artikel.

Verwerving infrastructuur en vastgoed

De geraamde uitgaven betreffen de verwerving van infrastructuur en vastgoed, inclusief de bijbehorende apparaatskosten RVB en de inrichtingskosten.

Ondanks de extra inspanningen in de vorige kabinetsperiode werkt en slaapt het Defensiepersoneel nog vaak in gebouwen die in slechte staat zijn en die onvoldoende de operationele inzetbaarheid van de krijgsmacht ondersteunen. Om de vastgoedportefeuille in balans te krijgen zijn ingrijpende keuzes nodig. In kamerbrief Contouren Strategisch Vastgoedplan 2022 (Kamerstuk 34919, nr. 89) is de kamer geïnformeerd over de stand van zaken van de contouren en uitgangspunten. Nadat het kabinet heeft besloten over het nieuwe Strategisch Vastgoedplan 2022 worden ook de budgetten van dit artikel aangepast.

Verwerving infrastructuur en vastgoed - voorbereidingsfase

In onderstaande tabel wordt de planning weergegeven van de infrastructuur- en vastgoedprojecten die zich in de voorbereidingsfase bevinden. Voor deze projecten wordt de behoeftestelling uitgewerkt. Ook de planning van de A-brieven van DMP-plichtige projecten is - indien van toepassing - in de tabel opgenomen.

Tabel 26 Projecten in voorbereidingsfase (in miljoenen euro)

Projecten in voorbereiding

Project- budget

2022

2023

2024

2025

2026

2027

100-250

Revitalisering Johannes Postkazerne

Tabel 27 Toelichting projecten in voorbereidingsfase

Projecten in voorbereiding Toelichting

Revitalisering Johannes Postkazerne Dit is de tweede kazerne die in het revitaliseringsplan is opgenomen, waarbij integraal het hele object doelmatig gereed gemaakt wordt voor de toekomst en weer op technische kwaliteit gebracht wordt.

Verwerving infrastructuur en vastgoed - onderzoeksfase

Er zijn dit jaar geen infrastructuur en vastgoed verwervingsprojecten boven de € 100 miljoen die zich in de onderzoeksfase bevinden.

Verwerving infrastructuur en vastgoed - realisatiefase

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de projecten voor infrastructuur en vastgoed die zich in de realisatiefase bevinden. Dit betekent dat de opdracht voor verwerving aan de uitvoeringsorganisaties is gegeven. In onderstaande tabel wordt ook weergegeven wat het projectbudget van deze projecten is en hoe dit projectbudget over de jaren verdeeld is (tenzij commercieel vertrouwelijk).

Tabel 28 Projecten in	realisatiefase (in mi		ljoenen euro)
Projecten in realisatie	Projectbudget	t/m 2020	2021	2022	2023	2024	2025	2026 e.v.
DBFMO Nationaal Militair Museum	118,4	25,80	5,43	5,34	5,10	5,34	5,87	65,6
Verbeteren Legering Defensiebreed (fase 1)	169,2	5,4	78,1	57,4	28,2	^-	^-	^-
Bouwtechnische verbeteringen brandveiligheid	156,4	123,9	6,7	25,8	-	^-	^-	^-
Nieuwbouw Technology Center Land (TCL)	100-250				Commercieel vertrouwelijk
Aanpassing Vastgoed Defensie	402,3	58,1	16,5	66,9	61,2	59,8	59.2	80,6
DBFMO Kromhoutkazerne	661,6	169,6	33,5	34,9	30,9	31,8	34,9	326,0
Herinrichting Kamp Nieuw Milligen (KNM)	250-1.000				Commercieel vertrouwelijk
Revitalisering Bernhardkazerne	250-1.000				Commercieel vertrouwelijk

Ten opzichte van de begroting voor 2022 is het project DBFMO Kromhout niet meer opgenomen in de realisatiefase. Op 24 maart 2022 is de A-brief voor het project Verbetering Legering Defensiebreed fase 2 (Kamerstuk 34 919, nr. 86) toegevoegd aan het programma Verbeteren Legering Defensiebreed fase 1.

Tabel 29 Toelichting projecten in realisatiefase

Projecten in realisatie Toelichting

De projecten DBFMO Kromhoutkazerne en DBFMO Nationaal Militair Museum zijn beide als project gerealiseerd als «Design, Build, Finance, Maintain and Operate» (DBFMO). Bij een DBFMO-contract worden zowel de investering als de exploitatie integraal aanbesteed. Om deze reden is dit geen project dat binnen DBFMO Nationaal Militair Museum afzienbare termijn wordt afgerond, zoals de andere investeringsprojecten. Er is sprake van een jaarlijkse beschikbaarheidsvergoeding aan het consortium dat deze infrastructuur heeft gebouwd en nu onderhoudt. Omdat Defensie op termijn eigenaar wordt van het gebouw, is het Design, Build en Finance deel van het project opgenomen als onderdeel van de investeringen

Verbeteren Legering Defensiebreed (fase 1 en fase 2)

Het programma Legering Defensiebreed is gestart naar aanleiding van de bevindingen van de vastgoedinventarisatie in 2019. V.w.b. fase 1, het eerste deel van het programma, is de uitvoering gepland van 2020 tot en met 2022. Binnen fase 1 wordt voor 68 gebouwen groot onderhoud gepleegd en interieur vervangen. Op 24 maart 2022 is de A-brief Verbeteren Legering Defensiebreed fase 2 - 2022-2024 aan de Kamer aangeboden (Kamerstuk 34919 nr. 86). Fase 2 staat gepland voor de periode 2022-2024 waarin groot onderhoud voor 40 gebouwen is voorzien en het interieur wordt vervangen. Daarnaast wordt in fase 2 tijdelijke legering op Camp New Amsterdam in Huis ter Heide gerealiseerd.

Dit project betreft het op veiligheidsniveau aanpassen van de legeringsgebouwen in Nederland, Duitsland en het Caribisch gebied en is in uitvoering. Waar nodig worden interim-maatregelen getroffen voor de Bouwtechnische verbeteringen legering. De Kamer is hierover op 25 april 2019 en 22 mei 2020 geïnformeerd met de brieven Stand van brandveiligheid zaken vastgoed Defensie (Kamerstukken 2018-2019, 34919, nr. 35 en 2019-2020, 34919, nr. 55) en de afwijkingsrapportage Defensie Projectenoverzicht op 20 mei 2020 (Kamerstuk 2019-2020, 27830, nr. 306). In 2022 wordt het programma naar verwachting afgerond.

Projecten in realisatie	Toelichting
Nieuwbouw Technology Center Land (TCL)	De huidige zeer gedateerde en niet meer passende huisvesting van MatlogCo, Afdeling Techniek wordt vervangen door nieuwe en toekomstbestendige huisvesting in het Nieuwbouw Technology Center Land (TCL). Het TCL wordt het Centrum voor technologische activiteiten in het grondgebonden domein. Defensie krijgt met de bouw) van het TCL een moderne faciliteit voor technisch hoogwaardige, betrouwbare en innovatieve instandhouding, modificaties en beproevingen van grondgebonden systemen en voor concept development & experimentation ICD&E).
Aanpassing Vastgoed Defensie	Dit project betreft het aanpassen van bestaande infrastructuur aan nieuwe en aangescherpte wet- en regelgeving en bestaat uit zeven deelprojecten: o.a. vervanging HCFKs, op norm brengen van drinkwaterinstallaties, verwijderen van asbest, vervangen brandmeldinstallaties, inventarisatie onderhoudsstaat monumenten, middelgrote stookinstallaties en brandveilig maken van overige gebouwen niet zijnde legering.
DBFMO Kromhoutkazerne	De projecten DBFMO Kromhoutkazerne en DBFMO Nationaal Militair Museum zijn beide als project gerealiseerd als «Design, Build, Finance, Maintain and Operate» (DBFMO). Bij een DBFMO-contract worden zowel de investering als de exploitatie integraal aanbesteed. Om deze reden is dit geen project dat binnen afzienbare termijn wordt afgerond, zoals de andere investeringsprojecten. Er is sprake van een jaarlijkse beschikbaarheidsvergoeding aan het consortium dat deze infrastructuur heeft gebouwd en nu onderhoudt. Omdat Defensie op termijn eigenaar wordt van deze gebouwen, is het Design, Build en Finance deel van het project opgenomen als onderdeel van de investeringen.
Herinrichting Kamp Nieuw Milligen (KNM)	Op 14 februari 2020 heeft het Kabinet het voorgenomen besluit genomen om de marinierskazerne op Kamp Nieuw Milligen (KNM) in Apeldoorn te realiseren (Kamerbrief 33 358, nr. 15). Dit is op 14 juli 2020 omgezet in een definitief besluit waarover de Kamer is geïnformeerd met de Kamerbrief «definitiefbesluit verhuizing Korps Mariniers». Op 21 januari 2021 is de A-brief van dit project aan de Kamer aangeboden (Kamerstuk 27 830, nr. 328 en op 9 juli 2021 is de Kamer geïnformeerd over de uitkomst van de publiek-private comparator (Kamerstuk 27 830, nr. 342).
Revitalisering Bernhardkazerne	Dit is het eerste project in het revitaliseringsplan voor het Defensievastgoed. De Bernhardkazerne vormt een pilot waarbij wordt gekozen voor een integrale aanpak vanuit een objectbenadering in plaats van de huidige gebouwbenadering, om zo een object in samenhang weer op technische kwaliteit te brengen.
	Instandhouding infrastructuur en vastgoed De geraamde uitgaven dienen voor de instandhouding van het vastgoed en de infrastructuur van Defensie. De omvang van de vastgoedportefeuille van Defensie is bijna 6 miljoen m² bebouwd vloeroppervlak verdeeld over totaal 464 locaties in binnen- en buitenland. De portefeuille omvat circa 11.000 gebouwen. Daarnaast bezit Defensie circa 350 miljoen m² terrein, waarvan circa 260 miljoen m² aan oefen- en schietterreinen. Defensie gebruikt bovendien ook indirect ruimte: geluidsruimte om te kunnen vliegen en veiligheidszones rondom bijvoorbeeld munitieopslag. In bijlage 1 wordt de instandhouding nader toegelicht. Over-/onderprogrammering infrastructuur en vastgoed In de eerste jaren is het investeringsprogramma groter dan het daadwerkelijke budget; er is sprake van overprogrammering. Vanaf 2027 telt het totaal van het investeringsprogramma op tot een lager bedrag dan het daadwerkelijke budget; er is sprake van onderprogrammering. Omdat de ervaring van eerdere jaren leert dat het risico op vertragingen groot is, onder andere als gevolg van onvoorziene externe factoren, worden in de eerste jaren meer projecten gepland dan totaal aan budget beschikbaar is in een jaar. Door met deze overprogrammering te werken wordt zoveel als mogelijk getracht te voorkomen dat vertragingen bij individuele projecten leiden tot onderrealisatie van het beschikbare budget. Op dit moment wordt een overprogrammering van maximaal 30 procent gehanteerd. Over de gehele looptijd sluit het fonds op nul, doordat de overprogrammering in eerdere jaren wordt gecompenseerd door onderprogrammering in latere jaren.

Figuur 9 Infrastuctuur en vastgoed (in miljoenen euro)

1.000 -

800 -

200 -

0 -¹-

2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037

-

BEHOEFTE - BUDGET

Ontvangsten

De verkoopopbrengsten infrastructuur en vastgoed hebben betrekking op de opbrengsten van de af te stoten objecten. Het overtollig vastgoed wordt in vrijwel alle gevallen eerst op basis van het Kader Overname Rijksvastgoed (KORV) door het RVB ingekocht. Incidenteel vinden nog verkopen onder de oude werkwijze plaats.

Onzekerheidsreservering

Defensie hanteert voor verwervingsprojecten naast een risicoreservering per project ook een systematiek van onzekerheidsreserveringen. Met de onzekerheidsreservering worden risico's afgedekt die buiten de invloedssfeer van een project liggen, zoals risico's bij internationale samenwerking. Deze risico's kunnen leiden tot een hogere raming dan oorspronkelijk voorzien. De hoogte van de onzekerheidsreservering wordt per project bepaald, maar is geen onderdeel van het projectbudget. Omdat niet alle risico's zich tegelijkertijd voor zullen doen, is gekozen voor een systematiek waarbij de som van de onzekerheidsreserveringen per project groter is dan de reservering die in totaliteit op de begroting wordt aangehouden voor de geïdentificeerde risico's. Voor vastgoedprojecten met een financiële omvang in het Defensie Lifecycle Plan (DLP) van meer dan € 50 miljoen en waarvoor door het RVB nog geen financiële verplichting is aangegaan met een marktpartij wordt één keer per jaar beoordeeld of de gehanteerde kostenkengetallen nog actueel zijn.

3.6 Artikel 6: IT

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Het doel van dit artikel is inzicht bieden in het investeren in en instandhouden van de IT van Defensie. De verwerving wordt nader uitgesplitst in de voorbereidings-, onderzoeks- en realisatiefase.

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Artikel 6 IT (bedragen x € 1.000)
	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Verplichtingen	906.734	1.058.097	1.387.806	1.596.028	1.667.959	1.659.499	1.535.460

Uitgaven	593.070	764.424	883.387	1.522.049	1.317.127	1.476.607	1.311.473
% juridisch verplicht			33,1%
% bestuurlijk gebonden
% beleidsmatig gereserveerd			66,9%
% nog niet ingevuld/vrij te besteden

Verwerving
Opdrachten	277.402	797.443	1.091.675	1.278.735	1.277.011	1.230.053	1.089.997
Verwerving: voorbereidingsfase	0	163.244	715.587	1.024.651	1.096.716	1.145.037	1.010.852
Verwerving: onderzoeksfase	0	0	0	0	0	0	0
Verwerving: realisatie	277.402	634.199	376.088	254.084	180.295	85.016	79.145
Instandhouding
Opdrachten	315.668	364.815	365.753	373.249	406.645	429.949	431.963
Instandhouding infrastructuur	315.668	364.815	365.753	373.249	406.645	429.949	431.963
Onzekerheidsreservering	0	0	0	33	0	0	0
Over-/ onderprogrammering	0	- 397.834	- 574.041	- 129.968	- 366.529	- 183.395	- 210.487

Ontvangsten	13.941	16.769	16.769	16.769	16.769	16.769	16.769
Overige ontvangsten infrastructuur	13.941	16.769	16.769	16.769	16.769	16.769	16.769

Artikel 6 IT (bedragen x € 1.000)

2037

1.184.429

1.328.959

734.186

664.190

966'69

437.443

144.530

16.769

2036

1.175.004

1.312.899

736.453

669.127

67.326

438.551

137.895

16.769

2035

1.172.917

1.358.957

734.611

667877

'St

438.306

'St

16.769

2034

1.285.671

1.795.342

845.961

776.605

69.356

439.710

509.671

16.769

2033

1.284.297

1.813.300

846.169

'St

69.385

438.128

'St

529.003

16.769

2032

CT>

1.498.320

860.006

788.765

71.241

438.078

'St

200.236

16.769

2031

1.288.634

1.401.742

850.092

777683

72.409

438.542

113.108

16.769

2030

1.465.863

1.531.969

954.160

'St

438.439

66.106

16.769

2029

1.391.734

1.500.642

951.800

439.934

<71

16.769

1.372.767

CT>

933.154

857.084

439.613

-

82.945

16.769

Verplichtingen

waarvan juridisch verplicht

C/5

tö

-Q

C/5

Jsi

_#0

re co

"cü

Instandhouding

Instandhouding infrastructuur

Onzekerheidsreservering

Over-/ onderprogrammering

Ontvangsten

Overige ontvangsten infrastructuur

Uitgaven

Verwerving

Opdrachten

Toelichting op de instrumenten

Het aandeel juridisch verplicht heeft betrekking op uitgaven voor levering van goederen en/of diensten waarvoor Defensie een overeenkomst is aangegaan. Voor 2023 gaat het naar verwachting om 33,1% van het uitgavenbudget. Dit betreft de lopende contracten voor het instandhouden van IT en de reeds aangegane verplichtingen voor IT-projecten. Daarnaast is er ook een kasschuif verwerkt op dit artikel.

Verwerving IT

De geraamde uitgaven aan investeringen betreffen de investeringen in IT. Onderstaande tabellen tonen de IT-projecten voor de komende vijftien jaar die groter zijn dan € 100 miljoen, onderverdeeld naar voorbereidingsfase, onderzoeksfase en realisatiefase.

Aangezien Defensie een nog meer informatiegestuurde organisatie wil worden zal een groter deel van het investeringsbudget binnen de Defensiebegroting, nu en in de toekomst, bestemd worden voor IT uitgaven. Momenteel wordt gewerkt aan een analyse van de concrete investerings-behoefte voor IT.

Verwerving IT - voorbereidingsfase

In de onderstaande tabel wordt de planning weergegeven van de IT projecten die zich in de voorbereidingsfase bevinden. Voor deze projecten wordt de behoeftestelling uitgewerkt.

Tabel 30 Projecten in voo

rbereidingsfase (in miljoenen euro)

Projecten in voorbereiding

^j- 2022 2023

budget

2024

2025

2026

2027

Joint EOV: Electronic attack

FOXTROT (TEN) Spiral 0

100-250 A-Brief

100-250

Er zijn wijzigingen ten opzichte van de begroting 2022 opgetreden bij het volgende project:

-

Het project FOXTROT (TEN) Spiral 0 is toegevoegd aan de voorbereidingsfase.

Tabel 31 Toelichting projecten in voorbereidingsfase (in miljoenen euro)

Projecten in voorbe- Toelichting reiding

Joint EOV: Electronic Het project Joint EOV: Electronic attack voorziet in capaciteit om cyber- en elektromagnetische activiteiten te beïnvloeden. attack

FOXTROT (TEN) Spiral 0

FOXTROT realiseert de digitale transformatie van de krijgsmacht in het mobiele tactische domein. Het programma realiseert nationaal en waar mogelijk binationaal met DEU in het programma TEN. Het gaat hier om zowel moderniserings- als continuïteitmaatregelen. Realisatie vindt plaats via zogenoemde spirals. Beoogd effect is 'alle mobiele platformen altijd veilig verbonden en interoperabel met partners' teneinde IGO mogelijk te maken. Spiral 0 richt zich op de basis en een eerste implementatie.

Verwerving IT - onderzoeksfase

Er zijn dit jaar geen IT verwervingsprojecten boven de € 100 miljoen die zich in de onderzoeksfase bevinden.

Verwerving IT - realisatiefase

Tabel 32 Projecten in realisatiefase (in miljoenen euro)

Projecten in realisatie ^pro^gra^mma t/m 2021 2022

budget

2023 2024

2025

2026

2027 e.v.

GrIT 250-1.000

Commercieel vertrouwelijk

Er zijn geen wijzigingen ten opzichte van de begroting 2022 bij IT projecten in realisatiefase.

Tabel 33 Toelichting projecten in realisatiefase

Projecten in realisatie Toelichting

GrIT De IT-infrastructuur binnen Defensie dient te worden vervangen, om voor de langere termijn de continuïteit te waarborgen.

Het belang en invloed van IT op zowel de operationele inzet als de bedrijfsvoering is groot. Vernieuwing van de IT-infrastructuur is nodig om invulling te kunnen geven aan de ambities van Defensie zoals verwoord in de Defensienota 2018. Met GrIT legt Defensie hiervoor de basis. De doelstelling van GrIT is het samen met de markt realiseren van het fundament voor de nieuwe IT van Defensie en het migreren van de bijbehorende huidige applicaties en voorzieningen naar de nieuwe IT Het programma GrIT heeft daarmee de opdracht om in samenwerking met de markt een technisch en organisatorisch IT-platform voor de IT vernieuwing van Defensie te realiseren.

Instandhouding IT

De geraamde uitgaven dienen voor instandhouding van de IT van Defensie. Informatietechnologie (IT) en techniek in bredere zin ontwikkelen razendsnel. Informatie sneller en slimmer verkrijgen, verwerken en verspreiden, om zo gericht te sturen en succesvol te kunnen zijn in moderne conflicten en crises vormt de kern van informatiegestuurd optreden. Voorts wordt met de Defensienota een aantal gerichte maatregelen moderne IT toegepast om op arbeidsextensieve wijze bij te dragen aan hogere materiële gereedheid, compliance en veiligheid en inzicht voor snellere en betere besluitvorming. Vanuit de Instandhouding IT wordt een bijdrage geleverd aan voornoemde activiteiten.

Over-/en onderprogrammering IT

Figuur 10 IT (in miljoenen euro)

1.500

1.250

1.000

750

500

-

BEHOEFTE - BUDGET

Ontvangsten

Dit zijn de ontvangsten die rechtstreeks gerelateerd zijn aan IT, bijvoorbeeld als het Joint Informatievoorziening Commando (JIVC) van Defensie diensten levert aan derden.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Het DMF wordt gefinancierd met een bijdrage van de Defensiebegroting. Deze bijdrage is op de Defensiebegroting opgenomen op artikel 13, 'Bijdrage aan het Defensiematerieelbegrotingsfonds'. Op dit begrotingsartikel wordt de bijdrage van het voedingsartikel van de Defensiebegroting ontvangen. Dit artikel is technisch van aard.

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Artikel 7 Bijdragen andere begrotingen rijk (bedragen x € 1.000)

	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Ontvangsten	5.040.806	4.724.060	6.521.608	9.115.154	9.135.995	9.215.983	8.907.040
Subtotaal	5.040.806	4.724.060	6.521.608	9.115.154	9.135.995	9.215.983	8.907.040
Na-/voordelig eindsaldo (cumulatief) vorig jaar (t-1)	0	0	0	0	0	0	0
Totaal	5.040.806	4.724.060	6.483.565	9.073.154	9.091.995	9.166.483	8.861.540
Na-/voordelig eindsaldo (cumulatief) begrotings jaar (t1)	0	0	0	0	0	0	0
Totaal	5.040.806	4.724.060	6.483.565	9.073.154	9.091.995	9.166.483	8.861.540

'sl' 'St CN 'si' od	o	'si' 'St CN 'sl- od


8.453.133	o	8.453.133


8.447.694	o	8.447.694

8.457.745	o	8.457.745

8.457.737	o	8.457.737

8.445.215	o	8.445.215



8.467.388	o	8.467.388

8.470.473	o	8.470.473


8.667.026	o	8.667.026

8.494.083	o	8.494.083

	Na-/voordelig eindsaldo (cumulatief) begrotings jaar (t1)
Totaal		Totaal

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Op dit artikel worden de overige uitgaven en ontvangsten opgenomen.

Het betreft uitgaven en/of ontvangsten die op een later moment toegedeeld moeten worden aan de beleidsartikelen van het DMF Een voorbeeld hiervan is de uitgekeerde loon- en prijsbijstelling, die nog moet worden verdeeld over de afzonderlijke artikelen; dit budget wordt tussentijds aangehouden op dit artikel. op dit artikel kan geen realisatie plaatsvinden.

Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

Artikel 8: Overige uitgaven en ontvangsten (bedragen x € 1.000)

	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Verplichtingen	0	0	0	0	0	0	0
waarvan garantieverplichtingen (indien van toepassing)	0	0	0	0	0	0	0
waarvan overige verplichtingen (indien van toepassing)	0	0	0	0	0	0	0
Uitgaven	0	0	0	0	0	0	0
Nader te wijzen uitgaven	0	0	0	0	0	0	0

Ontvangsten		577.406	0
Subtotaal		0	0	0	0	0	0
Na-/voordelig eindsaldo (cumulatief) vorig jaar (t-1)	0	577.406	0	0	0	0	0
Totaal		577.406	0	0	0	0	0

r-.

o	o	o	o	o
o	o	o	o	o
o	o	o	o	o
o	o	o	o	o
o	o	o	o	o
o	o	o	o	o
o	o	o	o	o
o	o	o	o	o
o	o	o	o	o
o	o	o	o	o
	c 03 >	c 0 >
	c 0 'u c	c 0 TJ c
Verplichtingen	waarvan garantieverplichtingen toepassing)	waarvan overige verplichtingen toepassing)	Uitgaven	Nader te wijzen uitgaven

(/>

4.

BIJLAGEN

4.1 Bijlage instandhouding vastgoed

In deze bijlage wordt een toelichting gegeven op de instandhouding van het vastgoed van Defensie.

1.

Instandhouding van het vastgoed

Scope van instandhouding

Onder instandhouding vallen alle activiteiten op het vlak van het onderhouden van het vastgoed in eigendom, de huur van vastgoed en de inrichting van ruimten. Daarnaast vallen ook de Commandanten Voorzieningen (COVO) voor kleine aanpassingen binnen de scope, net als adviesuren van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Aanpassingen aan nieuwe wetgeving en verduurzaming van vastgoed vallen onder investeringen, tenzij deze bij onderhoud gelijk mee te nemen zijn. Door de ruimere definitie van instandhouding is de budgetreeks in onderstaande tabel groter dan die opgenomen in het strategisch vastgoedplan.

Aanpak instandhouding

Voor het onderhoud van het vastgoed wordt onderscheid gemaakt tussen planbaar en niet-planbaar onderhoud. Planbaar onderhoud (PO) wordt gepland op basis van inspecties die worden verzorgd door het RVB. Niet-planbaar onderhoud (NPO) vindt plaats op moment dat storingen optreden. Periodiek worden gebouwen geïnspecteerd om de staat van het vastgoed vast te stellen. Het streven is om gemiddeld genomen een gebouw een keer in de zes jaar te inspecteren. Op dit moment wordt bij het RVB een onder-houdsmanagementsysteem (OMS) geïmplementeerd waardoor frequenter, near realtime inzicht gaat ontstaan in de staat van het vastgoed.

De bevindingen uit de inspecties worden afgezet ten opzichte van het gevraagde kwaliteitsniveau en worden daarna via het Meerjarig Onderhoudsplan (MJOP) geprioriteerd en afgestemd met de Defensieonderdelen. Hierbij wordt gekeken naar criteria zoals veiligheid, wettelijke verplichting en operationele noodzaak. NPO betreft de herstelwerkzaamheden en reparaties die niet zijn voorzien en niet kunnen wachten om opgenomen te worden in het MJOP. Ook het opheffen van manco's naar aanleiding van keuringen wordt vanuit het NPO betaald. Voor een gezonde portefeuille zou een verhouding tussen PO en NPO van 80 / 20 verwacht worden. In werkelijkheid is door de achterstanden in onderhoud die verhouding 40 / 60.

Binnen instandhouding kan onderscheid gemaakt worden in de volgende activiteiten die het RVB voor Defensie uitvoert:

-

Instandhouding Gebouwen

-

Instandhouding Start & Rolbanen

-

Instandhouding ECT (ondergrondse infra, wegen, havens)

-

Instandhouding Schietbanen

-

Cyclisch Terrein Technisch onderhoud (bos- en groenvoorziening)

-

Vastgoedinformatie

-

Juridisch- en omgevingsbeheer

-

Keuringen

Instandhouding van Beveiligingssystemen wordt op dit moment door RVB uitgevoerd, maar gaat met de implementatie van DBBS over naar Defensie. Ook de instandhouding van vastgoed buiten Nederland voert Defensie zelf uit, net als de storingen via de Servicedienst Vastgoed Defensie.

Met het RVB worden in een jaaropdracht afspraken gemaakt over de te leveren prestaties en de hiervoor beschikbare middelen. Het RVB is verantwoordelijk voor de uitvoering van de daarbij horende beheer- en onder-houdsregimes. De prestaties van vastgoed en infrastructuur worden gemeten en uitgedrukt in prestatie-indicatoren. De indicatoren leggen de verbinding tussen de sturing op en verantwoording over de prestaties.

Kengetallen

Defensie heeft met het RVB een afspraak gemaakt over de hoeveelheid te beheren vastgoed en om tenminste 90 procent van de wettelijke keuringen voor installaties tijdig goedgekeurd te hebben. Defensie is met het RVB in overleg over het verbeteren van de informatievoorziening, rapportagesys-tematiek en meetindicatoren, zoals hersteltijd storingen, projecttevre-denheid, inspecties en doelmatigheid. De noodzaak en urgentie hiertoe sluiten aan op de bevindingen van de Algemene Rekenkamer die hebben geleid tot de ernstige onvolkomenheid voor vastgoedmanagement (Kamerstuk 35830-X, nr. 2).

Tabel 34 Kengetallen
Kengetal	Indicator	Hoeveelheid
Bruto Vloer Oppervlakte (x 1.000)	Aantal m² kantoren/ lesgebouwen	1.583
	Aantal m² legering	809
	Aantal m² hangars/ stallingen	491
	Aantal m² bunkers/shelters	152
	Aantal m² werkplaatsen/ magazijnen	1.782
	Aantal m² overige gebouwen	1.107
	Aantal m² totaal	5.924
Keuringen	% installaties	90%

2.

Budgettaire aspecten

Onderstaand worden de beschikbare budgetten en de budgetbehoefte tot en met 2036 in een overzicht samengebracht. De behoefteraming vindt plaats op basis van normering van instandhoudingskosten per locatie op basis van pxq (m² per type terrein of gebouw x tarief). Hoe hoger het kwaliteitsniveau, hoe hoger de instandhoudingskosten. Ten aanzien van de instandhoudingsbehoefte wordt uitgegaan dat de komende jaren extra budget nodig is. Naar aanleiding van de Motie Hermans is € 75 miljoen toegevoegd aan het instandhoudingsbudgetten, waarmee de potentiele disbalans is verkleind.

In de Kamerbrief 'Contourenbrief Strategisch Vastgoedplan 2022' (Kamerstuk 34 919, nr. 89) zijn de contouren en uitgangspunten gedeeld die de basis vormen voor het nieuwe Strategisch Vastgoedplan 2022 (SVP2022), dat rond de zomer van 2022 met de Kamer is gedeeld. Doel is om een vastgoedportefeuille te realiseren die de taakuitvoering optimaal ondersteunt, toekomstbestendig is. Om de transformatie van het vastgoed te kunnen realiseren, wordt in de Defensienota 2022 het budget voor vastgoed structureel verhoogd. Voor instandhouding van vastgoed gaat het om € 65 miljoen structureel (nog niet in onderstaande budgetten).

Tabel 35 Behoefte en budget

Artikelonderdeel		2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028	2029
DMF 5.2	Instandhouding Behoefte/raming	424.014	467.270	466.296	460.953	451.429	449.022	449.927	454.832	452.987
	Budget	424.014	467.270	466.296	360.953	351.429	349.022	349.927	354.832	352.987
	Potentiële disbalans				- 100.000	- 100.000	- 100.000	- 100.000	- 100.000	- 100.000

Artikelonderdeel		2030	2031	2032	2033	2034	2035	2036	2037
DMF 5.2	Instandhouding Behoefte/raming	460.953	451.429	449.022	449.927	454.832	452.987	450.320	449.500
	Budget	348.768	349.627	353.644	353.319	353.319	353.510	353.485	353.294
	Potentiële disbalans	- 100.000	- 100.000	- 100.000	- 100.000	- 100.000	- 100.000	- 100.000	- 100.000

3.

Overig

Defensie heeft een aantal instandhoudingsprogramma's opgenomen in de investeringen, met name op het gebied van Keukens en Legering. Het betreft vervangingsinvesteringen en zijn daarom geen onderdeel van het instandhoudingsbudget, maar dragen wel gericht bij aan het wegwerken van achterstanden en het verbeteren van het leefklimaat.

4.2 Bijlage verdiepingshoofdstuk

In het verdiepingshoofdstuk worden de belangrijkste mutaties ten opzichte van de begroting 2022 kort toegelicht.

Toelichting op de mutaties

1.

Interdepartementale overboekingen

Vanuit diverse ministeries is budget naar het DMF overgeheveld voor het uitvoeren van activiteiten en vice versa. Per saldo daalde begroting van het DMF met € 1,8 miljoen voor 2023. Een volledig overzicht van de interdepartementale budgetoverhevelingen sinds de 1^e suppletoire begroting 2022 is hieronder toegevoegd.

Tabel 36 Overzicht interdepartementale overboekingen (bedragen x € 1.000)

No.	Omschrijving	beleidsartikel	2022	2023	2024	2025	2026	2027
1.a	Bijdrage aan BZK specifieke apparatuur	1	- 194	0	0	0	0	0
1.b	Bijdrage aan BZK uitbreiding opslagcapaciteit	1	- 2.750	0	0	0	0	0
1.c	Bijdrage aan BZK voor programma transitie digi inkoop 2022	1	- 158	0	0	0	0	0
1.d	Bijdrage aan BZK voor verrekening bedrijfsvoeringskosten aivd	1	- 1.500	0	0	0	0	0
1.e	Bijdrage aan H7 bzk centrale financiering generieke digitale infrastuur	3	0	- 2.319	- 2.319	- 2.319	- 2.319	- 2.319
1.f	Bijdrage door VenJ voor mit 2022 Defensie	6	0	160	160	160	160	160
1.g	Bijdrage jenv aan project eurostar trein 1, 2 en 4	6	193	51	51	51	51	51
1.h	Bijdrage van douane (h 9b) scopeuitbreiding moc-lvc	6	206	0	0	0	0	0
1.i	Bijdrage van V&J inzake aanpak ondermijning bod kmar	1,3	43	265	429	171	171	171
1.j	Bijdrage van VenJ voor kmar maritieme hub Bonaire	3	225	0	0	0	0	0
1.k	Bijdrage VenJ voor versteviging van het grensbewakingssysteem eurosur	3	400	0	0	0	0	0
	Totaal		- 3.535	- 1.843	- 1.679	- 1.937	- 1.937	- 1.937

2.

Overige mutaties

De financiële instrumenten, zoals instandhouding en verwerving zijn bijgesteld. Dit o.a. naar aanleiding van het herschikken van activiteiten tussen de defensieonderdelen met de daarbij behorende financiële middelen.

Artikel 1: Defensiebreed materieel

«o

co co

«O

id oo

co co

«o

co id

«d

¦H¹

¦O

Cü

-t-¹

"-P

£ CM 3 £ c- O ^ CM

Cü +¦’ o 2 >

Cü

Cü (/> 3 ÜQ

^ W

'Ct

c «

'd Cü

O C/)

cd co

Lf)

r*>

Cü

+¦>

'Ct

r--

r-;

r--

CM CM CM

'St

oö

49.000

29.554

16.968

'«t

oö

o o o ai kr

'St

oö

o o o ai kr

'St

oö

'sf

'St

oö

o o o ai k|-

'St

oö

'sf

'St

'«t

oö

o o o ai kr

'St

oö

o o o ai kr

'St

oö

'sf

'St

oö

o o o ai kr

'St

r*-»

oö

o o o ai kr

'St

r*-»

oö

o o o ai k|-

'St

r*-»

'St

'sl-

"sT

2M Drugsbeleid incl. drugsconsulenten preventie

o w

¦Q 0

0 -C N O C 0 — 0

E °. 0 c

03 m ü U 3 0

5 a.

CM 0

® 0 r±, U

0 C ^ 0

0 0 d u c c

TO o re —¹

0 C

O '¦&

O) ®

c 0

0 U

LU J* TT

2 ® 8

M S >

0 £ ¦=? 0

1 1 0 E 0 c > 0 0

^c 'B 0 0 0 Q. U 0

0 o §3 0

c 0 0 U LU -V

^ I

CM 5

=§.!

S "0 0 d

c 'ca ® 0 0 >

0 d

§) | c 0 0 U LU -V

5 |

CM S

d tj

SI 0 0

¦=¦§ 0 u

0 3 0 ‘ö

§> | C 0 0 U LU -V

5 |

CM S

0 !_ ^ 0 — 0 0 _Q +->

^ 0 0 ^

I E 0 0 c

0 b! 0 § ¦§¦0

O) |

c 0 0 U LU -V

^ I

CM S

c 0 o "to 0 C

"0 '0 ^ +-I

1 > 0 c 0 —

c ~

0 —

?

E

§> | c 0 0 U LU -V

^ I

CM S

ra 1 0 to

ë'l

0 CA TJ 0

0 ^sO) | C 0 0 U LU -V

^ I

CM S

i c 0 0 d ^cc ® 0 o

-s

C CA

0 d 0 O

¦§ & O) |

c 0 0 U LU -V

^ I

CM S

ï ?

0 .0

C 0 0 ® 0 “ 0 i- c TJ 0 0 0 > O) §> 0 O

z* > ©

^c 0 M5 0 O) £

^m -d 0 ^ ® 0 CM 5 TJ

JS.C

ö)

r--

'Ct

r»

C\i

r--

"to

oö

CD "O

O)

‘CD O _C

E E

0 ö

1 a

0 O

c .92

0 .-3 U CA

0 0

^> 'u

TJ ±

^ o

CM "O

2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037

o £ 2 c ~ -O c ® o

-

E E⁵ 2 0® CM T3 SZ

¦xt-

Cxi

5 o

CM "O

'St

¦ö IC

E cc

-

^E £ 2 O M CM "O CC

'St

C\i

'St

'St

C\i

'St

cxi

'St

Cxi

'St

Cxi

'St

Cxi

'St

Cxi

'St

o =

E © E _ ^ ®°.

> CM > -ö H ~

i_ CC cd CD

E ⁰⁵

CD o

o 9

> CM

¦O H C 0?$

E cc

© r-

r-.

co co

'St

d d co 'st

'St

O d co

'St

'St

'St

¦xl-

r--

0 C/5

O 1© § g >

E "O

x> 0

^ tn

Cxi

GO cc

__<

CM O) O

Cxi

.E¹ 0

0 "O

5 §

¦xl-

I-'

Cxi

³ >

£ >-C/5 C

o Q © 0 gn

o E 0 0 £ E

CM 05 CM C/5

r--

U> c C O)

Ë v

O CM

0 o

C/5 SZ 0 ©

E 0

O Q. 0 0 05 ° '¦i= c

SZ 0 o SS

¦xl-

0 0 .E '0 sz L

o 0

0 _Q ^ £ 5 I

CM 5

¦xl-

'sl-

'sl- ra

'St

r--

i--

!ï

0 0

.E o!_

0 ^

Ï E

-P *05

2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037

385

2.909

350.000

11.745

'St

"sf

2.455.706

'St

-

27.679

44.445

385

350.000

"sf

'St

805.799

385

350.000

"sf"

'St

454.056

"sf

385

350.000

'«t

"sf

'St

"sf

'St

527.833

385

350.000

"sf"

'St

719.580

"sf

385

350.000

"sf"

'St

827.317

'«t

385

350.000

"sf

'St

"sf"

'St

829.479

385

350.000

119.675

"sf"

'St

743.039

385

350.000

'St

"sf

'St

i 03 03 CM

385

350.000

"sf"

'«t

"sf"

'St

"sf

'St

295.895

385

350.000

141.714

"sf"

'St

"sf"

118.355

385

350.000

"sf

'St

"sf"

150.000

259

'St

350.000

'St

"sf"

'St

"sf"

'St

350.000

'St

"sf

350.000

O 00 co

'St

"sf

"sf"

'St

"sf"

'St

'«t

150.000

'St

2M Versterken van specialismen C-systemen bandbreedte

2M Versterken van specialismen CUAS EAAD

2M Versterken van specialismen reparatie DLP Grootmaterieel

2M Versterken van specialismen risicoreservering IT, Vastgoed en Grootmaterieel

Aanpassingen op het 3-miljard pakket uit het coalitieakkoord

Bijdrage aan BZK specifieke apparatuur

Bijdrage aan BZK uitbreiding opslagcapaciteit

Bijdrage van douane scopeuitbreiding MOC-LVC

Bijdrage van J&V inzake aanpak ondermijning BOD KMar

Bijstellen instandhoudingsbudgetten KMar

Budgettoewijzing conform jaarplan kustwacht CARIB

CA Aantrekkelijke werkgever / reservisten binding jongeren

Exploitatie project vervanging aanhanger platform

Extrapolatie 2037

Financiering torpedo firing exercise

Herschikking budget voor exploitatie M-code stimulator

Herschikking budget voor vervanging vrachtauto militaire muziek

Herschikking taken en middelen a.g.v. assortimentsgewijs werken

Herstellen van het 2-miljard pakket

Kasschuif 2022 investeringen

Kasschuif 2023 investeringen

Kasschuif instandhouding materieel

Toekennen budget Very Joint Task Force 2022 (VJTF)

Uitdelen prijsbijstelling materieel DLP 22.1

'St

to o

ö) W

¦- !5 © .w

co o CM					o r> LO co
co co o CM					co CM cd 00 co CM co o o CM LO co co N 't co LO o LO LO CO LO o LO 6 CM co co d co CM 't c\i LO o
LO co o CM
'St co o CM
CO co o CM	CO
CM CO O CM	CO
cö O CM	co
O co o CM	co
CO CM O CM	co				co co co 't o CM co CM CM LO co co LO r> s 5; o> co CM o co <70 15 6 co co c\i co cd LO 't c\i <70 00 6 LO <70 co cd LO o	LO (70 o 6 't co
00 CM O CM	co
CM o CM	co
co CM O CM	co		o o LO 00
LO CM O CM	co			o o o CM
'St CM O CM	co			o o o o
CO CM O CM				o o o o
CM CM O CM		co 00 LO	o o LO 00 i	o o o CM co 1
	c CD ÖO I .go ’o N ÖO c 'öO c CU £ 3	ÖO c 00 ö ’5 1— o 0 'o o M- -C •=* S TO 0 ÖO -Q ¦E D > Q-o * È 5 3 -8	.CD 0 '5 Q. X 0 '5 -C o co w 0 0 T3 c 0 "5 > c 0 <	c 0 ÖO c 0 w 0 > c '5 -C o co (0 0 0 T3 c 0 "5 > c 0 <	co CM o CM ÖO c '+¦> o ö) 0 J2 Q. 0 s +¦> c o ¦ö c 0 +¦> co

Artikel 2: Maritiem materieel

586.607

626.607

285.772

10.414

co cd

21.196

400

413

573

111.465

1.815

-

3.105

109.286

5.595

I^s-

-

29.955

964.647 1.217.513

918.3801.267.982

687.626

"sf^-

cö

'St

'«t

r--

oö

co co

863.044

co co

'St

co co

CSJ

573.662

"sf^-

cd co

cö

'St

cö

oö

r--

oö

co co

421.461

co co

r--

'St

845.512

CT>

CSJ

993.6481.569.570 1.497.627 1.657.037 1.720.1121.594.2601.601.0511.460.0141.218.1811.041.994

563.646

'St

r>-

oö

co co

413.099

co co

'sl-

cö

929.817

248.364

796.298

'«t

cö

co cd

co co

co cd

'St

r>-

co co

632.646

co co

905.974 1.178.110 1.397.2981.515.7831.479.4851.292.009 1.297.992 1.151.457

268.557

906.153

'St

r--

öö

co co

738.383

co co

'St

cö

263.059

987.1341.091.261

'sf

'St

r--

'St

öö

co co

741.945

co co

'St

cö

I'M

262.251

'«t

cö

'St

cö

'St

öö

co co

'«t

779.244

co co

'St

200.627

588.198

'St

cö

'St

107.328

öö

co co

r--

cö

co co

cö

o co

101.254

516.094

'St

co co

'St

r>-

cö

co co

331.867

co co

'sf cd

I'M

623.789

I-M

'St

297.078

öö

co co

129.024

co co

co cd

351.452

400.582

'St

co cd

'St

oö

"sf^-

oö

'St

cö

"sf co

co co

^,si-

oo co

I'M

242.725

'St

oö

cd co

'St

oö

'St

co co

'St

'st;

cö

848.711

943.156

'St

'«t

oö

co co

aritiem materieel

611.850

656.915

CT>

'St

'«t

co co

CÖ

co cd

Stand ontwerpbegroting 2022 576.381

Mutatie 1e suppletoire begroting

2022 155.343

Mutaties n.a.v. Nota van Wijziging en

ISB's 40.000

Stand na 1e suppletoire begroting

2022, Nota van wijziging en ISB's 771.724

CT>

Correctie mutatie aansluiting stand

IBOS

2M Versterken van specialismen antitorpedo torpedo

2M Informatiegestuurd organiseren en optreden IGO 2.0

2M Versterken van specialismen DPS

Air en Maritiem

2M versterken van specialismen

Advanced precision kill weapon

2M Versterken van specialismen loitering munitions long range

2M versterken van specialismen BMD

Endo atmosferische lower layer

2M Versterken van specialismen C-systemen bandbreedte

Herschikking budget doorontwikkeling krijgsmacht (DOKM)

Herschikking taken en middelen a.g.v. assortimentsgewijs werken - 196

Herschikking tussen de financiële instrumenten van de Marine 40

Herschikking budget voor project

Joint Fires 76

Herschikking budget DOKM naar CSS

Herstellen van het 2 miljard pakket 4.000

Aanpassingen op het 3 miljard pakket uit het coalitieakkoord

Kasschuif instandhouding materieel - 34.000

Herschikking budget voor exploitatie

M code stimulator 36

I'M

Aanvullende kasschuif exploitatie - 17.000

Tabel 38 Artikel 2: M

Nieuwe mutaties

2M Krachtige ondersteuning completeren SOF Air

Vervanging zuigwagen

Kasschuif 2023 investeringei

Extrapolatie 2037

Uitdelen prijsbijstelling

Verdeling saldo artikel

8 prijsbijstelling

Artikel 3: Land materieel

	O '«t r-- 'st^; 03 CM	253.204 1.077.047	o o o 6 't	1.117.047	537.391
	961.287	253.204 1.077.047	o o o 6 't	864.3581.044.2371.356.2641.254.491	230.843
	774.7451.024.143	292.121	o o o 6		214.339
	774.7451.024.143	229.492	o o o 6		343.459
	615.464	CT> CO cd o CM	o o o 6		252.613
	818.558	179.225	o o o 6	941.4991.060.7681.084.742 1.037.783	256.227
	o co '«t 03 03	160.441	o o o 6 't		262.315
	769.724	251.044	o o o 6 't		CM O O 6 o CM
	663.299	o o CM cd co CM	o o o 6		348.552
	442.611	197.145	o o o 6	679.756	294.186
	541.292	384.859	o o o 6	966.151	673.687
	652.482	402.650	o o o 6	791.7321.018.3711.253.2891.304.1761.095.132	565.702
	827.379	436.797	o o o 6		258.739
	co cö CM 03 03	325.873	o o co 03		198.720
	03 03 'sl' 03 CO CO	co co 03 6 co	269.000		co o 1
: Land materieel	Stand ontwerpbegroting 2022 666.136	Mutatie 1e suppletoire begroting 2022 76.796	Mutaties n.a.v. Nota van Wijziging en ISB's 48.800		r> 03 03 03 1
: Land materieel				Stand na 1e suppletoire begroting 2022, Nota van wijziging en ISB's	r> 03 03 03 1
Tabel 39 Artikel 3					Nieuwe mutaties

8.052

'St

co cd

47.291

12.369

29.907

160

7.095

-

14

148

'«t

8.052

"st co

47.291

12.369

29.907

160

7.095

148

8.052

'St

co cd

47.291

12.369

29.907

160

7.095

148

8.052

'St

co cd

89.586

12.369

29.907

160

7.095

"st

148

8.052

'St

co cd

47.291

12.369

29.907

160

7.095

148

8.052

'St

co cd

47.291

12.369

29.907

160

7.095

148

8.052

"st co

47.291

12.369

29.907

160

7.095

"st

148

8.052

'St

co cd

69.157

12.369

41.108

160

7.095

148

8.052

58.513

co co

12.369

160

7.095

148

12.807

'St

158.861

13.369

41.292

160

7.095

400

-

14

148

13.995

111.692

253.500

141.269

30.951

160

7.095

147

9.731

115.970

224.347

696'08

"st

160

7.095

147

7.719

74.437

61.823

"st

160

4.759

-

14

177

1.692

119.053

9.783

go9’og

-

750

160

379

2.425

177

70.755

160

-

1.655

241

-

1.583

225

193

400

'St

'«t

2M Informatiegestuurd organiseren en optreden IGO 2.0

2M Krachtige ondersteuning versterken vuursteun

2M Versterken van specialismen raketartillerie VVL & DPS capaciteit VVL

2M Krachtige ondersteuningversterking grondgebonden luchtverdediging

2M krachtige ondersteuningstrategische medische afvoercapaciteit en geneeskundige keten

Vervanging mobiele rijsimulator landmacht door JIVC

Verwerving behoefte KCT uitrusting door KPU bedrijf

Bijdrage door J&V voor MIT 2022 defensie

Herfaseringen materieelprojecten land

Herschikking budget voor vervanging vrachtauto militaire muziek

Bijdrage van J&V voor KMar maritieme hub Bonaire

Bijdrage J&V aan project Eurostar trein 1,2 en 4

Bijdrage van J&V inzake aanpak ondermijning KMar

2M Versterken van specialismen C-systemen bandbreedte

Bijdrage J&V voor versteviging van het grensbewakingssysteem Eurosur

Exploitatie project vervanging aanhanger platform

Herschikking budget BOTOC

Herschikking taken en middelen a.g.v. assortimentsgewijs werken

Herfaseringen materieelprojecten land

Extrapolatie 2037

Artikel 4: Lucht materieel

'P ÜQ O C/)

2 c 'o ,Ö)

⁰³ rr,

CD T

3 m E <£>

0 > «- cc „ ^+Jm o

^c 2 T3 . C CM CC CM +- O CO CM

2 CO o I

C\l <

u> £

® o

8* o

'ro c c ⁰³F "ö

5 8

^ CD

O ë

CD CD UI ^N

'P c -C CD o ^

Ïï

c/5

CN <

"sf

'Ct

< 3

	1.705	12.900	250		453.059
	1.705	12.900	250
O PO CN CN 1	1.705	12.900	250
- 3.392	1.705	12.900	250
	1.705	12.900	250
	1.705	12.900	250
	1.705	12.900	250
o PO CN CN 1	1.705	12.900	250
- 3.392	1.705	12.900	250
	1.705	12.900	250
	1.705	12.900	250
	1.705	12.900	250
	1.144	12.900	250
251	583	12.900	250	189
580		12.900	250	190
341			250	189
Correctie mutatie aansluiting stand IBOS	2M Versterken van specialismen C-systemen bandbreedte	Onderbrenging tech support op Fort Hood onder instandhouding	Luchtmacht bestellingen van assortimenten belegd in het DMF	Herschikking taken en middelen a.g.v. assortimentsgewijs werken	Extrapolatie 2037

		CN PO 03 CO O			- 29.955
		5 CN 'sT CN			PO PO cö
		o LO CN			co 'Ct 03
		CN o o			PO
		LO CN			LO PO o
		LO O OÖ			LO co 03 ai
		O 'tf d			co 03 O r<
		00 03 O 'sT			03 00 CN 03
		CO CN CO CN			O co i
		30.915			CN co r<
		33.054	o o LO 03	O O o o	CN CN O PO i
17.000		CN CN 'Ct 'St		o o o PO	03 CO LO LO 1
		66.916		o o o o	PO 03 LO PO 1
		03 cö		o o o o	- 26.959
		03 CN 'Ct co		o o o o	co PO CN 1
o o o r< i	10 co o	03 03 'sT	O O LO 03 i	- 53.000	LO r< CN i
Kasschuif instandhouding materieel	Toekennen budget Very Joint Task Force 2022	Uitdelen prijsbijstelling	Verdeling saldo artikel 8 prijsbijstelling	Aanvullende kasschuif exploitatie	Verdeling saldo artikel 8 prijsbijstelling

Artikel 5: Infrastructuur en Vastgoed

		113.242	75.000	CM CM cd co	562.825
	548.637	108.702	75.000	732.339	co co
	597.612	113.816	75.000	786.428	14.857
	599.037	114.394	75.000	788.431	17.271
	599.371	LLVlll	75.000	785.523	17.271
	599.371	112.665	75.000	787.036	17.267
	595.354	105.671	75.000	776.025	17.357
	594.495	105.309	75.000	774.804	20.605
	521.233	100.584	75.000	696.817	31.645
	522.930	79.747	75.000	677.677	o o
	538.404	111.290	75.000	724.694	CM LT>
	564.761	00 CSJ CM'	75.000	752.045	98.791
	616.757	179.238	75.000	870.995	70.767
¦ en Vastgoed	851.402 826.380 622.464	- 52.119 94.853 159.889	97.900 111.800 111.800	897.1831.033.033 894.153	- 29.893 63.772 70.571	o 'St csi	co 00 o

: Infrastructuu
: Infrastructuu	Stand ontwerpbegroting 2022	Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	Mutaties n.a.v. Nota van Wijziging en ISB's	Stand na 1e suppletoire begroting 2022, Nota van wijziging en ISB's		Projecten van voorbereidingsfase naar verwervingsfase	Overdracht infrabudget inzake vastgoedaanpassingen en COVO
LO
Tabel 41 Artikel					Nieuwe mutaties

	265	066	o o o LO		548.637	8.463		751.067
	i		o o o LO		548.637	8.463		751.067
	LO co CM	o O co	o o o LO			oo CO '«t 00		746.527
	i		o o o LO			oo CO '«t 00		746.527
	LO CO CM	o o o	o o o LO			CM 00 d		801.285
	i		o o o LO			CM 00 d		801.285
	LO CO CM	o o o	o o o LO			11.546		805.702
	i		o o o LO			11.546		805.702
	LO CO CM	o o o	o o o LO			11.546		802.794
	i		o o o LO			11.546		802.794
	LO CO CM	o o o	o o o LO			11.542		804.303
	i		o o o LO			11.542		804.303
	LO CO CM	o o o	o o o LO			CM 00 co		793.382
	i		o o o LO			CM 00 co		793.382
	LO CO CM	o o o	o o o LO			o 00 00 'sT		795.409
	i		o o o LO			o 00 00 'sT		795.409
	LO CO CM	o o o	o o o LO			25.920		728.462
	i		o o o LO			25.920		728.462
	LO CO CM	o o o	o o o LO			38.315		721.717
	i		o o o LO			38.315		721.717
	LO CO CM	o o o				44.519		769.938
	i					44.519		769.938
	O 'St CM	o o o		ooo’og		48.041		850.836
	i			ooo’og		48.041		850.836
	LO CO CM	o o o				CM '«t O d co	o o o o	941.762
	i					CM '«t O d co	o o o o	941.762
	O 'St CM	o o o				59.821	o o o o	964.724
	i					59.821	o o o o	964.724
	O CO 'St	o o o				59.242	o o o 'sT	867.2901.096.805
	i					59.242	o o o 'sT
- 269		LO 00		ooo’og -		39.642	o o o 'sf CM 1
Herschikking taken en middelen a.g.v. assortimentsgewijs werken	Herschikking tussen de financiële instrumenten van de Marine	Bijstellen instandingshoudingsbudgetten KMar	2M een goede en aantrekkelijke werkgever COVO-budget	Kasschuif 2022 investeringen	Extrapolatie 2037	Uitdelen prijsbijstelling	Aanvullende kasschuif investeringen	Stand ontwerpbegroting 2023

Artikel 6: IT

573.406

000S6

573.416

755.543

5.919

'sf

cö

4.050

535.172

'tf

547.570

000S6

968.0231.068.6541.050.5091.250.2841.073.9931.099.4741.140.8081.471.8041.471.1281.152.7631.082.742

230.157

oö

222.045

'sf

463.913

593.850

000S6

206.194

198.151

"sf

787.243

588.885

000S6

324.214

cö

315.123

"sf

803.875

572.929

000S6

341.496

cö

350.454

'sf

489.154

556.654

000S6

357.512

11.631

"sf

467.638

536.836

000S6

302.268

'sf

co co

"sf

'tf

530.320

000S6

457.976

15.755

295.008

'si^-

"sf

507.680

647.604

000S6

250.358

co co

239.457

"sf

C-;

'sf

'Cf-

520.789

000S6

239.313

'sf

239.883

'si^-

'sf

470.971

502.683

000S6

242.819

cö

257.069

(70

cö

499.688

373.335

000S6

508.584

"sf-

179.996

(70

cö

150.000

516.386

518.675

000S6

921.2701.083.7371.371.2021.130.061

187.066

"sf

189.006

(70

cö

520.428

755.774

000S6

150.847

'sf

'sf"

(70

cö

r's

757.491

231.246

000S6

200.350

C\i

'sf"

¦sl-

(70

cö

792.011

34.259

000S6

156.846

'sf’

'sf

(70

150.000

Tabel 42 Artikel 6: IT

Stand ontwerpbegroting 2022

Mutatie 1e suppletoire begroting 2022

Mutaties n.a.v. Nota van Wijziging en ISB's

Stand na 1e suppletoire begroting 2022, Nota van wijziging en ISB's

Nieuwe mutaties

2M Een goede en aantrekkelijke werkgever ondersteuning personeel

2M Informatiegestuurd organiseren en optreden permanent hoofdkwartier 2.0

2M Informatiegestuurd organiseren en optreden IGO 2.0

Vervanging mobiele rijsimulator Landmacht door JIVC

Correctie mutatie aansluiting stand IBOS

Herschikking taken en middelen a.g.v. assortimentsgewijs werken

Bijdrage aan BZK voor programma transitie Digi-Inkoop 2022

IT trekkingsrechten bij het DMO/JIVC

Budget p-agenda naar HR-transitie

Budgettoewijzing conform jaarplan kustwacht CARIB

Herschikking budget exploitatie naar instandhouding IT

Herschikking tussen de financiële instrumenten van de Marine

Inhuur IT advies voor CIO

AV Uitvoering IT ten behoeve van arbeidsvoorwaarden

Bijdrage aan BZK centrale financiering generieke digitale infrastructuur

Herschikking budget voor project Joint Fires

Bijstellen instandhoudingsbudgetten KMar

Bijdrage aan BZK voor verrekening bedrijfsvoeringskosten AIVD

2M informatiegestuurd organiseren en optreden tekort instandhouding IT

Toekennen budget Very Joint Task Force 2022

Extrapolatie 2037

Kasschuif 2022 Investeringen

¦£: co

O C/)

2 c

'o ,Ö)

—

CD (D OT -Q

s⁵

ü 5

0 CD +-¦ Ö3

en <2

ü o

0 o

c ^c •- 0

03 ® TJ

=3 .E

-Q CO 0 CO ut 0

3 m

E <£>

cc o ^c 2 ¦G . C CM CC CM +- O CO CM

°ï

to 0

0 CO

x .E

to 0

0 CO

x .E

0 T3 T3 O C O O X

o T3 0 0

C C\l 0 CM

c O C CN

5 u

0 ^

2È

¦O O

0 O

o >

ê 03

0 .E

~ ^c

0 15

2* c 0 0

ï I 0 > 0 0

^ O N ¦“ CQ -E

160

4.281.173

4.948.6124.713.4144.460.1944.648.7194.438.0894.385.249 4.297.4034.463.9854.292.6844.291.5694.272.9524.279.6434.279.9894.265.3104.280.977

"sf"

'St

ëö

CM’

'St

r*-»

250.000

'sT

'St

250.000

C\i

'St

ëö

'St

ëö

"sf

'St

169.000

'St

"sf"

ëö

'sf

r>-

350.000

cd co

'St

co co

250.000

i o o o ö o

169.000

'St

i o o o r< CD

Stand ontwerpbegroting 2022

Bijdrage aan BZK voor verrekening bedrijfsvoeringskosten AIVD

Bijdrage aan BZK centrale financiering generieke digitale infrastuur

Bijdrage door J&V voor MIT 2022 Defensie

Bijdrage J&V aan project Eurostar trein 1,2 en 4

Bijdrage van de Douane scopeuitbreiding MOC LVC

Bijdrage van J&V inzake aanpak ondermijning KMar

Bijdrage van J&V voor KMar maritieme hub Bonaire

Bijdrage J&V voor versteviging van het grensbewakingssysteem Eurosur

Kasschuif n.a.v. munitieplan voor oefenen en trainen

Kasschuif 2022 investeringen

Kasschuif 2023 investeringen

Kasschuif instandhouding

Kasschuif IT investeringen

Kaschuif investeringen

Mislopen verkoopopbrengsten

Extrapolatie 2037 / overig

Aanvullende kasschuif exploitatie

Aanvullende kasschuif investeringen

	CO O CM	O	156.280		156.280	156.280	co CO 'St 00 i	- 5.134	262.502	119.819	o
	CO CO O CM	O	156.280		156.280	156.280	co CO 'St 00 i	LO LO LO i	- 117.169	- 25.493	o
	LO CO O CM	o	156.280		156.280	156.280	CM co G) i	00 o CM LO i	i ^ i-' o 00 o	co co 00 co oo i	o
	'St co o CM	o	156.280		156.280	156.280	- 11.546	CM 00 co cd i	- 92.784	00 co CM LO 'St i	o
	CO co o CM	o	156.280		156.280	156.280	- 11.546	co co cd i	- 95.025	- 42.940	o
	CM CO O CM	o	156.280		156.280	156.280	- 11.542	CM CM 00 cd i	- 98.457	- 39.459	o
	CO O CM	o	156.280		156.280	156.280	CM CO cq i	co '«t CM 00 i	108.057	- 28.345	o
	O co o CM	o	156.280		156.280	156.280	o 00 00 'St i	- 17.143	- 91.306	- 32.951	o
	O) CM O CM	o	156.280		156.280	156.280	- 25.920	'St CO 00 00 i	127.901	LO O 'St cd	o
	00 CM O CM	o	156.280		156.280	156.280	- 38.315	o o C\i i	- 75.509	- 30.449	o
	CM o CM	o	156.280		156.280	156.280	- 44.519	- 13.485	i 'tf co oo cd	00 00 o CM	o
	co CM O CM	o	158.418		158.418	158.418	- 48.041	- 12.956	159.693	CM CM CM co	o
: Overige uitgaven en ontvangsten	LO CM O CM	o	169.277		169.277	169.277	CM 'St O ö co I	co 00 o CM i	i CM 00 'St '«t CM	126.333	o
	'St CM O CM	o	172.451		172.451	172.451	- 59.821	- 24.755	195.709	107.834	o
	CO CM O CM	o	164.766		164.766	164.766	- 59.242	- 33.898	i O 00 co 'St co	92.704	o
	CM CM O CM	Stand ontwerpbegroting 2022 0	Mutatie 1e suppletoire begroting 2022 173.725	Mutaties n.a.v. Nota van Wijziging en ISB's	Stand na 1e suppletoire begroting 2022, Nota van wijziging en ISB's 173.725	173.725	Uitdelen prijsbijstelling Infra & Vastgoed DLP 22.1 - 39.642	Uitdelen prijsbijstelling IT DLP 22.1 - 38.782	Uitdelen prijsbijstelling materieel DLP - 22.1 203.759	108.458	Stand ontwerpbegroting 2023 0
00
Tabel 44 Artikel						Nieuwe mutaties				Verdeling saldo artikel 8 prijsbijstelling

4.3 Bijlage instandhoudingsuitgaven

De instandhoudingsuitgaven van de grootste wapensystemen zijn weergegeven in de onderstaand tabel. De instandhoudingsuitgaven van de overige wapensystemen zijn samengevoegd onder de regel «overig» in onderstaande tabel. Voor het jaar 2021 zijn de realisatiecijfers opgenomen. Voor 2022 en verder betreft het een raming. Het betreft de instandhoudingsuitgaven van de artikelen 1 tot en met 4 in het DMF De schommelingen in de ramingen zijn het gevolg van bijvoorbeeld gepland groter periodiek onderhoud.

De instandhoudingsuitgaven per wapensysteem komt overeen met de optelling van de uitgaven van alle defensieonderdelen voor het betreffende wapensysteem. Omdat met deze optelling per wapensysteem sprake is van een andere doorsnede van de instandhoudingsuitgaven, zijn deze niet direct te herleiden bij de instandhoudingsuitgaven zoals vermeld bij de afzonderlijke begrotingsartikelen.

Met de presentatie van de instandhoudingsuitgaven in deze bijlage wordt beoogd een integraal inzicht te verschaffen in de instandhoudingsuitgaven van de wapensystemen van Defensie. Bij de betreffende artikelen worden de instandhoudingsuitgaven op hoofdlijnen toegelicht.

Tabel 45 Instandhoudingsuitgaven Defensiematerieelbegrotingsfonds (bedragen x1.000.000)

Wapensysteem	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Luchtverdedidings- en Commandofregatten (LCF)	39	26	33	36	36	41	42
M-fregatten	23	8	9	17	12	10	11
Patrouilleschepen	12	9	15	15	14	16	19
Landing Platform Docks	17	11	14	27	13	16	21
Joint Support Ship/Combat Support Ship	18	4	12	12	33	13	16
Onderzeeboten	17	25	27	31	35	23	20
Mijnenbestrijdingsvaartuigen	6	7	11	10	7	4	3
CV9035NL Infanterie Gevechtsvoertuigen	37	47	47	39	44	44	45
Pantserwielvoertuigen	32	33	36	38	37	40	40
Grondgebonden Luchtverdediging	27	3	27	36	47	33	32
Wissellaadsystemen en trekkeropleggercombinaties	15	9	16	15	17	17	17
Ondersteunende tanks	16	10	12	11	12	12	12
Artillerie	28	14	6	6	7	10	10
Vrachtwagens	15	15	27	27	32	30	29
Unmanned Aerial Vehicles	13	11	11	11	12	12	15
Jachtvliegtuigen F-16	89	21	64	20	12	5	0
Jachtvliegtuigen F-35	75	95	148	227	281	400	319
Tankvliegtuigen KDC-10	12	6	0	0	0	0	0
Multi Role Tanker Transport (MRTT)	4	3	17	21	22	22	22
Transportvliegtuigen C-130	12	15	12	10	10	10	10
Gevechtshelikopters AH-64 Apache	37	45	41	46	49	50	49
Transporthelikopters CH-47 Chinook	28	23	30	31	32	33	33
Transporthelikopters AS-532 Cougar	24	18	26	23	24	23	23
Maritieme helikopers NH-90	40	34	53	44	45	41	42
Klein kaliber wapens	60	30	61	64	64	64	64
Kleding- en persoonlijke uitrusting	53	67	83	77	94	94	94
MILSATCOM	13	11	13	12	11	11	11
Overige wapensystemen	251	441	365	375	413	437	348
Totaal	1.012	1.041	1.215	1.281	1.371	1.467	1.346

4.4 Bijlage afkortingen

Tabel 46
Afkorting	Omschrijving
A2AD	Area denial weapon
AGW	Assortimentsgewijs werken
BKI	BeleidsKader Inzetvoorraden
BTW	Belasting Toegevoegde Waarde
C-130	transportvliegtuig
CEMA	Cyber Electromagnetic Activities
CLAS	Commando Landstrijdkrachten
CLSK	Commando Luchtstrijdkrachten
CODEMA	Commissie Ontwikkeling Defensie Materieel
CODEMO	Commissie Defensie Materieel Ontwikkeling
COTS/MOTS	Commercial/Military Off The Shelf
COVO	Commandanten Voorzieningen
C-RAM	Counter Rockters, Artillery & Mortars
CSS	Combat Support Ship
CV-90	Infanterie Gevechtsvoertuig
CZSK	Commando ZeeStrijdKrachten
DBBS	Defensie Bewaking- en Beveiligingssysteem
DLP	Defensie Lifecycle Plan
DMF	DefensieMaterieelbegrotingsFonds
DMI	Directie Materiele Instandhouding
DMO	Defensie Materieel Organisatie
DMP	Defensie Materieel Proces
DmunB	Defensie Munitiebedrijf
DOKS	Defensie Operationeel Kledingsysteem
DOSCO	Defensie OndersteuningsCommando
DPO	Defensieprojectenoverzicht
DVOW	Defensiebrede Vervanging Operationele Wielvoertuigen
EDA	European Defence Agency
EDF	Europees Defensie Fonds
ELOT	End Life of Type
EOV	Elektronische Oorlogsvoering
EU	Europese Unie
EZK	Ministerie van Economische Zaken en Klimaat
F-16	Jachtvliegtuig
F-35	Vijfde generatie jachtvliegtuig
FIN	Ministerie van Financiën
FOXTROT	Draadloze IT infrastructuur en command- en controlsystemen
FTP	Fast Track Procurement
GPW	Groot Pantserwielvoertuig
GrIT	Grensverleggende Informatie Technologie
HR	Human Resources
IBO	Interdepartementaal Beleidsonderzoek
IGO	Informatie Gestuurd Optreden
IGV	Infanterie Gevechtsvoertuig
IP	Instandhoudingsprogramma
IT	Informatietechnologie (incl communicatie)
JenV	Ministerie van Justitie Veiligheid
JIVC	Joint Informatievoorzieningscommando
JSS	Joint Support Ship
KMar	Koninklijke Marechaussee
KORV	Kader Overname Rijksvastgoed

Afkorting	Omschrijving
KPU	Kleding en Persoonlijke Uitrusting
LCF	Luchtverdedigings- en Commandofregatten
LPD	Landing Platform Dock
MALE UAV	Medium Altitude Long Endurance Unmanned Aerial Vehicle
MARIN	Maritime Research Institute Netherlands
MILSATCOM	Militaire Satelliet Communicatie
MJOP	Meerjarig Onderhoudsplan
MKB	Midden- en KleinBedrijf
MLU	Midlife Update
MQ-9	Male UAV
NATO	North Atlantic Treaty Organization
NAVO	Noord Atlantische VerdragsOrganisatie
NH-90	Helikopter
NLR	Koninklijk Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum
NPO	Niet-planbaar onderhoud
OMS	Onderhoudsmanagementsysteem
OPV	Oceangoing Patrol Vessel
PO	Planbaar onderhoud
RVB	Rijksvastgoedbedrijf
SKIA	Strategische Kennis en Innovatie Agenda
SVP	Strategisch Vastgoedplan
TNO	Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek
UAV	Unmanned Aerial Vehicle
US	United States
VOSS	Verbeterd Operationeel Systeem Soldaat

Tweede Kamer, vergaderjaar 2022-2023, 36 200 K, nr. 2 83

original article: 'Vaststelling van de begrotingsstaat van het Defens...'

3. More information

36200 K - Vaststelling begroting Defensiematerieelbegrotingsfonds 2023

4. EU Monitor

The EU Monitor enables its users to keep track of the European process of lawmaking, focusing on the relevant dossiers. It automatically signals developments in your chosen topics of interest. Apologies to unregistered users, we can no longer add new users.This service will discontinue in the near future.

Contents

1.

Kerngegevens

2.

Text

3.

More information

4.

EU Monitor