Italië kiest een nieuwe president - Main contents

De verkiezing van een nieuwe Italiaanse president begint vandaag. Begint, want het is bepaald niet zeker dat in een van de eerste stemrondes vandaag al een nieuwe president uit de bus komt. Een belangrijke verkiezing voor Italië én voor Europa die naar verwachting nog zeker tot eind deze week zal duren.

De leden van de Italiaanse kamer van afgevaardigden en de leden van de senaat kiezen vandaag een nieuwe president. Daarnaast stemmen nog drie afgevaardigden per regio, behalve van de kleine regio Valle d’Aosta die maar één afgevaardigde heeft. Maximaal 1009 kiesgerechtigde parlementariërs en gedelegeerden moeten vanwege covid afstand kunnen houden en wie in quarantaine is kan in de parlementaire parkeergarage stemmen.

Pauselijk conclaaf

Het kiezen van de president heeft veel weg van een pauselijk conclaaf. Het is bij het begin nooit precies bekend wie de meest kansrijke kandidaten zijn. Met de sterk verdeelde Italiaanse politiek wordt er naar verwachting ook na vandaag nog veel gespeculeerd en overlegd achter de schermen.

Aangezien de nieuwe president in de eerste drie rondes twee derde van het aantal kiesgerechtigden achter zich moet krijgen - terwijl een deel van hen ontbreekt door quarantaine - kan een snelle meerderheid dus lastig worden. Vanaf ronde vier volstaat een gewone meerderheid plus één. Dan is het dus zaak om tenminste 505 mensen achter je te krijgen.

Drieëntwintig stemrondes

Slechts twee maal werd een president al in de eerste ronde gekozen. Dat ging om president Cossiga en Ciampi. Vaak blijkt de winnende kandidaat in ronde vier een gewone meerderheid achter zich te krijgen. Maar het kan nog langer duren voordat er voldoende eensgezindheid is. De langste verkiezing ooit was die in 1971, waar uiteindelijk president Leone gekozen werd na 23 stemrondes.

In de jonge republiek was het eigenlijk altijd een onafhankelijke niet partijgebonden kandidaat die president werd.

De laatste dagen valt geregeld de term ‘super partes’. Er wordt dan bedoeld dat men een kandidaat zoekt die boven de partijen staat en dus in ieder geval niet een te uitgesproken politiek profiel heeft of al een poosje uit de actieve politiek is. In de jonge republiek was het eigenlijk altijd een onafhankelijke niet partijgebonden kandidaat die president werd. In 1964 was president Saragat de eerste met een uitgesproken politiek profiel.

Bemiddelaar

‘Il presidente della repubblica’ heeft een aantal eigen bevoegdheden. Daaronder vallen bijvoorbeeld het benoemen van vijf senatoren ‘voor het leven’. Ook benoemt de president vijf rechters in het constitutionele hof. Andere bevoegdheden heeft hij of zij - al is het nog nooit een vrouw geweest - alleen met instemming van de regering of het parlement.

Jezelf kandidaat stellen zoals Berlusconi deed is zeer ongebruikelijk. Dat hij zichzelf alweer heeft teruggetrokken is een zege voor zowel Italië als Europa.

Toch kan een president veel invloed hebben. Als verbindende figuur en als bemiddelaar. Vooral als er een zwakke regering met een instabiele parlementaire meerderheid regeert - en dat is in Italië nogal eens het geval - neemt de macht van de president toe. De president kan het parlement ontbinden en nieuwe verkiezingen uitschrijven als een regering valt, maar kan ook iemand vragen om een nieuwe regering te vormen als dat volgens de president in het belang van het land is.

Berlusconi

Wie te vroeg genoemd wordt heeft over het algemeen weinig kans om president te worden. Jezelf kandidaat stellen zoals Berlusconi deed is zeer ongebruikelijk. Dat hij zichzelf ook alweer heeft teruggetrokken is dan weer een zege voor zowel Italië als Europa.

Iemand als Draghi spreekt zelf niet over zijn kandidatuur en is dan officieel ook nog geen kandidaat. Maar het is gebruikelijk dat er nieuwe namen uit de bus komen wanneer kandidaten met onvoldoende brede steun zich in een van de stemrondes terugtrekken.

Rechts en links blok

Oud-kamervoorzitter, nu senator Pier Ferdinando Casini kan behalve op steun ter rechterzijde ook wel op enige waardering aan de andere kant van het midden rekenen, wat hem tot een outsider maakt. Maar Salvini van het rechtse Lega wil dan wel dat het hele rechtse blok deze kandidaat steunt en Giorgia Meloni van Fratelli d’Italia is daar vooralsnog bijvoorbeeld niet toe geneigd.

Vanuit centrumlinks klinken voorafgaand aan de eerste ronde behalve de onwaarschijnlijke optie Matarella-bis - de verlenging van de termijn van de huidige president - ook de namen van oud premier Giuliano Amato en natuurlijk die van de huidige regeringsleider Draghi.

Maar ook de door mij vorige week al getipte Andrea Riccardi, zeer gerespecteerd historicus en minister geweest in het kabinet Monti, dook afgelopen weekend weer nadrukkelijk op. Hij lijkt echter net te weinig steun te hebben op rechts. Het kan een naam zijn die in de vierde ronde opduikt.

Il Quirinale

Aangezien Italië nog nooit een vrouwelijke president heeft gehad en je vooral buiten de politiek veel hoort dat dit er maar eens van zou moeten komen, circuleren er ook de nodige namen van zeer capabele en gerespecteerde vrouwen. Veel genoemd wordt Marta Cartabia, die overigens ook Draghi zou kunnen vervangen mocht hij uiteindelijk toch naar ‘Il Quirinale’ - het presidentiële paleis - vertrekken.

Een goede vervanger is niet zomaar gevonden, maar voor de korte termijn is een stabiele regering die hervormingen kan doorzetten en betrouwbaarheid uitstraalt in Europa van groot belang.

Cartabia is minister van justitie en gerespecteerd hoogleraar en voormalig rechter. Maar ook rechts zou een vrouw naar voren kunnen schuiven op enig moment, bijvoorbeeld Maria Elisabetta Casellati die nu voorzitter is van de senaat.

Europa

Dat Berlusconi in ieder geval geen president wordt mogen we al het grootste winstpunt voor zowel Italië als Europa noemen. Stabiliteit van de regering, ook als Draghi toch president zou worden, is van groot belang voor het land zelf maar ook voor de Europese partners. Een goede vervanger is niet zomaar gevonden, maar voor de korte termijn is een stabiele regering die hervormingen kan doorzetten en betrouwbaarheid uitstraalt in Europa van groot belang.

Met een goede opvolger die veel steun geniet, heeft Draghi goede papieren. Vanuit Europa is een president met gezag en visie van belang. Let ook op Marta Cartabia en Andrea Riccardi de komende uren en dagen.