Europese Raad 23 april 2020 (Videoconferentie)

Bron: The Council of the European Union

Op 23 april 2020 vond er een videoconferentie plaats tussen de regeringsleiders van de EU-lidstaten, om de Europese reactie op de coronacrisis te bespreken. Dit was de vierde top in korte tijd waarop de aanpak van de coronacrisis centraal stond. De regeringsleiders spraken onder meer over de economische gevolgen van de crisis, mede naar aanleiding van het noodpakket¹ waarover de Eurogroep het is eens geworden op 9 april.

De belangrijkste uitkomst van de Top is dat de regeringsleiders zich aansluiten bij het besluit van de Eurogroep over het noodpakket van 540 miljard euro. Daarnaast werden de eerste stappen gezet naar een verhoogd budget van het Meerjarig Financieel Kader 2021-2027². Er is wellicht meer dan 1000 miljard extra nodig om het plafond van het MFK te verhogen, zodat de crisis bezworen kan worden. Voor hier verdere onderhandelingen over plaatsvinden, zal de Europese Commissie eerst verschillende economische analyses presenteren. Dit zal op een later moment verder besproken worden.

Coronavirusuitbraak

In de Europese strijd tegen het coronavirus staan vijf elementen centraal: het beperken van de verspreiding van het virus, het voorzien in medisch materiaal, het promoten van en investeren in onderzoek, het aanpakken van socio-economische gevolgen en het ondersteunen van burgers die vastzitten in derde landen. De regeringsleiders zullen opnieuw bespreken hoe zij deze doelen gaan bereiken.

De belangrijkste focus lag tijdens deze top op het noodpakket aan economische maatregelen waarover de Eurogroep op 9 april een akkoord bereikte. Hierin is afgesproken dat het ESM³, de EIB⁴ en een werkloosheidsfonds (SURE) zullen worden ingezet om de economische gevolgen van de crisis te ondervangen. Op de EU-Top is deze overeenkomst bekrachtigd.

Stappenplan naar opheffing coronamaatregelen

Op 15 april presenteerden Von der Leyen en Michel een Europees stappenplan om op een gecoördineerde en geleidelijke wijze de coronamaatregelen te kunnen opheffen in de lidstaten. De regeringsleiders hebben dit plan verwelkomd. In het plan wordt benadrukt dat de timing van het verlichten van maatregelen gebaseerd moet zijn op drie belangrijke criteria:

• - 

  epidemologische criteria, waarbij het aantal nieuwe besmettingen moet teruglopen over een langere tijdsperiode;
• - 

  capaciteitscriteria, waarbij het zorgsysteem in de lidstaten voldoende materiaal en menskracht moet hebben;
• - 

  monotoringscriteria, waarbij de lidstaten in staat moeten zijn om op grote schaal patiënten te kunnen testen en monitoren.

Gemeenschappelijke routekaart naar herstel

Ook staan de regeringsleiders achter een omvangrijk herstelplan, dat eveneens is opgesteld door de voorzitters van de Commissie en de Europese Raad, in samenwerking met andere instituties en partners. In dit plan staan vier elementen centraal:

• - 

  een goed functionerende interne markt;
• - 

  een investeringsinspanning van ongekende omvang;
• - 

  mondiaal optreden;
• - 

  een goed functionerend governance-systeem.

Het herstelplan moet bovendien gebaseerd zijn op Europese fundamentele rechten en principes, zoals solidariteit, cohesie en convergentie.

Steunpakket van de Eurogroep

De Europese Raad is akkoord gegaan met het economisch steunpakket van €540 miljard¹, waarover de Eurogroep⁶ op 9 april een overeenkomst bereikte. De regeringsleiders willen dat het noodpakket op 1 juni 2020 kan worden ingezet.

Herstelfonds en MFK

Er is overeengekomen dat een herstelfonds opgericht moet worden, dat steun biedt aan de zwaarst getroffen gebieden van Europa. Het fonds moet zorgen dat de Europese economie na de crisis weer op gang komt. De regeringsleiders hebben echter geen afspraken gemaakt over de praktische uitwerking van dit fonds maar hebben de Commissie gevraagd te analyseren waar behoefte aan is en op basis daarvan een voorstel te presenteren.

Het voorstel van de Commissie over een herstelfonds zal samenhangen met een verhoogd budget voor het Meerjarig financieel kader voor 2021-2027². In het voorstel moet het verband tussen het herstelfonds en een aangepast MFK worden verduidelijkt. Vermoedelijk zal het plafond van het MFK verhoogd worden, wat zal dienen als een garantie voor leningen die de Commissie zal kunnen uitlenen aan lidstaten. De lidstaten zijn het echter nog niet eens over de vraag of deze steun inderdaad de vorm zal aannemen van leningen, of dat het ook mogelijk is om het als giften aan te bieden aan de zwaarst getroffen lidstaten. Ook is nog niet duidelijk om welk geldbedrag het gaat, maar er wordt gesproken over honderden miljarden en mogelijk zelfs een een biljoen euro.

De eerste videoconferentie van de regeringsleiders over het coronavirus vond plaats op 10 maart⁷. Hierin werd afgesproken dat de ministers van Volksgezondheid van de lidstaten dagelijks met elkaar in contact zouden staan, om een gecoördineerde response mogelijk te maken. Ook besloten de regeringsleiders dat de Commissie de verantwoordelijkheid kreeg om in medisch materiaal te voorzien. Daarnaast kwamen zij overeen dat de Europese begrotingsregels van het Stabiliteits- en Groeipact⁸ flexibel zullen worden toegepast.

Een week later, op 17 maart⁹, vond de tweede videotop over het coronavirus plaats. Tijdens deze videoconferentie spraken de regeringsleiders af dat lidstaten in grote mate zelf mogen bepalen hoe zij de aanpak van het coronavirus in hun land vormgeven. Ook bepaalden zij dat de buitengrens van de EU dicht zou gaan voor 30 dagen, uitgezonderd voor essentiële reizen en vrachtverkeer. De regeringsleiders werden het echter niet eens over de aanpak van de economische gevolgen van het coronavirus.

Dat onderwerp stond daarom opnieuw centraal op de derde videoconferentie over het coronavirus, op 26 maart¹⁰. De Europese Raad probeerde overeenstemming te bereiken over de economische instrumenten die moeten worden ingezet, waarbij mogelijkheden als het ESM of 'eurobonds¹¹' de revue passeerden. Door de blijvende onenigheid vroegen de regeringsleiders naar aanleiding van deze top aan de Eurogroep⁶ om een economisch antwoord te formuleren op de coronacrisis. Dit resulteerde in het akkoord dat de ministers van Financiën van de eurozone sloten op 9 april.

• 1. 

  BRUSSEL (ANP) - De EU-ministers van Financiën zijn het eens geworden over een steunpakket van 540 miljard euro om de economische klappen van de coronacrisis in de EU te beperken. Dat is bekendgemaakt na afloop van een videoconferentie. Het pakket kwam volgens EU-bronnen tot stand na stevige onderhandelingen tussen de hoofdrolspelers Italië, Nederland, Spanje, Frankrijk en Duitsland.
   
• 2. 

  Het Meerjarig Financieel Kader 2021-2027 (MFK) is het akkoord waarin de begroting van de Europese Unie voor een periode van zeven jaar op hoofdlijnen wordt vastgesteld. De EU legt in deze meerjarenbegroting vast wat de hoogte van het budget van de EU is, waar het geld aan uitgegeven wordt en hoeveel iedere lidstaat moet bijdragen. Het MFK voor 2021-2027 komt uit op 1.074,3 miljard euro. Om de economische gevolgen van de coronacrisis op te vangen is afgesproken dat er boven op de normale begroting een coronaherstelfonds komt van 750 miljard euro. In juni 2023 heeft de Commissie de lidstaten gevraagd om 66 miljard euro extra aan de meerjarenbegroting bij te dragen. Dit bedrag zou vooral nodig zijn om Oekraïne de komende jaren financieel te blijven steunen. Daarnaast zou het geld gebruikt worden voor het asiel- en migratiebeleid en voor subsidies aan Europese industrieën en technologieën.
   
• 3. 

  Het European Stability Mechanism (ESM) is een permanent financieel noodfonds dat leningen verstrekt aan EU-lidstaten die in financiële problemen verkeren. Het fonds bestaat uit een deel direct gestort geld, dat lidstaten zelf hebben ingebracht, en kredietgaranties. Het uiteindelijke doel van deze steun is het bewaken van de economische en financiële stabiliteit van de EU om zo de waarde van de euro te waarborgen.
   
• 4. 

  The European Investment Bank (EIB) is jointly owned by the EU countries. It seeks to:
   
• 5. 

  The Montesquieu Institute publishes on a regular basis papers that analyse a research topic or a current event.
   
• 6. 

  The Eurogroup is an informal body where the ministers of the euro area member states discuss matters relating to their shared responsibilities related to the euro.
   
• 7. 

  Op 10 maart 2020 vond een videoconferentie plaats tussen de regeringsleiders van de EU-lidstaten, de vaste voorzitter, de voorzitter van de Europese Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger.
   
• 8. 

  In het Stabiliteits- en Groeipact spreken de landen die lid zijn van de Europese Unie af dat hun begrotingen in evenwicht zijn of een overschot hebben. Dat betekent dat de regeringen niet meer geld uitgeven dan ze ontvangen. Dat doel hoeft nog niet meteen bereikt te worden, maar de EU-landen moeten er wel naartoe werken. De afspraken zijn gemaakt in 1997.
   
• 9. 

  Op 17 maart 2020 vond een videoconferentie plaats tussen de regeringsleiders van de EU-lidstaten, de vaste voorzitter, de voorzitter van de Europese Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger. Onderwerp was de Europese respons op de coronacrisis en op de economische gevolgen. Het was de tweede in een reeks van drie snel opvolgende videoconferenties tussen de Europese leiders.
   
• 10. 

  Op 26 maart 2020 vond een videoconferentie plaats tussen de regeringsleiders van de EU-lidstaten, de vaste voorzitter, de voorzitter van de Europese Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger. De bijeenkomst zou eigenlijk plaatsvinden op 26 en 27 maart 2020 in Brussel, maar dit ging niet door vanwege de maatregelen die genomen zijn tegen het coronavirus.
   
• 11. 

  Eurobonds zijn voorgestelde obligaties (dat wil zeggen leningen) die voor de gezamenlijke rekening van de 20 lidstaten van de eurozone - alle landen die de euro als valuta gebruiken - worden gebracht. De groep lidstaten brengt dan schuldpapieren uit, waarmee ze geld leent tegen een vooraf afgesproken rente. De opbrengsten kunnen belanden in een algemeen fonds, of voor een speciaal doeleinde worden gebruikt. De discussie rond eurobonds wordt sinds de introductie van de term al fel gevoerd, omdat vooral de relatief welvarende eurolanden zich er niet in kunnen vinden.