Tweede editie van de Monitor van culturele en creatieve steden. - Main contents

Wat meet de Monitor?

De tweede editie van de Monitor van culturele en creatieve steden maakt het mogelijk de prestaties van 190 "culturele en creatieve steden" in Europa door middel van zowel kwantitatieve als kwalitatieve gegevens te meten en te beoordelen in vergelijking met andere steden.

De kwantitatieve informatie wordt weergegeven aan de hand van 29 indicatoren die betrekking hebben op negen beleidsdimensies. Deze dimensies weerspiegelen drie belangrijke aspecten van de culturele, sociale en economische vitaliteit van steden. De 29 afzonderlijke indicatoren werden geselecteerd na een uitgebreid literatuuronderzoek en verschillende overlegrondes met deskundigen:

• - 

  de “culturele vitaliteit” meet de culturele hartslag van een stad in termen van culturele infrastructuur en deelname aan cultuur;
• - 

  de “creatieve economie” beschrijft de mate waarin culturele en creatieve sectoren bijdragen aan de economie van een stad in termen van werkgelegenheid, het scheppen van banen en innovatie;
• - 

  de “stimulerende omgeving” verwijst naar de materiële en immateriële troeven die steden helpen om creatief talent aan te trekken en de culturele betrokkenheid te bevorderen.

Bron: Europese Commissie: Rapid persberichten

Figuur 1: Conceptueel kader en indicatoren van de Monitor van culturele en creatieve steden

De scores voor steden worden berekend als een gewogen gemiddelde van de scores op het gebied van “culturele vitaliteit” (40 %), “creatieve economie” (40 %) en “stimulerende omgeving” (20 %). De weging is opgesteld door een groep van 15 professionals met internationale ervaring in beleid of onderzoek op het gebied van cultuur, creativiteit en stadsontwikkeling. De gegevens zijn afkomstig van acht bronnen: de Urban Audit en regionale statistieken van Eurostat i, een Eurobarometer-enquête over de levenskwaliteit in steden, het directoraat-generaal Regionaal Beleid en Stadsontwikkeling van de Europese Commissie i, ranglijsten van universiteiten, het Europees register voor tertiair onderwijs, TripAdvisor en Open Street Map.

De kwalitatieve component omvat beste praktijken uit de strategieën van steden voor de creatieve economie of op het gebied van het cultureel beheer om de kwantitatieve gegevens te illustreren en aan te vullen. Uit de resultaten blijkt waar steden goed in zijn en waar er ruimte is voor verbetering door te leren van soortgelijke steden.

Hoe werden de steden geselecteerd?

190 steden zijn geselecteerd op basis van drie meetbare en vergelijkbare criteria die consequent op een brede en uiteenlopende groep van steden in Europa kunnen worden toegepast (zie bijlage I bij het verslag):

• 1. 

  98 steden die ten laatste in 2019 Culturele Hoofdstad van Europa zijn geweest of die dat ten laatste in 2023 worden;
• 2. 

  33 door UNESCO tot “Creative Cities” bekroonde steden (tot en met de winnaar van 2017) - met uitsluiting van de culturele hoofdsteden van Europa;
• 3. 

  59 steden die ten minste twee internationale culturele festivals organiseren die regelmatig en ten minste tot 2018 (of tot 2017 voor tweejaarlijkse festivals) plaatsvinden.

Alle hoofdsteden van de 30 landen waarop de Monitor betrekking heeft (de 28 EU-lidstaten, Noorwegen en Zwitserland) zijn ook geselecteerd. Elf steden zijn in de Monitor maar niet in het uiteindelijke klassement opgenomen omdat zij niet aan het criterium van gegevensdekking hebben voldaan: ten minste 45 % gegevensdekking op indexniveau en ten minste 33 % voor de subindexcijfers van "culturele vitaliteit" en "creatieve economie". Sommige of alle uitgesloten steden kunnen in toekomstige edities worden toegevoegd indien de vereiste gegevens beschikbaar worden. Het klassement en de analyse zijn dus gebaseerd op een totaal van 179 steden, maar voor de volledige steekproef van 190 steden wordt in kwalitatieve gegevens voorzien. Uiteraard zijn vele andere steden die deze keer geen deel uitmaken van de selectie actief op het gebied van de bevordering van kunst, cultuur en aanverwante creatieve activiteiten en beroepen.

Meer in het algemeen kiest de Monitor voor een inclusieve aanpak: elke stad krijgt de mogelijkheid haar prestaties op het gebied van cultuur en creativiteit te monitoren. Hoewel de drie selectiecriteria een pragmatisch uitgangspunt vormen voor de selectie van een eerste steekproef, stelt het onlineplatform gebruikers in staat nieuwe gegevens in te voeren of het gewicht van de dimensies en subindexcijfers te wijzigen om beter weer te geven wat lokaal van groot belang is.

Welke stad in Europa is het meest cultureel en creatief?

De editie van 2019 van de Monitor van culturele en creatieve steden voorziet niet in een vaste rangschikking van steden. De scores zullen altijd verschillen, afhankelijk van uiteenlopende factoren zoals het gewicht dat aan individuele indicatoren wordt toegekend, of op welke grootte in termen van bevolkingsomvang wordt gezocht.

In de editie van dit jaar zou de “ideale” culturele en creatieve stad in Europa over de culturele locaties en faciliteiten van Weimar (Duitsland) beschikken, de culturele participatie en aantrekkelijkheid van Firenze (Italië), de creatieve en op kennis gebaseerde banen, het menselijk kapitaal en de lokale en internationale connecties van Parijs (Frankrijk), het intellectuele eigendom en de innovatie van Eindhoven (Nederland), de banencreatie in creatieve sectoren van Boedapest (Hongarije), de openheid, de verdraagzaamheid en het vertrouwen van Glasgow (Verenigd Koninkrijk) en de bestuurskwaliteit van Aarhus (Denemarken).

Waarom en voor wie is de Monitor van culturele en creatieve steden nuttig?

Steden die cultuur willen benutten om de economische groei, de sociale ontwikkeling en de cohesie te stimuleren, hebben een solide empirische basis nodig. De Monitor verschaft hen duidelijkheid over de fundamentele hulpbronnen die lokale culturele en creatieve ecosystemen definiëren, alsook een geschikte basis voor de meting en evaluatie ervan.

De Monitor van culturele en creatieve steden is het eerste overeengekomen kader dat tot doel heeft een gemeenschappelijke gegevensbank op te bouwen voor de culturele en creatieve prestaties van Europese steden, teneinde beleidsmakers te ondersteunen bij het erkennen van sterke punten, het beoordelen van het effect van beleidsmaatregelen en het leren van andere steden. De Monitor verduidelijkt ook het belang van cultuur en creativiteit voor het verbeteren van de veerkracht en de sociaal-economische prestaties in steden, en inspireert nieuw onderzoek naar de rol van cultuur en creativiteit in steden.

Lokale belanghebbenden die deze voordelen naar waarde schatten, zullen de monitor kunnen gebruiken om in heel Europa culturele en creatieve activa in kaart te brengen en hun waarde en impact op een systematische en vergelijkbare manier te meten. Bovendien zal de Monitor bijdragen tot de uitwisseling van goede praktijken en het leren van andere steden op het gebied van cultureel erfgoed en creativiteit.

De algemene doelstelling van de Monitor van culturele en creatieve steden is om zowel het publiek als de beleidsmakers aan te moedigen het belang van cultuur en creativiteit voor mensen ten volle te erkennen en investeringen voor de bevordering van cultuur en creativiteit aan te trekken.

Hoe is de Monitor ingebed in de beleidsvorming van de EU inzake cultuur?

In de nieuwe Europese agenda voor cultuur, die in mei 2018 werd vastgesteld, wordt de doelstelling geopperd om “door middel van cultuur en onderwijs meer te doen om hechte samenlevingen op te bouwen” en werk te maken van “een meer inclusieve en eerlijkere Unie, die innovatie, creativiteit en duurzame banen en groei ondersteunt”. In dezelfde geest worden in het nieuwe EU-werkplan voor cultuur 2019-2022, dat in november 2018 door de Europese Raad is aangenomen, vijf hoofdprioriteiten vastgesteld die moeten worden aangepakt vanwege hun Europese toegevoegde waarde en de noodzaak van gezamenlijk optreden. Het betreft: duurzaamheid in cultureel erfgoed; samenhang en welzijn; een ecosysteem dat kunstenaars, culturele en creatieve professionals en Europese inhoud ondersteunt; gendergelijkheid; en internationale culturele betrekkingen. Samen met de digitalisering wordt de ontwikkeling van vergelijkbare en betrouwbare culturele statistieken beschouwd als een belangrijke aanvullende horizontale kwestie die, zowel op Europees als op nationaal niveau, moet worden aangepakt om empirisch onderbouwde beleidsvorming te ondersteunen.

In beide documenten wordt bijzondere aandacht besteed aan de rol van cultuur op lokaal niveau. Een stad kan niet floreren zonder een levendig cultureel aanbod en een gezonde creatieve sector. Bloeiende lokale cultuur/culturen en creativiteit verbeteren de levenskwaliteit van de burgers, versterken de sociale cohesie en versterken het concurrentievermogen van het bedrijfsleven. De ambitieuze cultuurgeleide vernieuwingsprogramma's die door het initiatief van de Culturele Hoofdsteden van Europa op gang zijn gebracht, zoals in Bergen (België) in 2015, Linz (Oostenrijk) in 2009, Liverpool (Verenigd Koninkrijk) in 2008 en Matera (Italië) in 2019, tonen aan dat de stadsbesturen die zich engageren voor duurzame ontwikkeling meer aandacht besteden aan beleid dat lokale culturele rijkdommen valoriseert en creatieve inspanningen bevordert.

De Monitor is ook een van de acties in het Europees actiekader voor cultureel erfgoed die ervoor moeten zorgen dat het Europees Jaar van het cultureel erfgoed 2018 een blijvend effect heeft.

Hoe uniek is de aanpak van de Monitor?

De Monitor is geen ranglijst in de traditionele zin van het woord. Hij biedt steden veeleer inzicht in de wirwar van complexe verhoudingen tussen de vele factoren die bijdragen tot het vermogen van een stad om cultuur en creatieve inhoud te produceren en aantrekkelijk en toegankelijk te maken.

De opzet van de Monitor is gebaseerd op 40 vergelijkbare internationale indices die op stedelijk niveau zijn ontwikkeld. Zij hebben over het algemeen betrekking op een kleinere steekproef van steden, met name hoofdsteden en andere grote steden, zoals Londen, Berlijn, Barcelona of Milaan. In enkele gevallen gaan deze vergezeld van kwalitatieve gegevens die de kwantitatieve scores illustreren, of van interactieve platforms die gebruikers in staat stellen gegevens te onderzoeken en de instellingen naar eigen wens aan te passen (bijvoorbeeld om de wegingsregeling van de index te wijzigen). De Monitor combineert 29 individuele indicatoren, waardoor hij zich onderscheidt van andere soortgelijke indices en waardevol is voor een groot aantal steden. Het is een krachtig instrument waarmee zowel binnen als tussen landen debatten over stedelijk beleid kunnen worden aangestuurd.

Kunnen de scores van de Monitors van 2017 en 2019 worden vergeleken?

De Monitor vergelijkt de prestaties van lokale culturele ecosystemen en toont ook veranderingen in prestaties en rangschikkingsposities in de loop van de tijd. De voor de editie van 2019 ingevoerde aanpassingen zijn eveneens toegepast op de editie van 2017, zodat de resultaten rechtstreeks vergelijkbaar zijn.

Conclusies over absolute of relatieve prestaties op basis van verschillen in rangschikkingsposities tussen twee jaren kunnen echter misleidend zijn. Elke rangschikkingspositie weerspiegelt de relatieve positie van een bepaalde stad, afhankelijk van het conceptuele kader, de behandeling van uitschieters en ontbrekende waarden, de steekproef van steden in het gegeven jaar, alsook veranderingen in de onderliggende indicatoren en de beschikbaarheid van gegevens.

Zie bijlage B voor meer informatie.

Hoe ziet de toekomst van de Monitor eruit?

De Monitor wordt om de twee jaar bijgewerkt om conceptueel en statistisch voortdurend up-to-date te blijven voor alle landen en steden en de voortgang te kunnen volgen. De Commissie zal doorgaan met het verkennen van bronnen van "big data” die de capaciteit van de Monitor verder kunnen versterken.

Daarnaast is het versterken van de capaciteiten in steden een van de belangrijkste doelstellingen voor de komende jaren. Het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek van de Europese Commissie, dat de monitor heeft ontwikkeld, zal zeer praktisch gericht met steden samenwerken om hen te helpen de gegevens in de Monitor voor empirisch onderbouwde beleidsvorming te gebruiken. Het zal hen ook ondersteunen bij het opvoeren van de gegevensverzameling om de huidige lacunes in de gegevens op te vullen.

De bijbehorende “Cultural gems”-app, die in het kader van het Europees Jaar van het cultureel erfgoed 2018 werd gepubliceerd ter aanvulling van de profielen van de culturele en creatieve steden met feiten en meningen over de “verborgen schatten” van steden, zal ook regelmatig worden aangevuld door stadsbesturen en ngo's, alsook door lokale verenigingen en burgers zelf.

Meer informatie

Website van de Monitor van culturele en creatieve steden (met het volledig verslag, een interactieve online tool, factsheets en infografieken)

Persbericht

QANDA/19/6005