De rol van de koning

In 2011 dienden de PVV¹-Tweede Kamerleden Elissen² en Helder³ twee voorstellen tot wijziging van de Grondwet in om de rol van Koning te moderniseren.

De Kamerleden willen dat de Koning geen deel meer uitmaakt van de regering en geen rol meer speelt bij de kabinetsformatie.

Beide voorstellen liggen bij de Tweede Kamer.

Het voorstel 'Modernisering van de rol van de Koning' gaat om een wijziging van artikel 42⁴ van de Grondwet. Het komt er in grote lijnen op neer dat in de Grondwet komt te staan dat de koning een onafhankelijk staatshoofd is dat geen deel meer uitmaakt van de regering.

Het andere wetsvoorstel 'De rol van de koning bij de kabinetsformatie' ging om het wijzigen van artikel 42⁴ en 43⁶ van de grondwet. Het had tot doel de koning bij kabinetsformaties geen rol van betekenis meer te laten spelen. Dit voorstel is echter inmiddels achterhaald omdat de Tweede Kamer zelf het initiatief van de kabinetsformatie⁷ naar zich toe getrokken heeft.

Op 16 juni 2022 werd het advies van de Raad van State⁹ openbaar, dat al op 11 januari 2012 was vastgesteld. De Raad van State is kritisch op het voorstel, omdat onduidelijk is wat met een ceremonieel en symbolisch koningschap bedoeld wordt, en wat dat in vergelijking met de huidige situatie praktisch betekent voor de manier waarop het koningschap wordt ingevuld.

De voorstellen zijn in 2011 ingediend door leden van de PVV en moeten nog in de Tweede Kamer in behandeling worden genomen. Sinds 2012 worden de (in)formateurs echter niet langer door de koning(in) benoemd, maar door de Tweede Kamer. Het voorstel 'De rol van de koning bij de kabinetsformatie' is daarom inmiddels achterhaald. Op 22 mei 2025 is het initiatief komen te vervallen aangezien beide initiatiefnemers de Kamer hadden verlaten en er geen nieuwe initiatiefnemer het voorstel overnam.

• 1. 

  De fractie van de Partij voor de Vrijheid (PVV) telde na de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023 37 leden en was daarmee voor het eerst de grootste partij in de Tweede Kamer.
  
   
• 2. 

  André Elissen (1960) was a member of the European Parliament from 13 June 2017 to 2 July 2019 as an independent member, and was aligned with the Europe of Nations and Freedom. He took seat in Parliament on behalf of the Netherlands.
   
• 3. 

  Lilian Helder (1973) was van 17 juni 2010 tot 5 maart 2025 Tweede Kamerlid. Tot 1 september 2023 maakte zij deel uit van de Tweede Kamerfractie van de PVV en daarna was ze lid van de BBB-fractie. Zij was advocaat bij een advocatenkantoor in Eindhoven. Mevrouw Helder was als Kamerlid woordvoerder voor veiligheid, politie en justitie.
   
• 4. 

  1. De regering wordt gevormd door de Koning en de ministers.
   
• 5. 

  Dit voorstel is gebaseerd op de overweging, dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot de modernisering van de rol van de Koning in het staatsbestel.
   
• 6. 

  De minister-president en de overige ministers worden bij koninklijk besluit benoemd en ontslagen.
   
• 7. 

  Na elke Tweede Kamerverkiezing, of soms na de val van een kabinet, begint het proces van de formatie van een nieuw kabinet. Doel van de kabinetsformatie is een kabinet te vormen dat enerzijds kan rekenen op steun van de meerderheid van de Tweede Kamer en anderzijds tot een gezamenlijk beleid kan komen. De Grondwet is vrij bescheiden wat betreft de kabinetsformatie. Slechts de artikelen 43 en 48 van de Grondwet spreken over de vorming van een kabinet: ministers en staatssecretarissen worden bij koninklijk besluit benoemd.
   
• 8. 

  Naar het oordeel van initiatiefnemers is de huidige staatsrechtelijke positie met bijbehorende bevoegdheden van de Koning te sterk geënt op de rol die deze in het verre verleden had. Dit wetsvoorstel, ter wijziging van de Grondwet, en de twee daarmee gepaard gaande voorstellen (Kamerstuk 32865 en Kamerstuk 32866) voorzien derhalve in een modernisering van de rol van de Koning in ons staatsbestel. Daarbij wordt beoogd de Koning een representatieve en ceremoniële rol als staatshoofd toe te kennen.
   
• 9. 

  DEN HAAG (PDC) - De Afdeling advisering van de Raad van State is van oordeel dat drie voorstellen om de Grondwet te veranderen inzake de rol van de Koning in het staatsbestel, niet overtuigend zijn. Zij adviseert de voorstellen, initiatief van Andre Elissen en Lilian Helder (beiden PVV) te heroverwegen. Dit staat in een advies, uitgebracht in 2012, dat op 16 juni 2022 openbaar gemaakt werd.