Leiderschapswisselingen - Main contents

Het politieke leven van een partijleider i is uiteraard beperkt houdbaar. Een teleurstellend resultaat, het gevoel dat het wel 'mooi' is geweest, maar ook leeftijd of gezondheid kunnen redenen zijn voor vertrek. Wisselingen vinden zowel plaats in de aanloop naar verkiezingen als tussentijds.

Een nederlaag bij verkiezingen kan een reden zijn om direct op te stappen, maar soms neemt een leider afscheid om plaats te maken voor een nieuwe, jongere opvolger.

In enkele gevallen werd een lijstrekkers- en leiderschapsverkiezing gehouden. Dat gebeurde in 2002, 2012 en 2017 bij de PvdA, in 2012 en 2020 bij het CDA en in 2006 bij de VVD. Bij D66 vonden die verkiezingen eveneens plaats, maar alleen in 2006 was er sprake van echte strijd.

Voor de verkiezingen
Leiderschapswisselingen (direct) na verkiezingen
Tussentijdse leiderschapswisselingen om politieke redenen
Persoonlijke redenen

1. Voor de verkiezingen

Verkiezingen zijn bij uitstek om van politiek leider te wisselingen. Recentelijk gebeurde dat bijvoorbeeld bij VVD, D66, CDA en SGP. In het verleden waren de wisseling Lubbers-Brinkman in 1994 en Kok-Melkert in 2002 spraakmakend. Beide waren al eerder bekendgemaakt.

2. Leiderschapswisselingen (direct) na verkiezingen

Na de verkiezingen blijft de gewezen lijsttrekker i niet altijd aan als politiek leider. Als de verkiezingsuitslag tegenvalt kan hij/zij worden opgevolgd door een andere politiek leider. In een aantal gevallen trok de politiek leider zelf consequenties uit een verkiezingsnederlaag.

jaar	partij	vertrokken	nieuw	reden
2023	SP	Lilian Marijnissen i	Jimmy Dijk i	Verjonging na teleurstellend resultaat
2021	SP	Emile Roemer i	Lilian Marijnissen	Teleurstellend verkiezingsresultaat
2012	GroenLinks	Jolande Sap i	Bram van Ojik i	Gebrek aan vertrouwen na verkiezingsnederlag
2010	CDA	Jan Peter Balkenende i	Maxime Verhagen i	Zwaar verlies bij verkiezingen
2003	D66	Thom de Graaf i	Boris Dittrich i	Teleurstellend verkiezingsresultaat
2002	ChristenUnie	Kars Veling i	André Rouvoet i	Teleurstellend verkiezingsresultaat
2002	PvdA	Ad Melkert i	Jeltje van Nieuwenhoven i	Zwaar verlies bij verkiezingen
2002	VVD	Hans Dijkstal i	Gerrit Zalm i	Zwaar verlies bij verkiezingen
1998	D66	Els Borst i	Thom de Graaf i	Zwaar verlies bij verkiezingen
1994	CDA	Elco Brinkman i	Enneüs Heerma i	Zwaar verlies bij verkiezingen
1994	GroenLinks	Ina Brouwer i	Paul Rosenmöller i	Teleurstellend verkiezingsresultaat
1986	VVD	Ed Nijpels i	Joris Voorhoeve i	Zwaar verlies bij verkiezingen
1986	PvdA	Joop den Uyl i	Wim Kok i	Teleurstellend verkiezingsresultaat
1982	D'66	Jan Terlouw i	Laurens Jan Brinkhorst i	Zwaar verlies bij verkiezingen
1973	D'66	Hans van Mierlo i	Jan Terlouw	Teleurstellend verkiezingsresultaat

3. Tussentijdse leiderschapswisselingen om politieke redenen

jaar	partij	vertrokken	nieuw	reden
2021	PvdA	Lodewijk Asscher i	Lilianne Ploumen i	Kritiek op rol als minister in de toeslagenaffaire
2016	PvdA	Diederik Samsom i	Lodewijk Asscher	Verlies bij lijsttrekkersverkiezing
2012	PvdA	Job Cohen i	(Diederik Samsom)	(Zelf)kritiek op rol als oppositieleider
2010	SP	Agnes Kant i	Emile Roemer i	Terleurstellend resultaat bij gemeenteraadsverkiezingen
2006	D66	Lousewies van der Laan i	Alexander Pechtold i	Uitkomst lijsttrekkersverkiezing
2006	VVD	Jozias van Aartsen i	(Mark Rutte i)	Terleurstellend resultaat bij gemeenteraadsverkiezingen
2006	D66	Boris Dittrich i	Lousewies van der Laan	Uitkomst debat over de Uruzgan-missie; politieke inschattingsfout
2001	CDA	Jaap de Hoop Scheffer i	Jan Peter Balkenende	Verloop lijsttrekkersverkiezing
1997	CDA	Enneüs Heerma	Jaap de Hoop Scheffer	Kritiek op rol als oppositieleider
1988	VVD	Joris Voorhoeve	Frits Bolkestein i	Kritiek op rol als oppositieleider

4. Persoonlijke redenen

jaar	partij	vertrokken	nieuw	toelichting
2025	NSC	Pieter Omtzigt i	Nicolien van Vroonhoven i	Burn-out
2023	D66	Sigrid Kaag i	Rob Jetten i	Politieke en maatschappelijke klimaat
2022	PvdA	Lilianne Ploumen	Attje Kuiken i	Vond zichzelf minder geschikt
2020	CDA	Hugo de Jonge	Wopke Hoekstra	Werkzaamheden als minister door coronacrisis
2019	PvdD	Marianne Thieme i	Esther Ouwehand i
2018	D66	Alexander Pechtold	Rob Jetten
2015	GroenLinks	Bram van Ojik	Jesse Klaver i
2015	ChristenUnie	Arie Slob i	Gert Jan Segers i	Andere functie
2011	ChristenUnie	André Rouvoet	Arie Slob	Andere functie
2010	PvdA	Wouter Bos i	(Job Cohen)
2010	GroenLinks	Femke Halsema i	Jolande Sap
2008	SP	Jan Marijnissen i	Agnes Kant	Gezondheidsproblemen
2002	GroenLinks	Paul Rosenmöller	Femke Halsema	Politieke en maatschappelijke klimaat
1998	VVD	Frits Bolkestein	Hans Dijkstal

Meer over

partijleider i

Contents

1.

Voor de verkiezingen

2.

Leiderschapswisselingen (direct) na verkiezingen

3.

Tussentijdse leiderschapswisselingen om politieke redenen

4.

Persoonlijke redenen

Meer over