H. (Hans) Wiegel - Main contents

Voorman en prominent lid van de VVD. Bevorderde in de periode 1971-1982 als (jeugdig) partijleider door een op de middengroepen en geschoolde arbeiders gerichte koers de groei van zijn partij. Zette zich sterk af tegen het kabinet-Den Uyl i. Uitstekend debater en raspoliticus die optimaal gebruikmaakte van de media. Kon het goed vinden met CDA-leider Van Agt i en werd in diens kabinet i in 1977 vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken. Werd in 1982 commissaris van de Koningin in Friesland, maar bleef lang een vooraanstaande rol in zijn partij spelen. Stapte later over naar de organisatie van zorgverzekeraars en werd senator. Zijn tegenstem in de Eerste Kamer tegen het correctief referendum veroorzaakte in 1999 een korte kabinetscrisis i. Hoffelijke man, die feitelijk vrij verlegen was en een afkeer had van scherpslijperij. Genoot graag van een goed glas en goede maaltijd.

VVD
functie(s) in de periode 1967-2000: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK, lid Eerste Kamer, minister, Commissaris van de Koning(in), politiek leider

• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 18 April 1967 until 19 December 1977
• - 

  fractievoorzitter VVD Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 20 July 1971 until 19 December 1977
• - 

  minister van Binnenlandse Zaken en viceminister-president, from 19 December 1977 until 11 September 1981
• - 

  fractievoorzitter VVD Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 27 May 1981 until 20 April 1982
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 25 August 1981 until 1 May 1982
• - 

  commissaris van de Koningin in Friesland, from 16 June 1982 until 1 February 1994
• - 

  voorzitter KLOZ (Kontaktorgaan Landelijke Organisaties van Ziektekostenverzekaars), from 1 February 1994 until 1 January 1995
• - 

  voorzitter ZN (Zorgverzekeraars Nederland), from 1 January 1995 until 1 February 2012 (ontstaan door fusie van KLOZ en VNZ)
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, from 13 June 1995 until 1 April 2000

• - 

  erelid VVD, from 14 May 1982

• - 

  voorzitter JOVD (Jongeren Organisatie "Vrijheid en Democratie") afdeling 't Gooi en omstreken, from 1962 until 1963
• - 

  lid redactie "De Driemaster", from 1962 until 1965
• - 

  lid hoofdbestuur JOVD, from 1962 until October 1963
• - 

  lid bestuur VVD-Statencentrale, until November 1965
• - 

  vicevoorzitter (organisatie) JOVD, from October 1963 until November 1965
• - 

  voorzitter JOVD, from 6 November 1965 until 29 October 1966
• - 

  lid hoofdbestuur VVD, from 1966 until 1977
• - 

  redacteur "Liberaal Reveil"
• - 

  politiek leider VVD, from 23 September 1972 until 20 April 1982
• - 

  lid hoofdbestuur VVD, from 1981 until 28 August 1981

• - 

  lijsttrekker VVD Tweede Kamerverkiezingen 1972, from 23 September 1972 until 29 November 1972
• - 

  lijsttrekker VVD Tweede Kamerverkiezingen 1977, from 11 December 1976 until 25 May 1977
• - 

  lijsttrekker VVD Tweede Kamerverkiezingen 1981, from 24 January 1981 until 26 May 1981

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

• - 

  lid bestuur Coöperatieve Achmea Verzekeringsgroep, around 1995
• - 

  vicevoorzitter Stichting Maatschappij en Politie, around 1995 (nog in 2002)
• - 

  lid bestuur NSOB (Nederlandse School voor Openbaar Bestuur), around 1995
• - 

  lid (later voorzitter) Raad van Commissarissen bedrijf voor bouwmaterialen "De Meeuw" B.V., from 1994 (nog in 1999)
• - 

  lid Raad van Commissarissen NOB (Nederlands Omroep Bedrijf), from July 1996
• - 

  voorzitter administratiekantoor "Deerm" B.V.
• - 

  voorzitter Raad van Commissarissen "Copaco" N.V., from 1998
• - 

  lid Raad van Commissarissen "Newconomy", from May 2001
• - 

  voorzitter Raad van Toezicht Staatsbosbeheer, from May 2002 until 1 January 2008
• - 

  lid Raad van Commissarissen Nationale-Vacaturebank.nl, from May 2002
• - 

  lid Raad van Toezicht "Pim Fortuyn Foundation", from October 2002
• - 

  voorzitter ANVR (Algemeen Nederlands Verbond van Reisondernemingen), from December 2003 until November 2004
• - 

  lid Raad van Advies Ronald McDonald Kinderfonds
• - 

  lid Raad van Advies "Otto Workforce", from December 2004
• - 

  voorzitter bestuur ECN (Energie Onderzoek Centrum Nederland) te Petten, from 2005
• - 

  lid Raad van Commissarissen "H.R. van Triest" B.V. te Hoogeveen, from 1 February 2005
• - 

  lid curatorium VNO-NCW, from September 2005
• - 

  columnist dagblad "De Pers", from 23 January 2007 until 2012
• - 

  adviseur Zelfstandige Klinieken Nederland, from May 2012
• - 

  informateur collegeonderhandelingen in Noord-Brabant, March 2011
• - 

  'verkenner' collegevorming gemeente 's-Gravenhage, from 26 March 2018 until 11 April 2018
• - 

  informateur collegevorming provincie Zuid-Holland, from 26 March 2019 until 12 June 2019
• - 

  columnist dagblad "De Telegraaf", until March 2022
• - 

  lid Raad van Advies CORPUS/'reis door de mens'

• - 

  voorzitter bijzondere commissie voor het voorstel van wet van de leden Voogd en Visser inzake de filmkeuring (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 3 December 1970 until June 1975
• - 

  ondervoorzitter bijzondere commissie Grondwet/Kieswet (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from November 1969 until December 1977
• - 

  plaatsvervangend lid Presidium (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 25 May 1971 until 21 September 1971
• - 

  lid parlementaire delegatie naar de Volksrepubliek China, from 18 August 1973 until 28 August 1973
• - 

  voorzitter vaste commissie voor Algemene Zaken en Huis der Koningin (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 15 June 1999 until 1 April 2000
• - 

  plaatsvervangend voorzitter vaste commissie voor Binnenlandse Zaken en Hoge Colleges van Staat (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 15 January 1999 until 1 April 2000

• - 

  beschermheer Vereniging van oud-leerlingen der Zeevaartschool Terschelling (als commissaris van de Koningin)
• - 

  beschermheer voetbalvereniging LAC (Leeuwarder Athletiek Vereeniging) "Frisia" (als commissaris van de Koningin)
• - 

  erevoorzitter Nederlands Rode Kruis kring te Friesland (als commissaris van de Koningin)
• - 

  beschermheer Bond van Nederlandse oorlogs- en dienstslachtoffers
• - 

  lid Comité van aanbeveling Stichting "Vrienden van Bronbeek"
• - 

  erevoorzitter JOVD, from 1999

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

• - 

  Openbare lagere Potgieterschool te Amsterdam, from 1947 until 1953

• - 

  gymnasium-b, "Gemeentelijk Gymnasium" te Hilversum, from 1953 until July 1959

• - 

  Nederlands recht niet voltooid), Gemeentelijke Universiteit te Amsterdam, from September 1959 (enkele maanden)
• - 

  politicologie (kandidaats), (Gemeentelijke) Universiteit van Amsterdam, from September 1959 until 1965 (kandidaatsexamen in 1964)

• - 

  Was aanvankelijk woordvoerder voor volkshuisvesting en binnenlandse zaken van de VVD-Tweede Kamerfractie. Hield zich tot 1969 ook bezig met hoger onderwijs. Voerde in 1975 het woord bij de behandeling van de Nota Grondwetsherziening, met name over de gekozen formateur en het kiesstelsel.
• - 

  Diende in 1971 samen met zijn fractiegenoot Geurtsen een initiatiefwetsvoorstel in om de leeftijd voor het passief kiesrecht gelijk te stellen aan die waarop de meerderjarigheid aanving. Dit voorstel werd in 1971 door de Tweede Kamer verworpen. (11.178)
• - 

  Interpelleerde op 29 januari 1974 minister Lubbers en staatssecretaris Hazekamp over het niet-uitvoeren van de motie-Schouten over het uitzonderen van de detailhandel bij de voorgenomen verscherping van het prijsbeleid
• - 

  Interpelleerde op 30 januari 1975 minister-president Den Uyl en minister Boersma over de scherp gestegen werkloosheid
• - 

  Diende in december 1975 samen met Gijs van Aardenne een motie van wantrouwen in tegen het kabinet-Den Uyl vanwege het sociaal-economisch beleid. Vóór stemden alleen VVD, Boerenpartij en het DS'70-lid Koningh.
• - 

  Interpelleerde op 7 april 1976 minister Duisenberg over het uitblijven van de nota inzake ombuigingen in het structurele uitgavenbeleid
• - 

  In juni 1976 verwierp de Tweede Kamer een door hem ingediende motie van afkeuring van het uitstel van een besluit over kredietverzekering voor de levering van reactorvaten aan Zuid-Afrika. De motie kreeg steun van VVD, CHU, DS'70, SGP, GPV, RKPN, Boerenpartij en 2 KVP-leden.
• - 

  Interpelleerde op 10 maart 1977 minister-president Den Uyl over het uitstel van de behandeling van de wetsvoorstellen inzake de grondpolitiek. De Tweede Kamer verwierp op 17 maart een door hem ingediende motie van afkeuring over dat uitstel. De motie kreeg steun van VVD, DS'70, Boerenpartij, SGP, GPV en Nooteboom.
• - 

  Was woordvoerder binnenlandse zaken van de VVD-Eerste Kamerfractie

• - 

  Behoorde in 1977 tot de negen leden van zijn fractie die tegen het wetsvoorstel over invoering van de zomertijd stemden
• - 

  Stemde in mei 1999 als enige van zijn fractie zowel in eerste als tweede lezing tegen de Grondwetsherziening met betrekking tot het correctief referendum. Mede hierdoor haalde dit wetsvoorstel in tweede lezing geen tweederde meerderheid.

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

• - 

  Bracht in 1980 een notitie uit over een terugzendrecht voor de Eerste Kamer. Verlening van dat recht werd niet wenselijk genoemd. (16.131)
• - 

  Bracht in 1980 de Nota Decentralisatie van rijkstaken uit. Uitgangspunt is dat een evenwichtige herverdeling van taken en bevoegdheden tussen de drie bestuurslagen noodzakelijk is. De positie van gemeenten en provincies dient waar mogelijk te worden versterkt. Er moet meer bereidheid zijn om rijkstaken over te hevelen en het rijk moet zelfbeperking opleggen bij nieuwe taken. Concreet worden maatregelen voorgesteld ten aanzien van de geldstromen vanuit het rijk en over systematische beoordeling en rapportage over decentralisatie. Er komt een actieprogramma en een ministerraadscommissie. (16.492)
• - 

  Verdedigde in september 1980 samen met minister De Ruiter het beleid rond de veiligheidsmaatregelen en de politie-inzet bij de inhuldiging van koningin Beatrix op 30 april 1980
• - 

  Bracht in 1980 de Nota Aktie Werkwinst'80 uit over bevordering van werkgelegenheid in het overheidsapparaat. Behalve om tijdelijke aanstellingen en beperking van overwerk gaat het daarbij onder meer om regeling van vervroegde uittreding, deeltijdarbeid en extra wervingsinspanningen. (16.014)
• - 

  Stelde een Directie Minderheden in en was in 1981 eerste ondertekenaar van de ontwerp-Minderhedennota. Uitgangspunt daarvan was het totstandkomen van een samenleving waarin de in Nederland verblijvende leden van minderheidsgroepen afzonderlijk en als groep een gelijkwaardige plaats en volwaardige ontplooiingskansen hebben. Om dat te bereiken komt er een achterstandsbeleid, antidiscriminatiebeleid en beleid met betrekking tot participatie, emancipatie en cultuurbeleving (onder meer behoud van eigen cultuur en taal). (16.102)
• - 

  Diende in 1980 een wetsvoorstel in tot vernieuwing van de Wet gemeenschappelijk regelingen. De wet werd in 1984 door minister Rietkerk in het Staatsblad gebracht. (16.538)
• - 

  Diende in 1981 een wetsvoorstel in tot splitsing van de provincie Zuid-Holland. Het openbaar lichaam Rijnmond moest daardoor worden omgevormd tot een nieuwe provincie Zuid-Holland. Het overige deel van Zuid-Holland zou de naam Midden-Holland krijgen. Dit wetsvoorstel werd in 1984 door minister Rietkerk ingetrokken. (16.804)
• - 

  Diende in 1981 samen met minister De Ruiter een voorstel voor een nieuwe Politiewet in. Hierdoor moest er een stelsel van gewestelijk (provinciaal) gedecentraliseerde politie komen, met daarnaast rechtstreeks onder de centrale overheid vallende diensten. De minister van Binnenlandse Zaken zou in overwegende mate de centrale beheersbevoegdheden krijgen, met waarborging van de positie van de minister van Justitie. Het voorstel werd in 1985 ingetrokken. (16.812)
• - 

  Diende in 1981 een wetsvoorstel tot gemeentelijke herindeling van Friesland in. De wet werd in 1983 door minister Rietkerk in het Staatsblad gebracht. (16.824)
• - 

  Belangrijke benoemingen tijdens zijn ministerschap: Vonhoff (VVD, commissaris van de Koningin in Groningen), Van Dijke (CDA, commissaris van de Koningin in Utrecht), Borrie (PvdA, burgemeester van Eindhoven), Vos-van Gortel (VVD, burgemeester van Utrecht), Goekoop (VVD, burgemeester van Leiden) en Scholten (CDA, vicepresident van de Raad van State)

• - 

  Bracht in 1979 de Wet Raad voor het binnenlands bestuur (Stb. 784) tot stand. Dit nieuwe adviesorgaan verving de Raad voor de Territoriale Decentralisatie en kreeg een bredere adviesfunctie dan die raad. Onderwerpen waarover onder andere moest worden geadviseerd waren de taakverdeling tussen de lagere publiekrechtelijke lichamen onderling en plannen en maatregelen van de centrale overheid die direct of indirect de lagere overheden betroffen. (15.121)
• - 

  Bracht in 1979 de Wet instelling van de gemeente Lelystad tot stand. De inmiddels 40.000 inwoners tellende groeikern in de Zuidelijke IJsselmeerpolders werd op 1 januari 1980 een gemeente. (15.455)
• - 

  Bracht in 1980 wetten tot gemeentelijke herindelingen in het Rijk van Nijmegen tot stand (vorming van de nieuwe gemeenten Beuningen en Heumen). (16.609)
• - 

  Bracht in 1980 samen met minister De Ruiter de Wet Nationale Ombudsman (Stb. 35) tot stand. De Nationale Ombudsman onderzoekt klachten van burgers over overheidsgedragingen. Benoeming geschiedt door de Tweede Kamer die kiest uit een door de vicepresident van de Raad van State, de president van de Algemene Rekenkamer en de president van de Hoge Raad opgestelde voordracht. Het wetsvoorstel was in 1976 ingediend (als Wet commissaris van onderzoek) door minister De Gaay Fortman. (14.178)
• - 

  Bracht in 1980 samen met minister De Ruiter een wijziging (Stb. 297) van de Politiewet met het oog op samenwerking tot stand. In het vooruitzicht van herziening van de de Politiewet werden de mogelijkheden voor politieambtenaren om buiten het gebied van aanstelling op te treden aanmerkelijk verruimd. Het wetsvoorstel was in 1975 ingediend door de ministers De Gaay Fortman en Van Agt. (14.183)
• - 

  Bracht in 1980 samen met minister De Ruiter een wet (Stb. 531) tot stand die regelt dat leden van vertegenwoordigende lichamen via de kantonrechter een regeling voor verlof voor het bijwonen van vergaderingen kunnen afdwingen. Het wetsvoorstel was in 1976 ingediend door de ministers De Gaay Fortman en Van Agt. (13.966)
• - 

  Bracht in 1980 de Wet provinciale indeling van de Waddenzee (Stb. 670) tot stand. Door bestuurlijke indeling moet het beheer van de Waddenzee als internationaal natuurgebied worden verbeterd. (15.665)
• - 

  Bracht in 1981 de Wet rampenplannen (Stb. 384) tot stand, die gemeenten verplicht een gemeentelijk rampenbestrijdingsplan op te stellen. Het wetsvoorstel was in 1977 ingediend door minister De Gaay Fortman. (14.873)
• - 

  Bracht in 1981 de Wet gemeentelijke herindeling Zuid-Limburg tot stand. 53 gemeenten (onder meer kleine gemeenten als Wijlré, Hulsberg, Sint Geertruid, Slenaken en Urmond) werden opgeheven. Verder werd de gemeente Hoensbroek samengevoegd met Heerlen en werd een nieuwe gemeente Landgraaf gevormd door samenvoeging van Schaesberg, Nieuwenhagen en Ubach over Worms. Er werden 18 nieuwe gemeenten gevormd. (15.521)
• - 

  Tijdens zijn ministerschap vond de behandeling in eerste lezing van de Grondwetsherziening plaats. Voorstellen die hij verdedigde waren onder meer het verlenen van kiesrecht voor de gemeenteraad aan niet-Nederlandse ingezetenen, het afschaffen van het ritueel van openen en sluiten van Kamerzittingen, de zelfstandige keuze van de Kamervoorzitters, de verkiezing van de Eerste Kamer voor vier jaar en afschaffing van de verkiezing per groep van provincies en de verankering van burgerrechten (zoals een discriminatieverbod) in de Grondwet.

U ziet een selectie van activiteiten. In de uitgebreide versie is het gehele overzicht van activiteiten in te zien.

• - 

  In 1986 verhinderde met name het CDA in de Friese Staten dat hij voor enige maanden minister van Binnenlandse Zaken werd als opvolger van de overleden Koos Rietkerk. Het CDA vreesde dat terugkeer van Wiegel in de landelijke politiek electoraal nadelig zou zijn.
• - 

  Kreeg op het partijcongres in 1990 ernstige kritiek te verduren op zijn rol tijdens de verkiezingscampagne van najaar 1989. Afgevaardigden verweten hem lijsttrekker Voorhoeve voor de voeten te hebben gelopen.
• - 

  In juni 1993 besloot de top van de VVD, ondanks aandrang vanuit enkele afdelingen, hem niet opnieuw te vragen lijsttrekker te worden
• - 

  Bedankte voor het Eerste Kamerlidmaatschap, omdat dat hem mogelijk zou belemmeren bij de optimale uitoefening van zijn hoofdberoep en enkele nevenfuncties

• - 

  Was ondanks zijn verlegenheid in staat om een zaal vol publiek volledig naar zijn hand te zetten
• - 

  Zijn eerste echtgenote verongelukte op 6 november 1980. Zijn tweede echtgenote (zuster van zijn eerste echtgenote) verongelukte op 6 januari 2005.

• - 

  Tijdens een debat in Groningen, oktober 1972, met PvdA-lijsttrekker Den Uyl, waarbij hij ernstige kritiek uitte op de financiële plannen van de progressieve drie zei hij: "Sinterklaas bestaat. Hij zit daar!" (daarbij wijzend op Den Uyl). [De beelden van het donderende applaus die later op tv te zien waren, kwamen overigens uit een ander debat, VK 23-10-1972]
• - 

  Aan hem wordt de uitspraak toegeschreven: de VVD heeft geen vleugels, alleen maar vlerken
• - 

  Hij overleed op 19 mei. Dezelfde datum als waarop de naar hem genoemde 'Nacht' plaatsvond.

• - 

  minister van Binnenlandse Zaken, February 1986

• - 

  "Het orakel uit Ljouwert" (bijnaam)
• - 

  "De grote ijsmeester" (bijnaam)

• - 

  F. van der Molen, "Wie is Wie in de Tweede Kamer?" (1970)
• - 

  H. van der Werf, "Hans Wiegel, profiel van een politicus" (1973)
• - 

  A.D. Huysman, "H. Wiegel - Maakte van de VVD eerst recht een volkspartij", in: W.J.A. van den Berg e.a. (red.), "Kopstukken van de VVD. 16 Biografische schetsen" (1988), 109
• - 

  K. Bijlsma (red.), "Wiegel, Commissaris in Friesland" (1992)
• - 

  Jan Hoedeman, "Wiegel en het spel om de macht" (1993)
• - 

  Willem Bemboom, "Hans Wiegel en de media" (1999)
• - 

  Bert Vuijsje, "Avonturen in besturen. Gesprekken met Hans van Mierlo, Ruud Lubbers, Hans Wiegel en vele anderen" (2006)
• - 

  Roelof Bouwman en Frank Poorthuis, "'Je moet het in je hebben'" HP/De Tijd, 8 juli 2011 (themanummer Wiegel 70)
• - 

  Pieter Sijpersma, "Hans Wiegel, de biografie" (2020)
• - 

  Mark Kranenburg, "Hans Wiegel: ‘het orakel uit Ljouwert’ was nooit echt weg uit Den Haag", NRC, 20 mei 2025
• - 

  Wilfred Scholten, "Voor Hans Wiegel (1941-2025) was politiek vooral elkaar iets gunnen", Trouw, 20 mei 2025
• - 

  Jelte Wiersma, "Hans Wiegel (1941-2025): meester van het politieke spel", EW, 20 mei 2025
• - 

  Jan Hoedeman, "Toen Hans Wiegel op tv een vraag kreeg over weduwnaars, barstte hij in tranen uit", AD, 20 mei 2025
• - 

  Wouter de Winther, "VVD-icoon Hans Wiegel (1941-2025): erelid der ereleden en ’beste premier die Nederland nooit gehad heeft’", Telegraaf, 20 mei 2025
• - 

  Jan Joost Lindner en Raoul du Pré, "De zelfverkozen zijlijnpoliticus et dem beste politieke neus van allen", Volkskrant, 20 mei 2025
• - 

  Dik Verkuil, "Wiegel was vooral goed als tegenstander van Den Uyl", NOS Nieuws, 20 mei 2025

In de uitgebreide versie is een overzicht van publicaties opgenomen.

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Uitgebreide biografieën van de huidige leden van de Eerste en Tweede Kamer zijn beschikbaar via parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.