Dr. H.W. Tilanus - Main contents

Voorman van de CHU in het midden van de twintigste eeuw. Bijna eenenveertig jaar Tweede Kamerlid en later tevens fractievoorzitter en partijvoorzitter. Was oorspronkelijk officier. Werd een gezaghebbend Kamerlid met name op defensie- en onderwijsgebied en was jarenlang secretaris van de Onderwijsraad. Gijzelaar in Sint-Michielsgestel. Leidde zijn partij door de crisis over de Indische politiek, waarbij hij met veel interne oppositie te maken had. Exponent van de gematigde, gouvernementele CHU, wars van scherpslijperij. Trad als partijleider zelfstandig op, maar gaf fractieleden wel de ruimte om een minderheidsstandpunt in te nemen. Tamelijk pragmatisch ingesteld, geen theoreticus. Kwam altijd per fiets naar het Binnenhof.

CHU
functie(s) in de periode 1922-1963: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK

• - 

  H.W. Tilanus, from 5 October 1884 until 20 October 1958
• - 

  Dr. H.W. Tilanus, from 20 October 1958 (nadat aan hem door de Vrije Universiteit te Amsterdam een eredoctoraat was verleend)

• - 

  tweede luitenant der artillerie te Gorinchem, from 17 August 1907 until 15 August 1909
• - 

  tweede luitenant, tweede regiment vesting-artillerie te Amsterdam, from 16 August 1909 until 1 September 1910
• - 

  eerste luitenant der artillerie te Utrecht, from 1 September 1910 until July 1922 (sinds 1919 op non actief)
• - 

  docent School voor Verlofsofficieren te Utrecht, from September 1910 until 1 September 1913
• - 

  docent artillerewetenschappen, KMA (Koninklijke Militaire Academie) te Breda, from 1 September 1913 until 1919
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 25 July 1922 until 5 June 1963
• - 

  fractievoorzitter CHU Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 11 September 1939 until 15 May 1963

• - 

  geïnterneerd gijzelaarskamp te Buchenwald, from 9 October 1940 until 15 November 1941 (op 7 oktober gevangengenomen)
• - 

  geïnterneerd gijzelaarskamp te Haaren, from 16 November 1941 until 11 May 1942
• - 

  geïnterneerd gijzelaarskamp te Sint-Michielsgestel, from 11 May 1942 until 1944
• - 

  geïnterneerd gijzelaarskamp te Vught, from 6 September 1944 until 17 September 1944

• - 

  tweede luitenant der artillerie, from 17 August 1907 until 1 June 1910
• - 

  eerste luitenant der artillerie, from 1 June 1910 until 1 October 1926
• - 

  kapitein der artillerie b.d., from 1 October 1926 until 15 June 1938
• - 

  majoor titulair der artillerie, from 15 June 1938

• - 

  tweede en eerste secretaris CHU, from 1917 until November 1939
• - 

  fractiesecretaris CHU Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 25 July 1922 until 11 September 1939
• - 

  voorzitter CHU, from 13 November 1939 until 9 July 1958
• - 

  politiek leider CHU, from 14 May 1940 until 15 May 1963
• - 

  erelid CHJG (Christelijk-Historische Jongerengroep), 29 April 1956
• - 

  adviserend lid hoofdbestuur CHU, from 1958 until 1963

• - 

  lijsttrekker CHU Tweede Kamerverkiezingen 1946
• - 

  lijsttrekker CHU Tweede Kamerverkiezingen 1948, from 19 May 1948 until 7 July 1948
• - 

  lijsttrekker CHU Tweede Kamerverkiezingen 1952, from 1 March 1952 until 25 June 1952
• - 

  lijsttrekker CHU Tweede Kamerverkiezingen 1956, from 21 February 1956 until 13 June 1956
• - 

  lijsttrekker CHU Tweede Kamerverkiezingen 1959, from 10 January 1959 until 12 March 1959

• - 

  secretaris Onderwijsraad, from 1 September 1919 until 1 January 1951
• - 

  secretaris Centrale Commissie georganiseerd overleg in ambtenarenzaken, from 1920 until July 1922
• - 

  secretaris georganiseerd overleg volksonderwijs, from 1929
• - 

  lid Staatscommissie inzake concentratie van scholen voor bijzonder lager onderwijs, from 4 February 1936 until 16 December 1936
• - 

  lid Raad van Toezicht Vereeniging voor Luchtbescherming, from January 1937
• - 

  lid Raad van Commissarissen Zuid-Hollandse Bank
• - 

  lid Raad van Commissarissen Nijmeegs Bagger-en Aannemingsbedrijf
• - 

  voorzitter Papefonds, from 1945
• - 

  lid Nationale Advies Commissie (adviescollege voor de samenstelling van de Voorlopige Staten-Generaal), from 20 July 1945 until November 1945
• - 

  lid benoemingscommissie Voorlopige Staten-Generaal, from 30 October 1945 until May 1946 (namens de Tweede Kamer)
• - 

  lid Staatscommissie onderzoek wijziging procedure Grondwetsherziening (Staatscommissie-Beel), from 1 April 1946 until 1 April 1946
• - 

  lid bestuur Nationaal Comité Handhaving Rijkseenheid, from December 1946 until June 1948
• - 

  lid Staatscommissie onderzoek Grondwetsherziening vanwege hervorming van de staatkundige structuur van het Koninkrijk (Staatscommissie-Beel), from 29 September 1947 until March 1948
• - 

  lid Defensiecommissie, from 9 July 1948 until 27 October 1949
• - 

  voorzitter Defensiecommissie, from 28 October 1949 until 1963
• - 

  lid Staatscommissie inzake de Grondwetsherziening (Staatscommissie-Van Schaik), from April 1950 until 1954
• - 

  lid adviescommissie voor de crematie (derde commissie-Kan), from 16 January 1964 until 17 May 1965

• - 

  lid Gemengde Commissie voor de Stenografie (namens de Tweede Kamer), from 19 September 1935 until 5 June 1963
• - 

  lid Commissie van Rapporteurs inzake de Nota van den minister van Justitie betreffende de feiten en omstandigheden, op grond waarvan op 1 april 1938 aan de brigade der Koninklijke Marechaussee te Oss is gelast zich tijdelijk van opsporingsdiensten te onthouden (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from February 1939 until June 1939
• - 

  lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from September 1939 until June 1963
• - 

  lid commissie van voorbereiding voor de voorstellen tot Grondwetsherziening inzake Nederlands-Indië en het ontwerp-Unieverdrag (Commissie van Negen) (Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal), from February 1948 until November 1949
• - 

  lid delegatie uit de Tweede Kamer naar Indonesië, November 1948 (in verband met onderhandelingen van Stikker en Sassen met Hatta)
• - 

  voorzitter Gemengde Commissie voor de Stenografie (Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal), from June 1949 until June 1963
• - 

  lid parlementaire delegatie naar Duitsland (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from February 1950 until March 1950
• - 

  voorzitter Commissie van Voorbereiding voor de ontwerp-Kweekschoolwet (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from June 1950 until February 1952
• - 

  voorzitter vaste commissie voor Onderwijs (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 15 October 1951 until 17 September 1953
• - 

  voorzitter begrotingscommissie voor Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 11 February 1953 until 17 September 1953
• - 

  voorzitter vaste commissie voor Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 17 September 1953 until 5 June 1963
• - 

  ondervoorzitter Commissie van Voorbereiding ontwerp-Oorlogswet voor Nederland (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 21 March 1961 until 5 June 1963
• - 

  voorzitter bijzondere commissie voor het wetsontwerp Goedkeuring overeenkomst met de Van Gogh-Stichting (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 4 October 1962 until November 1962
• - 

  voorzitter bijzondere commissie voor het wetsvoorstel Goedkeuring Verdrag met de Bondsrepubliek Duitsland over legering van militairen (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 27 February 1963 until April 1963

• - 

  lagere school te Deventer
• - 

  Openbare lagere school te Leiden
• - 

  Openbare lagere school te 's-Gravenhage
• - 

  "Instituut Tesch" te 's-Gravenhage, until July 1902

• - 

  gymnasium-6, Christelijk Gymnasium te Utrecht, from September 1911 until July 1912 (als toehoorder)

• - 

  opleiding Cadettenschool te Alkmaar, from 1902 until 1904
• - 

  officiersopleiding KMA (Koninklijke Militaire Academie) te Breda, from October 1904 until July 1907

• - 

  rechtsgeleerdheid, Vrije Universiteit te Amsterdam, 20 October 1958

• - 

  Was onderwijswoordvoerder van de CHU-Tweede Kamerfractie. Hield zich aanvankelijk ook bezig met militaire aangelegenheden en in de periode 1933-1940 tevens met buitenlandse zaken.
• - 

  Interpelleerde in 1934 minister Marchant over het standpunt van de regering ten opzichte van de schrijfwijze van de Nederlandse taal

• - 

  Behoorde in 1957 met jkvr. Wttewaall van Stoetwegen en Kikkert tot de minderheid van zijn fractie die vóór de ontwerp-Wet grootboek woningverbetering stemde
• - 

  In 1957 stemden hij en Diepenhorst als enigen van hun fractie tegen een (onaanvaardbaar verklaarde en verworpen) motie-Biewenga over deblokkering van een lastenverlichting voor landbouwers

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

• - 

  Was in 1925 vanwege ziekte afwezig bij de stemming over het amendement-Kersten inzake het gezantschap bij de Paus, waarvan de aanneming tot een kabinetscrisis leidde
• - 

  Was in de formatie van 1922 als enige van zijn fractie tegen de belofte dat de CHU geen voorstel zou doen over opheffing van het gezantschap bij de Paus. In de formatie van 1925-1926 met Bakker en Krijger tegenstander in de CHU-fractie van een plan van De Visser (CHU-fractievoorzitter en formateur) om als oplossing voor de kabinetscrisis het gezantschap bij de Paus te combineren met een ander gezantschap.
• - 

  Werd in september 1939 met 5 van de 7 stemmen tot fractievoorzitter gekozen. Bakker en Slotemaker de Bruïne kregen 1 stem
• - 

  Vanwege zijn steun aan de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië stond zijn positie als partijleider van de CHU bij een deel van zijn partij ter discussie. Een poging om Mr. Schmal naar voren ter schuiven als nieuwe partijaanvoerder kreeg in 1952 echter onvoldoende steun.
• - 

  Als oudste lid in jaren diverse keren fungerend Tweede Kamervoorzitter

• - 

  De naam Tilanus is een latinisering van Tiel
• - 

  Zijn moeder overleed in 1887 op 34-jarige leeftijd
• - 

  Een zoon van hem kwam in augustus 1946 bij een schietoefening bij legerkamp 'Harskamp' om het leven
• - 

  Was op latere leeftijd geheel doof aan zijn linkeroor

• - 

  Toen Mr. Burger, de fractievoorzitter van de PvdA, eens betoogde dat de fractie van de CHU hem aan een koppel patrijzen deed denken, omdat zij, als er een schot werd gelost alle kanten opvloog, antwoordde Tilanus, dat partijzen wel steeds allemaal op hun nest terugkeren. En dat gold ook voor zijn fractie.
• - 

  Sprak bij de val van het laatste kabinet-Drees op 11 december 1958 de gevleugelde woorden "Moet dat nu zo?"

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  A.W. Abspoel, "Van Binnen- en Buitenhof" (1956), 61
• - 

  G. Puchinger, "Tilanus vertelde mij zijn leven" (1966)
• - 

  G. Puchinger, "Tilanus, Hendrik Willem (1884-1966)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel I, 583

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.