Mr. J.A. (Jan) Jonkman - Main contents

Kenner van Nederlands-Indië die minister van Overzeese Gebiedsdelen was in het kabinet-Beel I i en later Eerste Kamervoorzitter. Behoorde in Nederlands-Indië tot de progressieve figuren rond het blad De Stuw. Als minister kreeg hij te maken met de Indonesische vrijheidsstrijd. Probeerde een realistische koers te varen, waarbij gestreefd werd naar overeenstemming met de Republiek Indonesia. Het in het najaar van 1946 gesloten Akkoord van Linggadjati bleek uiteindelijk geen basis voor overeenstemming en in 1947 werd overgegaan tot de eerste politionele actie tegen de Republiek. Na zijn ministerschap was hij lange tijd een gewaardeerde Senaatsvoorzitter. Naar buiten toe formalistisch, maar tevens sociaal voelend en beschikkend over verfijnde humor.

PvdA
functie(s) in de periode 1946-1966: lid Eerste Kamer, voorzitter Eerste Kamer, minister

• - 

  partijloos, until July 1946
• - 

  PvdA (Partij van de Arbeid), from July 1946

• - 

  buitengewoon substituut-griffier, Landraad te Meester Cornelis (Nederlands-Indië), from 16 September 1919 until 1 September 1921
• - 

  buitengewoon voorzitter Landraad te Tebing Tinggi (Nederlands-Indië), from 1 December 1920
• - 

  buitengewoon substituut-officier van justitie, Raad van Justitie te Medan (Nederlands-Indië), from 1 September 1921 until 1 December 1921
• - 

  voorzitter Landraad te Medan (Nederlands-Indië), from 1 September 1921 until 1 December 1921
• - 

  substituut-officier van justitie, Raad van Justitie te Semarang (Nederlands-Indië), from 1 December 1921
• - 

  ambtenaar ter beschikking van de directeur van Onderwijs en Eredienst (Nederlands-Indië), until 1 March 1928
• - 

  buitengewoon substituut-officier van justitie, Raad van Justitie te Batavia (Nederlands-Indië), from 1 March 1928 until 1 July 1931
• - 

  lid Volksraad van Nederlands-Indië, from 16 May 1927 until 15 May 1931
• - 

  officier van justitie te Makassar (Nederlands-Indië), from 1 July 1931 until 16 April 1938
• - 

  officier van justitie te Semarang (Nederlands-Indië), from 16 April 1938 until March 1942
• - 

  voorzitter Volksraad van Nederlands-Indië, from 21 April 1939 until March 1942
• - 

  ambteloos, from August 1945 until July 1946
• - 

  minister van Overzeese Gebiedsdelen, from 3 July 1946 until 7 August 1948
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, from 27 July 1948 until 20 September 1966
• - 

  voorzitter Eerste Kamer der Staten-Generaal, from 1 June 1951 until 20 September 1966 (benoemd bij K.B. van 28 mei 1951)

• - 

  voorzitter Indonesisch Verbond van Studeerenden te Leiden, from 1917
• - 

  medewerker "De Stuw", blad van de Vereeniging tot bevordering van de maatschappelijke en staatkundige ontwikkeling van Nederlandsch-Indië, from 1930 (medeoprichter)
• - 

  lid commissie voor de herziening van het strafprocesrecht in Nederlands-Indië, until October 1931
• - 

  vicevoorzitter Staatscommissie onderzoek Grondwetsherziening vanwege hervorming van de staatkundige structuur van het Koninkrijk (Staatscommissie-Beel), from 29 September 1947 until March 1948
• - 

  lid Staatscommissie inzake de Grondwetsherziening (Staatscommissie-Van Schaik), from April 1950 until 1954
• - 

  voorzitter Garantiewetcommissie, from August 1950 (nog in 1966)

• - 

  lid commissie van voorbereiding voor de voorstellen tot Grondwetsherziening inzake Nederlands-Indië en het ontwerp-Unieverdrag (Commissie van Negen) (Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal), from August 1948 until November 1949
• - 

  lid Centrale Afdeling (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 22 March 1949 until 20 September 1949
• - 

  lid Centrale Afdeling (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 28 March 1950 until 19 September 1950
• - 

  voorzitter commissie van rapporteurs voor het wetsvoorstel Interimregeling voor de Nederlandse Antillen (Eerste Kamer der Staten-Generaal), July 1950
• - 

  voorzitter Centrale Afdeling (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 1 June 1951 until 20 September 1966
• - 

  voorzitter Commissie voor Huishoudelijke Aangelegenheden (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 1 June 1951 until 20 September 1966
• - 

  voorzitter vaste commissie voor de Buitenlandse Politiek (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 1 June 1951 until 20 September 1966
• - 

  voorzitter vaste commissie voor Uniezaken (Zaken Overzee) (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 25 September 1952 until 27 October 1959
• - 

  voorzitter vaste commissie voor Nederlands Nieuw-Guinea (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 27 October 1959 until 15 September 1962
• - 

  voorzitter vaste commissie voor de betrekkingen met Suriname en de Nederlandse Antillen (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 27 October 1959 until 20 September 1966
• - 

  voorzitter Commissie voor de begrotingsbehandeling (Eerste Kamer der Staten-Generaal), from 16 January 1962 until 20 September 1966

• - 

  gymnasium te Utrecht, until 1910

• - 

  rechtswetenschap (kandidaats), Rijksuniversiteit Utrecht, from 1910 until 1911
• - 

  rechten, Universiteit van Toulouse, from 1913 until 1914
• - 

  rechtsgeleerdheid (gepromoveerd op dissertatie), Rijksuniversiteit Leiden, from 16 October 1914 until 12 July 1918

• - 

  opleiding voor de Indische rechterlijke macht, Rijksuniversiteit Leiden, from 16 October 1915 until 1919

• - 

  Hield zich in de Eerste Kamer tot zijn voorzitterschap onder meer bezig met overzeese gebiedsdelen
• - 

  Was in 1949 woordvoerder van de PvdA tijdens het debat over de Soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië
• - 

  Verliet in 1951 de voorzittersstoel om deel te kunnen nemen aan een debat over het wetsvoorstel nationaliteit en ingezetenschap
• - 

  Verliet in 1954 de voorzittersstoel om deel te kunnen nemen aan een debat over het wetsvoorstel Goedkeuring van het Verdrag tot oprichting van de Europese Defensie Gemeenschap
• - 

  Verliet in 1954 de voorzittersstoel om het woord te kunnen voeren over het wetsvoorstel Goedkeuring Europese Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden

• - 

  Behoorde in 1963 tot de drie leden van zijn fractie die vóór het wetsvoorstel goedkeuring van het Generalbereinigungs-verdrag met Duitsland stemden
• - 

  Behoorde in 1965 tot de vier leden van zijn fractie die vóór een wijziging van de Warenwet (uitbreiding rol bedrijfschappen) stemden

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

• - 

  Legde op 10 december 1946 in de Tweede Kamer een verklaring af over de ontwerp-overeenkomst van Linggadjati. De toelichting was de Nederlandse interpretatie ('aankleding') van het akkoord, waarbij uitvoering afhing van nader uit te werken beginselen. Verder werd een aparte status voor Nieuw-Guinea gesuggereerd. Bracht tevens een brief uit met een toelichting op de ontwerp-overeenkomst. (kamerdossier 367)
• - 

  Verdedigde het Akkoord van Linggadjati in de Tweede Kamer, maar daarbij werd wel de - ook door Jonkman gewenste - Nederlandse uitleg ervan aanvaard door aanneming van de motie-Romme/Van der Goes van Naters. Erkenning van de Republiek Indonesia zou alleen plaatsvinden als die instemde met vorming van een soevereine Nederlands-Indonesische Unie met aan het hoofd de Nederlandse koning(in).
• - 

  Legde op 21 maart 1947 een regeringsverklaring af, waarin werd meegedeeld dat de Commissie-Generaal door de regering gemachtigd was het Akkoord van Linggadjati te ondertekenen
• - 

  Bewerkstelligde in 1948 het ontslag van Gouverneur P.A. Kasteel van de Nederlandse Antillen en benoemde ir. L.A.H. Peters als diens opvolger
• - 

  Bracht in 1948 nieuwe bestuursregelingen voor Suriname en de Nederlandse Antillen tot stand, waarbij onder andere de bestuursorganen grotere bevoegdheden kregen, het aantal Statenleden werd uitgebreid, het kiesrecht voor de Staten werd uitgebreid en Suriname en de Antillen vertegenwoordigers kregen in Nederland.

• - 

  Bracht in 1946 de Wet tot instelling van de Commissie-Generaal voor Nederlands-Indië tot stand. Hierdoor kon een commissie van drie leden (Schermerhorn, F. de Boer en Van Poll) worden benoemd, die tezamen met de Luitenant-Gouverneur-Generaal Van Mook onderhandelde met vertegenwoordigers van de Republiek Indonesia. Uit deze onderhandelingen kwam het Akkoord van Linggadjati (1946) tot stand. (256)
• - 

  Bracht in 1947 samen met minister Lieftinck de Wet stichting Welvaartsfonds Suriname (Stb. H 285) tot stand. Met ingang van 1947 werd vijf jaar f. 8 miljoen in een fonds gestort om de Surinaamse economie te steunen. (379)

• - 

  Streefde in zijn Indiëpolitiek meer dan zijn voorganger Logemann naar een voor Nederland gewenste uitkomst, in plaats van naar het voorkomen van een gewapend conflict met de Republiek Indonesië
• - 

  Maakte van 3 tot en met 24 mei 1947 met Beel een reis naar Nederlands-Indië
• - 

  Tijdens zijn ministerschap vond de eerste politionele actie plaats (20 juli-4 augustus 1947), die uitvoering van het Akkoord van Linggadjati moest afdwingen
• - 

  Moest zich tussen september en 3 november 1947 wegens ziekte laten vervangen door Beel. Kreeg in november 1947 een minister zonder portefeuille naast zich en tevens ging Beel zich vanaf september 1947 meer bemoeien met de grote lijnen van het Indië-beleid
• - 

  Zijn beëdiging als Kamerlid (in verband met zijn voorzitterschap) in november 1956 moest plaatsvinden op Sicilië, alwaar de koningin vakantie hield. Uitte in zijn aanvaardingsrede zijn ongenoegen over deze gang van zaken.

• - 

  Zijn zoon Hans (P.J.H. Jonkman) was ambassadeur in Londen en grootmeester van het Huis der Koningin
• - 

  Zijn oudste zoon was gehuwd met de jongste dochter van A.A. van Rhijn, minister, staatsraad en Tweede Kamerlid

• - 

  Stond bekend om zijn geestige, maar ook fraai geconstrueerde tafelredes

• - 

  Werd in 1948, 1951, 1952, 1956, 1960 en 1963 gekozen door Groep II: Gelderland, Overijssel, Groningen en Drenthe

• - 

  F.G. van Baardewijk, "Jonkman, Jan Anne (1891-1976)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel I, 280
• - 

  M.D. Bogaarts, "De periode van het kabinet-Beel 1946-1948. Nederlands-Indië", Band D (eerste en tweede helft)

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.