Mr.Dr. H. (Hendrik) Goeman Borgesius - Main contents

Vooraanstaand Gronings liberaal politicus, met grote politieke talenten. Pragmatisch ingesteld en gematigd vooruitstrevend. Was onderwijzer en hoofdredacteur van dagblad Het Vaderland. Vervolgens veertig jaar Tweede Kamerlid, waarvan vier jaar voorzitter. Gaf als Kamerlid de aanzet tot de arbeidsenquête i van 1886. Leidde na 1893 de fractie van de vooruitstrevende liberalen in de Tweede Kamer. Bekwaam wetgever, die als minister van Binnenlandse Zaken in het kabinet-Pierson i onder andere de Woningwet en de Gezondheidswet tot stand bracht. Formeerde in 1905 het kabinet-De Meester i, maar nam daarin zelf geen zitting. Als Kamervoorzitter vermaard vanwege zijn versprekingen ('Curiname en Suraçau'). Hield als Kamerlid goed doorwrochte en vurige betogen, die meestal met veel belangstelling werden beluisterd.

Liberalen, Liberale Unie, Vooruitstrevende Kamerclub, Vrijzinnig-Democratische Kamerclub (1897-1901)
functie(s) in de periode 1877-1917: lid Tweede Kamer, voorzitter Tweede Kamer, fractievoorzitter TK, minister

• - 

  Mr. H. Goeman Borgesius, from 21 September 1868 until 1 July 1914
• - 

  Mr.Dr. H. Goeman Borgesius, 1 July 1914 (nadat aan hem door de Rijksuniversiteit Groningen een eredoctoraat was verleend)

• - 

  liberaal: vooruitstrevend
• - 

  Takkiaan, 1894

• - 

  Kiesrecht-kamerclub, from 21 September 1893 until 20 March 1894
• - 

  Vooruitstrevend-Liberale Kamerclub, from 16 May 1894 until 21 September 1897
• - 

  Vrijzinnig-Democratische Kamerclub, from 22 September 1897 until March 1901
• - 

  Vooruitstrevend-Liberale Kamerclub, from 2 December 1902 until June 1905

• - 

  leraar staats- en handelswetenschappen, Hogere Burgerschool te Arnhem, from September 1870 until November 1871
• - 

  hoofdredacteur dagblad "Het Vaderland" te 's-Gravenhage, from 16 November 1871 until November 1877 (afgetreden op verzoek van de directie)
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 19 November 1877 until 11 October 1884 (voor het kiesdistrict Winschoten)
• - 

  directeur "Eerste Nederlandsche Maatschappij tot Verzekering op het leven", from 1883 until 1897
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 17 November 1884 until 18 May 1886 (voor het kiesdistrict Winschoten)
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 14 July 1886 until 17 August 1887 (voor het kiesdistrict Winschoten)
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 19 September 1887 until 27 March 1888 (voor het kiesdistrict Winschoten)
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 1 May 1888 until 20 March 1894 (1888-1891 voor het kiesdistrict Veendam, 1891-1894 voor het kiesdistrict Zutphen)
• - 

  voorzitter kiesrecht-Kamerclub, Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 22 September 1893 until 20 March 1894
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 16 May 1894 until 27 July 1897 (voor het kiesdistrict Zutphen)
• - 

  voorzitter vooruitstrevend-liberale Kamerclub, Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 23 May 1894 until 27 July 1897
• - 

  minister van Binnenlandse Zaken, from 27 July 1897 until 1 August 1901 (formeel ontslag per 31 juli 1901)
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 21 September 1897 until 18 January 1917 (voor de kiesdistricten Zutphen: 1897-1905, Enkhuizen: 1905-1909, Rotterdam I: 1909-1913 en Emmen: 1913-1917))
• - 

  voorzitter Vooruitstrevend-Liberale Kamerclub, Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 2 December 1902 until 19 September 1905
• - 

  voorzitter Kamerclub Liberale Unie, Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 20 September 1905 until 17 September 1913
• - 

  voorzitter Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 18 September 1913 until 18 January 1917

• - 

  kabinetsformateur, from 14 July 1905 until 16 August 1905 (formeerde het kabinet-De Meester)

U ziet een selectie van de loopbaan. In de uitgebreide versie is de gehele loopbaan in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

• - 

  medewerker "Tijdschrift voor Sociale Hygiëne", from 1902
• - 

  medewerker "Sociaal Weekblad"
• - 

  lid bestuur jaarlijkse congressen voor openbare gezondheidszorg
• - 

  lid hoofdbestuur "Volksbond", vereeniging tegen drankmisbruik, around 1901

• - 

  lid Commissie voor Huishoudelijke aangelegenheden (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 24 September 1901 until 20 September 1906
• - 

  voorzitter Commissie van Rapporteurs voor de hoofdstukken I, II ect. en de Wet op de Middelen 1906 (Tweede Kamer der Staten-Generaal)
• - 

  voorzitter Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 17 September 1913 until 18 January 1917
• - 

  voorzitter Commissie voor Huishoudelijke aangelegenheden (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from 17 September 1913 until 18 January 1917

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

• - 

  Hield zich in de Tweede Kamer met uiteenlopende onderwerpen, onder meer betreffende het binnenlands bestuur, kiesrecht, waterstaat, volksgezondheid, defensie en handel
• - 

  Was in 1886 de voornaamste initiatiefnemer voor het instellen van de parlementaire enquête naar de toestand in fabrieken en werkplaatsen
• - 

  Een door hem ingediend (en aangenomen) amendement op de begroting van Marine 1887 leidde tot het aftreden van minister Gericke
• - 

  Diende in 1889 samen met Hartogh, Kerdijk, Schepel en Zaaijer zes initiatiefvoorstellen in tot invoering van een inkomensbelasting, vermeerdering van het aantal leden der colleges van zetters, afschaffing van het patentrecht (m.u.v. naamloze vennootschappen) en nadere regeling van het registratierecht bij overgang van onroerende zaken, alsmede tot bepaling van het percentage der inkomstenbelasting voor 1890. Het voorstel over invoering van een inkomstenbelasting werd in 1890 na verwerping van artikel 1 ingetrokken. De overige voorstellen werden daarna eveneens ingetrokken.
• - 

  Nam in 1906 het initiatief tot het instellen van een wekelijks vragenuur in de Tweede Kamer

• - 

  Behoorde in 1910 tot de minderheid van de Unie-liberalen die vóór een motie-Duymaer van Twist stemde, waarin werd gevraagd niet alleen de officierstraktementen maar ook de pensioenen te verhogen. Aanneming van de motie was voor minister Cool reden om ontslag te nemen.
• - 

  Behoorde in 1916 tot de minderheid van de Unie-liberalen die tegen een motie-Schaper stemde waarin koppeling van een pensioenbelasting en een ouderdomspensioen werd afgewezen. Aanneming van de motie was voor Treub reden om af te treden.

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

• - 

  Stelde in 1897 de afdeling Landbouw in bij het ministerie van Binnenlandse Zaken
• - 

  Belangrijke benoemingen: J.G. Patijn (lib., Commissaris der Koningin in Zuid-Holland), E.C. baron Sweerts de Landas Wyborgh (burgemeester van Arnhem), J.S. van Harinxma thoe Slooten (lib., burgemeester van 's -Gravenhage), W.F. van Leeuwen (lib., burgemeester van Amsterdam), E. Tjarda van Starkenborch Stachouwer (lib., burgemeester van Groningen)

• - 

  Bracht in 1900 een herziening van de Boterwet (tot bestrijding van bedrog in de boterhandel) tot stand
• - 

  Bracht in 1900 een (technische) herziening van Kieswet tot stand. Door ruimere criteria voor de kiesrechtbevoegdheid op grond van onder andere huur, loon en examens was er sprake van een geringe uitbreiding van het kiesrecht.
• - 

  Bracht in 1901 een wijziging van de Lager-onderwijswet tot stand, waardoor de salarissen van onderwijzers werden verhoogd en de tegemoetkoming aan gemeenten voor het lager onderwijs werd verruimd. Dit was mede ingegeven door de invoering van de algemene leerplicht.
• - 

  Bracht in 1901 de Gezondheidswet tot stand, waarbij een Centrale Gezondheidsraad werd ingesteld, die adviesorgaan van de regering werd en leiding gaf aan het ambtelijk apparaat. Inspecteurs en hoofdinspecteurs werden belast met het toezicht op de naleving van wetten (zoals de Woningwet) en er kwamen plaatselijke gezondheidscommissies.
• - 

  Bracht in 1901 samen met Cort van der Linden de Woningwet tot stand. Deze wet bevat bepalingen over de eisen die gemeenten moeten stellen aan het bouwen en herbouwen van woningen, en aan behoorlijke bewoning (gemeentelijke bouw- en woningverordeningen). Verder komen er bepalingen over onbewoonbaarverklaring, ontruiming, sluiting en afbraak van woningen. Geldelijke gemeente- en rijkssteun voor woningverbetering wordt mogelijk. Door aanvulling van de Onteigeningswet kunnen in het belang der volkshuisvesting onteigeningen plaatsvinden. De gemeenteraad kan bouwen verbieden op grond bestemd voor aanleg van straten. In gemeenten boven de 10.000 inwoners wordt een uitbreidingsplan verplicht. Er komt een wettelijke basis voor woningbouwverenigingen.

U ziet een selectie van activiteiten. In de uitgebreide versie is het gehele overzicht van activiteiten in te zien.

• - 

  Formeerde in 1905 het kabinet-De Meester, maar nam daarin zelf geen zitting omdat nieuwe verkiezingen in zijn kiesdistrict (Enkhuizen) mogelijk tot zetelverlies voor de liberalen zou leiden
• - 

  Werd in september 1905, 1906, 1907 en 1908 als tweede op de voordracht voor het Tweede Kamervoorzitterschap gezet
• - 

  Werd op 17 september 1913 als eerste kandidaat op de voordracht voor het Tweede Kamervoorzitterschap geplaatst. Hij kreeg 53 van de 97 stemmen. Er waren 40 blanco stemmen.

• - 

  Oprichter van de Raad van Toezicht van de Haagsche Coöperatieve Spaar- en Voorschotvereniging
• - 

  Volgens de overlevering lieten zijn tafelmanieren nogal te wensen over en was hij stug in de omgang
• - 

  Op 1 november 1924 werd aan het Prins Hendrikplein in Den Haag een door de beeldhouwer J.C. Altorf vervaardigde gedenksteen voor hem onthuld
• - 

  Een zoon van hem was gehuwd met een kleindochter van J.P.I. Buteux, Tweede Kamerlid

• - 

  Als Kamervoorzitter versprak zich nogal eens. Zo verhaspelde hij soms de naam van het Kamerlid Snoeck Henkemans tot Henk Snoeckemans, had hij het over de amendementen-Van Berekoper en -Kleeresteyn in plaats van Van Beresteyn en Kleerekoper, en sprak hij verder eens over het kouwe vriesrecht in plaats van het vrouwenkiesrecht.

• - 

  Versloeg in 1897 in het kiesdistrict Zutphen jhr. H.W.C. de Jonge (arp). Bij de verkiezingen die nodig waren na zijn benoeming tot minister versloeg hij Th. Heemskerk (arp).
• - 

  Werd in 1901 in de districten Amsterdam IV en Zutphen gekozen en nam zitting voor Zutphen. Versloeg in Amsterdam IV Z. van den Bergh (vdb) en in Zutphen R.P.J. Tutein Nolthenius (o.l.) na herstemming.
• - 

  Werd in 1905 in de districten Enkhuizen en Zutphen gekozen en nam zitting voor Enkhuizen. Versloeg in Zutphen A.S. Talma (arp) na herstemming en in Enkhuizen N. Sluis Pzn. (arp). Werd in het district Tietjerksteradeel verslagen door A.S. Talma (arp).
• - 

  Versloeg in 1909 in het kiesdistrict Rotterdam I jhr. D.J. de Geer (chu) na herstemming. Werd in het kiesdistrict Enkhuizen verslagen door N. Oosterbaan (arp).
• - 

  Versloeg in 1913 in het district Emmen G. Hofstede (arp). Werd in het kiesdistrict Rotterdam I in de eerste verkiezingsronde verslagen door H. Spiekman (sdap) en B.J. Gerretson (chu).

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  H. te Velde, "H. Borgesius", in: "Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland", deel VII, 17
• - 

  H. te Velde, "H. Goeman Borgesius 1847-1917", in: G.A. van der List, P.G.C. van Schie (red.), "Van Thorbecke tot Telders" (1993)
• - 

  B. Wartena, "H. Goeman Borgesius (1847-1917). Vader van de verzorgingsstaat" (2003)
• - 

  Patrick van Schie, "Vrijheidsstreven in verdrukking. Liberale partijpolitiek in Nederland 1901-1940" (2005), 63-64
• - 

  Onze Afgevaardigden, 1897 e.v.
• - 

  Ned. Patriciaat, 1950

• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van Nederland
• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland

In de uitgebreide versie is een overzicht van publicaties opgenomen.

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.